Οι φήμες για μια νέα στρατιωτική συμμαχία στη Μέση Ανατολή φουντώνουν. Είναι σημαντικό επειδή ένα «αραβικό ΝΑΤΟ» μπορεί να περιλαμβάνει το Ισραήλ, σηματοδοτώντας τα επόμενα βήματα για καλύτερες σχέσεις μεταξύ του Ισραήλ και των Αράβων γειτόνων. Είναι όμως αληθινές οι φήμες;
Ο στρατός της Σαουδικής Αραβίας είναι ο καλύτερα εξοπλισμένος μεταξύ των κρατών του Κόλπου και διαθέτει πάνω από 300 μαχητικά αεροσκάφη
Στα τέλη της περασμένης εβδομάδας, ο βασιλιάς της Ιορδανίας έγινε πρωτοσέλιδο όταν είπε σε δημοσιογράφους ότι θα υποστήριζε μια στρατιωτική συμμαχία στη Μέση Ανατολή που θα ήταν παρόμοια με του ΝΑΤΟ.
«Θα ήμουν ένας από τους πρώτους ανθρώπους που θα υποστήριζαν ένα ΝΑΤΟ στη Μέση Ανατολή», δήλωσε ο βασιλιάς Αμπντάλα Β’ στο αμερικανικό μέσο ενημέρωσης CNBC. «Όλοι μαζευόμαστε και λέμε, «Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε ο ένας τον άλλον;»… κάτι που είναι, νομίζω, πολύ ασυνήθιστο για την περιοχή».
Παρόμοιες φήμες για τη δημιουργία ενός «αραβικού ΝΑΤΟ» ήρθαν και από άλλες πλευρές.
Νωρίτερα την περασμένη εβδομάδα, ο υπουργός Άμυνας του Ισραήλ, Μπένι Γκαντζ, είπε ότι το Ισραήλ είχε ενταχθεί σε ένα νέο δίκτυο υπό την ηγεσία των ΗΠΑ που ονόμασε Συμμαχία Αεράμυνας Μέσης Ανατολής ή MEAD. Ο Gantz δεν διευκρίνισε ποια αραβικά έθνη μπορεί επίσης να εμπλέκονται. Τα διεθνή μέσα ενημέρωσης, συμπεριλαμβανομένων των Reuters και The Associated Press, δεν μπόρεσαν να επαληθεύσουν πλήρως την ισραηλινή ανακοίνωση ή τον τίτλο.
Στη συνέχεια, στην αρχή αυτής της εβδομάδας, η Wall Street Journal ανέφερε για μυστικές συναντήσεις που έγιναν στην Αίγυπτο, στις οποίες στρατιωτικοί από το Ισραήλ, τη Σαουδική Αραβία, το Κατάρ, την Ιορδανία, την Αίγυπτο, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Μπαχρέιν συναντήθηκαν για να συζητήσουν τη συνεργασία στον τομέα της άμυνας.
Συμμαχία για την ειρήνη;
Υπάρχουν κάποιοι καλοί λόγοι για τη δημιουργία ενός «αραβικού ΝΑΤΟ».
Οι ΗΠΑ, πρωταρχικός εγγυητής της ασφάλειας στη Μέση Ανατολή, αποσύρονται αργά από την περιοχή εδώ και αρκετά χρόνια, δήλωσε στη DW ο Ahmed el-Sayed Ahmed, ειδικός στο Κέντρο Πολιτικών και Στρατηγικών Μελετών Al-Ahram στο Κάιρο.
«Οι Άραβες συνειδητοποιούν όλο και περισσότερο ότι τα προηγούμενα στοιχήματά τους στις δυτικές δυνάμεις, ειδικά στις ΗΠΑ, μπορεί να μην ήταν επιτυχή», είπε. «Τώρα υπάρχει μια διαφορετική προσέγγιση για την αντιμετώπιση των περιφερειακών προβλημάτων προκειμένου να επιτευχθεί σταθερότητα και να βελτιωθεί η οικονομία, ειδικά μετά την πανδημία COVID-19 και υπό το φως της [αστάθειας που προκλήθηκε από] τον πόλεμο της Ουκρανίας. Αυτή η στάση μπορεί να περιγραφεί καλύτερα ως η επιθυμία να μην υπάρχουν προβλήματα στην περιοχή».
Αξιοσημείωτο είναι και το γεγονός ότι εμπλέκεται το Ισραήλ. Τα αραβικά έθνη που φοβούνται αεροπορική επίθεση από το Ιράν ή τους πληρεξούσιους του Ιράν θα ήθελαν να συμμετάσχουν στις εξελιγμένες δυνατότητες αεράμυνας του Ισραήλ.
Φαίνονται αχτίδες φωτός καθώς το αντιπυραυλικό σύστημα Iron Dome του Ισραήλ αναχαιτίζει ρουκέτες που εκτοξεύονται από τη Λωρίδα της Γάζας προς το Ισραήλ.
Ο ισραηλινός στρατός λέει ότι σχεδόν όλοι οι πύραυλοι που εκτοξεύονται εναντίον του αναχαιτίζονται από το προηγμένο σύστημα Iron Dome.
Και, πρότεινε ο Ahmed, «ο στόχος μπορεί επίσης να είναι η ενσωμάτωση του Ισραήλ σε μια στρατιωτική συμμαχία στη Μέση Ανατολή». Αυτό θα ήταν μια συνέχεια των βελτιωμένων επαφών μεταξύ του Ισραήλ και των Άραβων γειτόνων του που ξεκίνησαν με τις λεγόμενες Συμφωνίες του Αβραάμ το 2020, είπε. Οι τελευταίες οδήγησαν σε μια «ομαλοποίηση» των σχέσεων μεταξύ του Ισραήλ και ορισμένων αραβικών εθνών.
Πώς θα έμοιαζε ένα «αραβικό ΝΑΤΟ»;
Οι ειδικοί λένε ότι οποιαδήποτε τέτοια αμυντική συμμαχία είναι πολύ πιθανό να περιλαμβάνει τα κράτη που έχουν ήδη κάποιου είδους σχέση με το Ισραήλ. Αυτό περιλαμβάνει τους υπογράφοντες τις Συμφωνίες του Αβραάμ – τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Μπαχρέιν, το Σουδάν και το Μαρόκο – καθώς και την Ιορδανία και την Αίγυπτο, χώρες που έχουν ήδη διπλωματικούς δεσμούς με το Ισραήλ.
Η Σαουδική Αραβία, το Ομάν, το Κατάρ και το Κουβέιτ θα μπορούσαν επίσης να παίξουν ρόλο στη συμμαχία και οι ΗΠΑ, που ευρέως θεωρείται ότι μεσολαβούν σε μια τέτοια συμφωνία, σίγουρα θα συμμετάσχουν επίσης.
Γραφικό που δείχνει τις σχέσεις στη Μέση Ανατολή
Παρ’ όλες τις εικασίες όμως, οι παρατηρητές συνέστησαν προσοχή, λέγοντας στην DW ότι είναι απίθανο η Μέση Ανατολή να δει την εμφάνιση μιας γνήσιας πίστης τύπου ΝΑΤΟ σύντομα.
«Υπάρχει μεγαλύτερη ώθηση προς μια ευρύτερη περιφερειακή συνεργασία αυτήν τη στιγμή», συμφώνησε η Becca Wasser, συνεργάτης του αμυντικού προγράμματος στο CNAS, το Κέντρο για μια Νέα Αμερικανική Ασφάλεια, μια δεξαμενή σκέψης με έδρα την Ουάσινγκτον. «Αλλά εξακολουθώ να πιστεύω ότι αυτή η ιδέα ενός «αραβικού ΝΑΤΟ» είναι μια γέφυρα πολύ μακριά».
«Η ιδέα ενός «αραβικού ΝΑΤΟ» έχει προβληθεί πολλές φορές», σημείωσε ο Ahmed του Κέντρου Al-Ahram. «Αλλά μέχρι σήμερα, δεν έχει αποκρυσταλλωθεί ποτέ και νομίζω ότι, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα, δεν θα αποκρυσταλλωθεί».
Πολλές προσπάθειες, πολλές αποτυχίες
Οι ΗΠΑ – ένας σημαντικός εγγυητής της ασφάλειας στη Μέση Ανατολή, ειδικά μεταξύ των πετρελαιοπαραγωγών κρατών του Κόλπου – στην πραγματικότητα ενθαρρύνουν αυτό το είδος αμυντικής συνεργασίας για δεκαετίες.
Για παράδειγμα, στη δεκαετία του 1950, υπήρχε ο Κεντρικός Οργανισμός Συνθήκης, ή CENTO, που δημιουργήθηκε για να αντιμετωπίσει την πιθανή σοβιετική επέκταση στην περιοχή. Όμως ποτέ δεν θεωρήθηκε ιδιαίτερα αποτελεσματικός και διαλύθηκε το 1979.
Πιο πρόσφατα, η κυβέρνηση των ΗΠΑ υπό τον πρώην Πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ προέβαλε μια Στρατηγική Συμμαχία για τη Μέση Ανατολή, ή MESA. Οι ΗΠΑ υπό τον Μπαράκ Ομπάμα είχαν επίσης εκδοχές μιας τέτοιας συμμαχίας. Ο σημερινός πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν αναμένεται να συζητήσει αυτό το θέμα κατά την επικείμενη επίσκεψή του στη Σαουδική Αραβία και το Ισραήλ.
Στο παρελθόν, κανένα από τα σχέδια για ένα «αραβικό ΝΑΤΟ» δεν ήταν ποτέ ιδιαίτερα επιτυχημένο. Και στην πραγματικότητα, πολλές από τις ίδιες συνθήκες που προκάλεσαν την αποτυχία, εξακολουθούν να υπάρχουν σήμερα.
Από υλικοτεχνική άποψη, υπάρχουν ζητήματα διαλειτουργικότητας — δηλαδή, διαφορετικές χώρες χρησιμοποιούν διαφορετικά οπλικά συστήματα και αεροπλάνα. Υπάρχουν φόβοι ότι μεγαλύτερες και καλύτερα εξοπλισμένες χώρες, όπως η Σαουδική Αραβία ή η Αίγυπτος, θα κυριαρχούσαν σε οποιαδήποτε συμμαχία. Και δεν βλέπει κάθε αραβική χώρα το Ιράν ως τον μεγαλύτερο εχθρό της.
Αλλοι, όπως η Αίγυπτος, έχουν ποικίλες πολιτικές προτεραιότητες.
Το ζήτημα Ισραήλ-Παλαιστίνης εξακολουθεί επίσης να αποτελεί σημαντικό εμπόδιο για τα αραβικά έθνη όσον αφορά τη συνεργασία με το Ισραήλ. Η Σαουδική Αραβία, για παράδειγμα, έχει αρνηθεί να δημιουργήσει στενότερους δεσμούς με το Ισραήλ εξαιτίας αυτού.
«Τα υποτιθέμενα μέλη [κάποιας τέτοιας συμμαχίας] εξακολουθούν να μην εμπιστεύονται το ένα το άλλο και οι πολιτικές σχέσεις μεταξύ τους είναι τραχείς και αβέβαιες», λέει στην DW η Cinzia Bianco, επισκέπτρια συνεργάτης στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων, η οποία επικεντρώνεται στην ασφάλεια του κράτους του Κόλπου.Και, «χωρίς την ομαλοποίηση των σχέσεων Σαουδικής Αραβίας-Ισραήλ θα ήταν πολύ δύσκολο να προχωρήσουμε».
Το 2019, οι επιθέσεις από ομάδες που υποστηρίζονται από το Ιράν στην Υεμένη κατέλυσαν περίπου τη μισή συνολική παραγωγή πετρελαίου στη Σαουδική Αραβία
Δεν είναι μόνο το Ισραήλ: «Υπάρχουν επίσης ανησυχίες και αντιπαλότητες μεταξύ πολλών κρατών στη Μέση Ανατολή, συμπεριλαμβανομένων των χωρών του Κόλπου», πρόσθεσε ο Wasser του CNAS.
Μια αμυντική συμμαχία όπως το ΝΑΤΟ θα απαιτούσε την ανταλλαγή πολλών πληροφοριών, επεσήμανε ο Wasser. «Για πολλά από τα εμπλεκόμενα κράτη, αυτό παραμένει απίστευτα ευαίσθητο και το βλέπουν ως προσβολή της δικής τους κυριαρχίας».
Το ζήτημα Ισραήλ-Παλαιστίνης εξακολουθεί επίσης να αποτελεί σημαντικό εμπόδιο για τα αραβικά έθνη όσον αφορά τη συνεργασία με το Ισραήλ. Η Σαουδική Αραβία, για παράδειγμα, έχει αρνηθεί να δημιουργήσει στενότερους δεσμούς με το Ισραήλ εξαιτίας αυτού.
«Τα υποτιθέμενα μέλη [κάποιας τέτοιας συμμαχίας] εξακολουθούν να μην εμπιστεύονται το ένα το άλλο και οι πολιτικές σχέσεις μεταξύ τους είναι τραχείς και αβέβαιες», λέει στην DW η Cinzia Bianco, επισκέπτρια συνεργάτης στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων, η οποία επικεντρώνεται στην ασφάλεια του κράτους του Κόλπου.Και, «χωρίς την ομαλοποίηση των σχέσεων Σαουδικής Αραβίας-Ισραήλ θα ήταν πολύ δύσκολο να προχωρήσουμε».
Το 2019, οι επιθέσεις από ομάδες που υποστηρίζονται από το Ιράν στην Υεμένη κατέλυσαν περίπου τη μισή συνολική παραγωγή πετρελαίου στη Σαουδική Αραβία
Δεν είναι μόνο το Ισραήλ: «Υπάρχουν επίσης ανησυχίες και αντιπαλότητες μεταξύ πολλών κρατών στη Μέση Ανατολή, συμπεριλαμβανομένων των χωρών του Κόλπου», πρόσθεσε ο Wasser του CNAS.
Μια αμυντική συμμαχία όπως το ΝΑΤΟ θα απαιτούσε την ανταλλαγή πολλών πληροφοριών, επεσήμανε ο Wasser. «Για πολλά από τα εμπλεκόμενα κράτη, αυτό παραμένει απίστευτα ευαίσθητο και το βλέπουν ως προσβολή της δικής τους κυριαρχίας».
,‘Καπνός και καθρέφτες’
Ωστόσο, ακόμα κι αν ένα γνήσιο «αραβικό ΝΑΤΟ» παραμένει αμφίβολο, υπήρξαν κάποιες νέες εξελίξεις στην περιοχή.
«Νομίζω ότι στα χαρτιά, θα δούμε πράγματα όπως η μεγαλύτερη συνεργασία στον τομέα της πυραυλικής άμυνας να ενσωματώνεται σε όλα αυτά τα διαφορετικά κράτη», υποστήριξε ο Wasser του CNAS. “Αλλά αυτό μπορεί να είναι λίγο καπνός και καθρέφτες – συνεργασία χωρίς να είναι αληθινή συνεργασία.”
Για παράδειγμα, πρότεινε, νέες πληροφορίες θα μπορούσαν να δρομολογηθούν στις ΗΠΑ και οι ΗΠΑ να τις διαβιβάζουν. «Είναι πιο πιθανό να δούμε ένα είδος συστήματος hub-and-spoke που συνεπάγεται διμερή συνεργασία με τις ΗΠΑ, αλλά σε ένα πολυμερές πλαίσιο», είπε ο Wasser.
Η Bianco του ECFR συμφώνησε: «Οι συζητήσεις μέχρι στιγμής έχουν επικεντρωθεί γύρω από ένα εξειδικευμένο θέμα της τεχνικής συνεργασίας στην εναέρια άμυνα, όπως ο συγχρονισμός ραντάρ και η ανάπτυξη ενός συστήματος επικοινωνίας για την έγκαιρη προειδοποίηση μιας εισερχόμενης απειλής», εξήγησε. “Αυτός ο συγκεκριμένος φάκελλος δεν είναι ένας φάκελλος όπου υπάρχει υπερβολική διαμάχη ή διαφωνία.”
Σχετικά με το εάν αυτό το είδος συνεργασίας θα μπορούσε πράγματι να προκαλέσει περισσότερα προβλήματα εάν, για παράδειγμα, το Ιράν το έβλεπε ως απειλή ή πίστευε ότι οι εχθροί του στριμώχνονταν εναντίον του, ο Wasser παρέμεινε αισιόδοξος.
«Η πρόθεση εδώ είναι σε μεγάλο βαθμό αποτρεπτικής φύσης», είπε. «Σκοπός είναι να καθησυχάσουν τα κράτη για τη δική τους ασφάλεια ενόψει των επιθέσεων από το Ιράν και τους πληρεξούσιούς του. Φυσικά», πρόσθεσε, «η αποτροπή είναι στο μάτι του θεατή, επομένως υπάρχει κάποιος μικρός κίνδυνος. Αλλά δεν νομίζω ότι αυτός ο κίνδυνος είναι καθόλου υψηλός επειδή μια αληθινή συμμαχία ή ένα αληθινα αμυντικό σύμφωνο είναι απίθανο να συμβεί».
Δημοσίευση σχολίου