Ενώ η Τουρκία στρέφει την προσοχή της στον Καύκασο, η Ρωσία παλεύει να περιορίσει τις νέο-οθωμανικές φιλοδοξίες της Τουρκίας.
by Mark Episkopos
Η διαμάχη μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν για το Ναγκόρνο Καραμπάχ, είναι μία από τις πολλές ανοιχτές πληγές που άφησε η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. Αφετηρία της διαμάχης ήταν όταν, μέσω της ψηφοφορίας των κατοίκων της περιοχής, εκφράστηκε η επιθυμία της ένωσης με την Αρμενία, πράγμα που οδήγησε σε βίαιες συγκρούσεις με δεκάδες χιλιάδες απώλειες.
Αναφορές κάνουν λόγο ακόμα και για εθνοκάθαρση πριν την συμφωνία των δυο πλευρών για εκεχειρία, μετά από μεσολάβηση της Μόσχας. Παρόλο που υπήρχαν μικρότερης έκτασης συγκρούσεις με αφορμή το ζήτημα αυτό, η διαμάχη παρέμεινε “παγωμένη” τις δυόμιση τελευταίες δεκαετίες. Αυτό άλλαξε τα τέλη του Σεπτέμβρη, όταν το Αζερμπαϊτζάν κήρυξε γενικευμένο πόλεμο με στόχο την επανάκτηση της περιοχής και ήδη οι δύο πλευρές μετράνε χιλιάδες απώλειες, με νέα εγκλήματα πολέμου να διαπράττονται κάθε εβδομάδα.
Η σύγκρουση του 2020 για το Ναγκόρνο Καραμπάχ έχει πάνω της, από την έναρξή της, τα αποτυπώματα της Άγκυρας. Οι αμελητέες, μέχρι πρόσφατα, πωλήσεις οπλικών συστημάτων της Άγκυρας στο Μπακού, εκτινάχθηκαν λίγο πριν την αρχή της επιχείρηση. Επίσης, μερικές εβδομάδες πριν την εισβολή, τουρκικά και αζερικά στρατεύματα πραγματοποίησαν μεγάλης κλίμακας ασκήσεις στο Νότιο Καύκασο.
Νωρίτερα το περασμένο καλοκαίρι, ο Αζέρος Αναπληρωτής Υπουργός Άμυνας συναντήθηκε με τον Τούρκο Υπουργό Άμυνας για να συζητήσει τρόπους αντιμετώπισης της Αρμενικής «προκλητικότητας». Δεδομένης της βαρύτητας των στοιχείων, ακόμα και οι πιο δύσπιστοι είναι πλέον σίγουροι για τον συσχετισμό της Άγκυρας με την απόφαση εισβολής στο Ναγκόρνο Καραμπάχ. Η επακόλουθη εμπλοκή της Τουρκίας είναι ακόμα λιγότερο διφορούμενη, καθώς έγγραφα (δημοσιευμένα από το Παρίσι τον Οκτώβριο και αναδημοσιευμένα από τη Μόσχα) καταδεικνύουν την παρουσία μισθοφόρων στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, τους οποίους στρατολόγησε η Τουρκία από την Συρία και την Λιβύη.
Ενώ πολλές πλευρές προσπαθούν να μεσολαβήσουν για την επίτευξη κάπου συμβιβασμού στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, η Ρωσία, οι ΗΠΑ και η Γαλλία (γνωστές και ως Ομάδα του Μινσκ) συνεχίζουν να κρατούν μια στάση ουδετερότητας, όταν παράλληλα ο Ερντογάν εκφράζει με κάθε επισημότητα τη στήριξή του προς τους Αζέρους. “Η Τουρκία υποστηρίζει ολόψυχα τον δίκαιο αγώνα του Αζερμπαϊτζάν για την απελευθέρωση των εδαφών του», δήλωσε ο Τούρκος ηγέτης τον Οκτώβριο σε επιχειρηματικό φόρουμ. Η ανάπτυξη αυτών των θέσεων έγινε σε βάθος χρόνου, καθώς ο Τούρκος πρόεδρος φρόντισε να καλλιεργηθεί στο Αζερμπαϊτζάν το παν-τουρκικό ιδεώδες με τον τίτλο «Ένα έθνος, δύο κράτη», με κύριο στοιχείο τα εθνοπολιτιστικά και γεωπολιτικά δεσμά που συνδέουν την μοίρα των δυο κρατών.
Η διαδικασία αυτή εξελίχθηκε υπό την ανοχή, όχι μόνο του Αζερμπαϊτζάν αλλά και της Μόσχας. Από την πίεση προς το Καζακστάν για την μεταβολή από το Κυριλλικό αλφάβητο, μέχρι την δημιουργία αυτόνομων Τουρκικών θυλάκων στις μουσουλμανικές περιοχές της Γεωργίας, η Άγκυρα εγκαθιδρύει αργά και σταθερά σφαίρες επιρροής, με βασικό στοιχείο τον παν-τουρκισμό και το νέο-Οθωμανισμό στα, κρίσιμα για την ασφάλεια της Μόσχας, νότια σύνορα της Ρωσίας.
Η ίδια η Τουρκία δεν κρύβει την επιρροή που προσπαθεί να ασκήσει σε πρώην σοβιετικά κράτη. «Η Τουρκική Δημοκρατία είναι ο κληρονόμος της σπουδαίας Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και πρέπει να δημιουργήσει μια συμμαχική ένωση με το Αζερμπαϊτζάν, το Καζακστάν, το Ουζμπεκιστάν, το Κιργιστάν και το Τουρκμενιστάν, ακόμα και αν το κόστος είναι μια ρήξη με τη Ρωσία», δήλωσε πρώην επικεφαλής της Υπηρεσίας Τουρκικής Συνεργασίας και Συντονισμού (ΤΙΚΑ), μιας κρατικής υπηρεσίας που είναι υπεύθυνη για την παροχή αναπτυξιακής βοήθειας προς ξένα κράτη.
Ακόμα πιο ανησυχητικός για την Ρωσία είναι ο ολοένα και περισσότερο αυξανόμενος αριθμός αναφορών, που κάνουν λόγο για επαφές της Τουρκίας με μουσουλμανικές μειονότητες στο ρωσικό έδαφος, συμπεριλαμβανομένων των Τατάρων και των Μπασκίρ. Η βάση αυτών των επαφών είναι η διάδοση μιας παν-ισλαμικής ταυτότητας.
Εάν προσεγγίσουμε την επαναφορά του ζητήματος του Ναγκόρνο Καραμπάχ υπό το σωστό γεωπολιτικό πρίσμα, θα παρατηρήσουμε ότι πρόκειται για την υλοποίηση των μακροχρόνιων τουρκικών ιμπεριαλιστικών φιλοδοξιών στο Νότιο Καύκασο. Η Ρωσία μοιάζει ανέτοιμη να αντιμετωπίσει τις φιλοδοξίες αυτές, τουλάχιστον χωρίς σημαντικό κόστος. Σε μια εποχή που Άγκυρα και Μόσχα έχουν εμπλακεί σε μια σειρά οικονομικών και στρατιωτικών διμερών προγραμμάτων, όπως η ανάπτυξη του συστήματος S-400, συμβόλαια εξαγωγών οπλικών συστημάτων και εμπορικές συναλλαγές, η Μόσχα επιθυμεί να εκθέσει ακούσια τις επεκτατικές, νέο-Οθωμανικές, παν-ισλαμικές και παν-τουρκικές βλέψεις του Ερντογάν. Η ανησυχία του Κρεμλίνου έγκειται στο γεγονός ότι μια ενδεχόμενη ρήξη με την Τουρκία, θα οδηγήσει στην -ανεπιθύμητη για τη Μόσχα- ομαλοποίηση των σχέσεων Τουρκίας-ΝΑΤΟ.
Αυτό που παραμένει να φανεί είναι το αν το Κρεμλίνο είναι διατεθειμένο να τραβήξει κόκκινη γραμμή στον τουρκικό επεκτατισμό, όσο ο Ερντογάν μεθοδικά ισχυροποιεί τα συμφέροντά του σε μια ευαίσθητη, για τη Ρωσία, περιοχή. Μέχρι και την τελευταία στιγμή, η Άγκυρα προσπαθούσε να υπονομεύσει τις προσπάθειες για ειρηνευτική μεσολάβηση στην σύγκρουση Αρμενίας-Αζερμπαϊτζάν και επέμενε πως το Μπακού έπρεπε να συνεχίσει την στρατιωτική πίεση. Καθ’ όλη τη διάρκεια του Οκτωβρίου, η Τουρκία πρακτικά φέρεται να άσκησε κάτι σαν «βέτο» στην εξωτερική πολιτική του Αζερμπαϊτζάν, ώστε να υπονομεύσει τις αμερικανικές και ρωσικές προσπάθειες για εκεχειρία, με τον Τούρκο Υπουργό Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου να δηλώνει πως μια κατάπαυση του πυρός ισοδυναμεί με «επιβράβευση των κατοχικών δυνάμεων»
Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως Αρμενία και Ρωσία είναι επίσημοι στρατιωτικοί σύμμαχοι υπό τον Οργανισμό της Συνθήκης Συλλογικής Ασφάλειας(CSTO) και πως σε περίπτωση επίθεσης σε αρμενικό έδαφος (εξαιρείται το Ναγκόρνο Καραμπάχ λόγω της αναγνώρισης του ως αζέρικο έδαφος), πράγμα που η Αρμενία ισχυρίζεται ότι ήδη έχει συμβεί, η Ρωσία είναι επισήμως υποχρεωμένη να το υπερασπιστεί.
Ακόμα και όταν η Άγκυρα συνέχιζε να ρίχνει λάδι στην φωτιά ενός δίμηνου εντεταλμένου πολέμου εναντίον ενός συμμάχου της Μόσχας, ο Βλαντιμίρ Πούτιν επέμενε στην εξεύρεση διπλωματικής λύσης στο πλαίσιο της Ομάδας του Μινσκ, πράγμα που φάνηκε και στις 9 Νοεμβρίου, όταν ο Ρώσος Πρόεδρος και ο Εμμανουέλ Μακρόν συζήτησαν για το Ναγκόρνο Καραμπάχ. Παρόλα αυτά, η σύγκρουση αυτή κινείται στο ίδιο μοτίβο της προβολής ισχύος της Τουρκίας στο Νότιο Καύκασο, μιας προβολής ισχύος που, όσο παραμένει αναπάντητη, θα εξελίσσεται σε απειλή για τα κύρια συμφέροντα ασφαλείας της Ρωσίας.
*Mark Episkopos is the new national security reporter for the National Interest.
Μετάφραση: Νίκος Χριστοφορίδης
Δημοσίευση σχολίου