Νίκος Παναγιωτίδης*
Οι τουρκικοί στρατηγικοί στόχοι για το Αιγαίο και την Κύπρο είναι διαχρονικοί και εντάσσονται στην προσπάθεια αμφισβήτησης των ελλαδικών και ελληνοκυπριακών (της ΚΔ) κυριαρχικών δικαιωμάτων.
Η Τουρκία δεν διαχωρίζει το Αιγαίο από την Κύπρο, αφού το θεωρεί ενιαίο γεωπολιτικό χώρο από τον οποίο μπορεί να αντλήσει συγκεκριμένα γεωστρατηγικά οφέλη. Ποιοι είναι όμως οι τουρκικοί στόχοι;
1) Κύριος στόχος της τουρκικής υψηλής στρατηγικής είναι η υφαρπαγή μέρους της ελληνικής και κυπριακής κυριαρχίας επί των χερσαίων συνόρων (βλ. αμφισβήτηση Συνθήκης της Λωζάνης και διεκδίκηση νησιών) και των θαλασσίων ζωνών τους.Συγκεκριμένα, η Άγκυρα επιδιώκει διχοτόμηση του Αιγαίου σε δύο μέρη με απώτερο στόχο τον περιορισμό της ελληνικής και την επαύξηση της τουρκικής κυριαρχίας για να καταστεί περιφερειακή ηγεμονική δύναμη.
Με άλλα λόγια, η Άγκυρα επιχειρεί να κερδίσει ζωτικό χώρο εις βάρος της Ελλάδας και της Κύπρου. Αυτός είναι και ο λόγος που αντιδρά με την απειλή πολέμου (Casus Belli) σε περίπτωση που η Ελλάδα επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα από τα 6 στα 12 ν.μ. Με το ισχύον καθεστώς η Ελλάδα ασκεί κυριαρχία στο 35% των υδάτων, ενώ η Τουρκία στο 9%. Αν ισχύσει καθεστώς 12 ν.μ. η Ελλάδα θα ασκεί κυριαρχία στο 64% του Αιγαίου, ενώ η Τουρκία στο 10%. Ποια είναι τα μέσα του τουρκικού αναθεωρητισμού; Ο διπλωματικός εξαναγκασμός (βλ. κρίση Φεβρουαρίου στο οικόπεδο 3 και κρίση Γιαβούζ – Φατίχ) και η αμφισβήτηση του Διεθνούς Δικαίου.
2) Διαμοιρασμό των ενεργειακών πόρων στην Κύπρο, αλλά και αμφισβήτηση αυτών που δυνητικά βρίσκονται εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας με στόχο τον προσπορισμό οικονομικού και πολιτικού οφέλους. Ένας από τους κύριους πυλώνες της τουρκικής υψηλής στρατηγικής είναι ο γεωοικονομικός, αφού ο στόχος είναι να καταστεί η Τουρκία σημαντικός διαμετακομιστικός ενεργειακός κόμβος στην περιοχή της. Ένας αγωγός φυσικού αερίου από τα κοιτάσματα της Ανατολικής Μεσογείου ενισχύει την τουρκική στοχοθεσία.
3) Επιπρόσθετα, και σε άμεση αλληλοσύνδεση με το προηγούμενο σημείο, η Τουρκία επιχειρεί να καταστεί υπολογίσιμη ναυτική δύναμη. Το δόγμα Νταβούτογλου παραμένει η πολιτική βίβλος των ισλαμιστών. Ο τελευταίος έχει επηρεαστεί αρκετά από τον πιο δημοφιλή θεωρητικό επί ναυτικών θεμάτων, Θάιερ Μάχαν, ο οποίος είχε ταυτίσει την αναβίβαση μιας χώρας στο στάτους της Μεγάλης Δύναμης με τη θαλάσσια ισχύ. Σύμφωνα με τον Μάχαν, θαλάσσια και οικονομική ισχύς είναι αλληλένδετες.
4) Τέλος, ο γεωστρατηγικός έλεγχος της Κύπρου μέσω λύσης τουρκικών προδιαγραφών. Η Τουρκία δεν επιθυμεί τη δημιουργία μιας πραγματικά ανεξάρτητης Κυπριακής Δημοκρατίας (ΚΔ). Αυτός είναι ο λόγος που εμμένει στη διατήρηση επεμβατικών δικαιωμάτων και στην παραμονή στρατευμάτων στο νησί.
Επιπλέον, επιχειρεί μέσω περίπλοκων συνταγματικών ρυθμίσεων να ελέγξει την πολιτική διεργασία και στις δυο συνιστώσες πολιτείες που δυνητικά θα εγκαθιδρυθούν με στόχο την παρεμπόδιση άσκησης ανεξάρτητης εξωτερικής πολιτικής. Ανάλογες πρόνοιες υπήρχαν και στο σχέδιο Ανάν, όπου η Τουρκία μέσω των εποίκων και των μηχανισμών της Γερουσίας της Ομόσπονδης ΚΔ μπορούσε να ελέγχει όλη την Κύπρο.
Συμπερασματικά, είτε έχουμε ως σημείο αναφοράς τους κεμαλιστές είτε εστιάζουμε στο πολιτικό ισλάμ και τον Ταγίπ Ερντογάν, οι τουρκικοί στόχοι παραμένουν οι ίδιοι. Απλά διαφοροποιούνται κάπως στα μέσα και η τακτική. Οι κεμαλιστές θεωρούσαν ότι η ισχύς της Τουρκίας απέρρεε από την προεξέχουσα περιφερειακή της θέση, ενώ οι ισλαμιστές εκτιμούν ότι το ισλαμικο-οθωμανικό υπόβαθρο της δίνει τα εχέγγυα για τη δημιουργία ενός τόξου διευρυμένης επιρροής με επίκεντρο την Τουρκία, η οποία αναβιβάζεται πλέον σε υπερ-περιφερειακή δύναμη.
Όπως διαφαίνεται από τη στρατηγική συμπεριφορά της Τουρκίας, αυτό το διάστημα η ελλαδική – ελληνοκυπριακή στρατηγική παρουσιάζει έλλειμμα αποτρεπτικής στρατηγικής έναντι της Τουρκίας, το οποίο πρέπει να διορθώσει τάχιστα.
Φιλελεύθερος
*Επ. καθηγητής Αmerican College, επιστημονικός συνεργάτης ΚΑΝΣ Παντείου.
πηγή
Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου.
Δημοσίευση σχολίου