Του Βασίλη Κοψαχείλη*
Στις αρχές του 2016, είχα δημοσιεύσει στο Foreign Affairs (The Hellenic Edition) ένα εκτενές δοκίμιο για την αποχώρηση των ΗΠΑ από τη Μέση Ανατολή και τη Μεσόγειο ως μέρος μιας ευρύτερης στρατηγικής τους αναδιάταξης στον κόσμο και επίσης ως στρατηγικής εγκλωβισμού σε αυτή τη «μαύρη τρύπα» (τον Μεσογειακό-Μεσανατολικό χώρο), όλων των δυνητικών τους αντιπάλων ώστε να φθαρούν.
Μερικούς μήνες αργότερα, έγραψα ότι μετά την κρίση του Σουέζ το 1956-57, οι ΗΠΑ ουσιαστικά κληρονόμησαν και διαχειρίστηκαν μία τάξη πραγμάτων που βρήκαν από τους Αγγλογάλλους και δεν δημιούργησαν μία νέα δική τους τάξη πραγμάτων στην περιοχή.
Τέλος, λίγο πριν εκπνεύσει το 2016 και με αφορμή την επίσκεψη Ομπάμα στην Ελλάδα, έγραψα, ότι με άξονα το Κουρδικό, οι ΗΠΑ επιχειρούν για πρώτη φορά την επιβολή μιας δικής τους τάξης πραγμάτων στην περιοχή, η οποία σαφώς και περιλαμβάνει τα συνομολογημένα στη Συνθήκη της Λωζάννης.
Με το σημερινό άρθρο συνεχίζω θέλοντας να τονίσω, πως αν η Αραβική Άνοιξη ήταν ένας πρώτος κύκλος ανακατατάξεων και η περιπέτεια με το ISIS σε Λιβύη, Ιράκ και Συρία ένας δεύτερος κύκλος, τότε αρχίζει να ανοίγει ένας τρίτος κύκλος που σταδιακά θα τείνει να κλείσει (ασφυκτικά;) γύρω από την Ελλάδα.
Ο Τρίτος Κύκλος
Ο τρίτος κύκλος ανακατατάξεων ανοίγει, με το Κουρδικό Ζήτημα στο επίκεντρο των εξελίξεων. Η διευθέτηση του Κουρδικού Ζητήματος έμεινε εκτός της Συνθήκης της Λωζάννης, και ενδεχόμενη ανακήρυξη Ανεξάρτητου Κουρδιστάν στο Βόρειο Ιράκ θα αλλάξει και de jure τις αρχικές συμφωνίες της Λωζάννης και τις Συνοριακές Συνθήκες που υπεγράφησαν αργότερα ως παρακολουθήματα της βασικής Συνθήκης Ειρήνης της Λωζάννης.
Το Κουρδικό Ζήτημα όμως δεν εξαντλείται στην περιοχή του Βορείου Ιράκ. Ήδη, οι Τούρκο-Αμερικανικές σχέσεις δοκιμάζονται σκληρά με αφορμή τους Κούρδους της Συρίας. Μια νέα «Αυτόνομη Κουρδική Περιοχή» οικοδομείται στη Συρία, το λεγόμενο κράτος της Rojava. Άρα πάμε σε ανατροπή των συνοριακών διευθετήσεων της μετα-Λωζάννης εποχής και στην περίπτωση της Συρίας.
Από τις εξελίξεις, η Τουρκία και το Ιράν αρχίζουν να ιδρώνουν. Διότι, σε μικρότερο βαθμό στο Ιράν και σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό στην Τουρκία, το Κουρδικό Ζήτημα που υπάρχει εκεί, κάποια στιγμή θα αρχίσει να ανοίγει, και να ανοίγει για τα καλά…
Για να ανοίξει Κουρδικό Ζήτημα σε Ιράν και Τουρκία, πρέπει να αντιμετωπιστούν δύο καταστάσεις. Σχετικά με το Ιράν, πρέπει να ανατραπεί η συμφωνία για το πυρηνικό του πρόγραμμα. Σχετικά με την Τουρκία, πρέπει να σπάσει ο δεσμός της με το ΝΑΤΟ. Υπάρχει κανείς σήμερα που να βλέπει αυτά τα δύο «εμπόδια» ως ανυπέρβλητα;
Δυστυχώς για εμάς σε Ελλάδα και Κύπρο, η Τουρκία έχει κάνει σωστή ανάλυση του πεδίου και γι’ αυτό δεν είναι καθόλου τυχαία η κλιμάκωσή της σε Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειο.
Γνωρίζει ότι την περιμένει ήττα στα θέατρα επιχειρήσεων του Βορείου Ιράκ (φιλοδοξίες αποκατάστασης της συνοριακής «αδικίας» που υπέστη στη Μοσούλη) και της Βόρειας Συρίας (δημιουργία νέας Κουρδικής οντότητας και αφυδάτωση του Τουρκομανικού της βραχίονα στη συνοριογραμμή).
Όπως στο παρελθόν, το Κεμαλικό καθεστώς είχε ταυτίσει το εθνικό συμφέρον της Τουρκίας με την διατήρηση του καθεστώτος στην εξουσία, έτσι και το καθεστώς Ερντογάν έχει ταυτίσει το εθνικό συμφέρον της χώρας με την διατήρηση του νέου καθεστώτος ισχυρού στην εξουσία.
Μία ήττα λοιπόν στη Μέση Ανατολή θα πρέπει να αντισταθμιστεί στο μυαλό των Τούρκων με μια νίκη στα Δυτικά! Διαφορετικά το καθεστώς θα καταρρεύσει…
Η «λογική» εξέλιξη
Εάν ο Αμερικανικός παράγοντας επιδιώκει την κατάρρευση του καθεστώτος Ερντογάν και μετέπειτα το χάος στην Τουρκία, ώστε να μπορέσει και εκεί να δημιουργηθεί μία νέα Κουρδική οντότητα, τότε δεν έχει παρά να στηρίξει απροκάλυπτα και με κάθε τρόπο την Ελλάδα, αν και εφόσον η Τουρκία απροκάλυπτα και εκείνη αποφασίσει να στραφεί εναντίον της χώρας μας.
Αυτή όμως η «λογική» εξέλιξη προσκρούει τουλάχιστο σε τρία «εμπόδια».
Το ένα είναι η άμεση εμπλοκή των Αμερικανών πάλι στην περιοχή, κατάσταση που θέλουν να αποφύγουν.
Το δεύτερο είναι ότι σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο, θα προσπαθήσει να εναγκαλιστεί ακόμη περισσότερο την Τουρκία η Ρωσία, κάτι που δεν επιθυμούν οι ΗΠΑ.
Το τρίτο είναι ότι η δημιουργία μιας τρίτης Κουρδικής οντότητας στην Τουρκία, λόγω ισχύος, μεγέθους και σχέσεων, θα αποτελεί πλέον απειλή για τις άλλες δύο Κουρδικές οντότητες σε Ιράκ και Συρία, γεγονός που επίσης δεν θέλουν οι Αμερικανοί.
Οπότε πάμε σε ένα ακραίο και μάλλον «παράλογο» σενάριο…
Το «ακραίο» σενάριο
Σε αυτό το σενάριο στόχος των Αμερικανών δεν είναι να γκρεμίσουν το καθεστώς Ερντογάν (άλλωστε είδαν τα αποτελέσματα με το γκρέμισμα του καθεστώτος του Σαντάμ Χουσείν στο Ιράκ), αλλά πιθανότατα να το περιορίσουν δίνοντάς του όμως τη δυνατότητα να επιβιώσει οριακά.
Λόγω του ευαίσθητου χαρακτήρα αυτού του σεναρίου, θα αποφύγω τις λεπτομέρειες και ακροθιγώς θα επιχειρήσω να περιγράψω τη «λογική» του.
Εάν ο Ερντογάν αποφασίσει να στραφεί Δυτικά για να αντισταθμίσει τις απώλειες που θα καταγράφει στα νότια και ανατολικά του, η αφορμή υπάρχει. Είναι το ενεργειακό ενδιαφέρον της Νοτιοανατολικής Μεσογείου που φαινομενικά θέτει εκτός τα Τουρκικά συμφέροντα. Αυτό, ο Ερντογάν θα επιχειρήσει να το ανατρέψει δια της ισχύος.
Εδώ, κανείς να μην περιμένει ότι χώρες και εταιρείες με συμφέροντα στην περιοχή θα πάρουν το μέρος μας έναντι της Τουρκίας. Αντίθετα, θα επιχειρηθεί να επιβληθεί ένα «ξεκαθάρισμα» των «εκκρεμοτήτων» με τον ίδιο τρόπο που δόθηκαν «λύσεις» στις περιπτώσεις της πρώην Τσεχοσλοβακίας, του Σουδάν ή ακόμη χειρότερα στην περίπτωση της πρώην Γιουγκοσλαβίας. Για την ιστορία, να σημειώσω, πως ακριβώς αυτό το μοντέλο επιχειρείται να επιβληθεί στην περίπτωση των Ισραηλινο-Παλαιστινιακών σχέσεων ή να επιβληθεί στην Ιορδανία ως «λύση» του Παλαιστινιακού Ζητήματος, όμως για όσους γνωρίζουν, το Ισραήλ και η Ιορδανία δεν είναι – και ευτυχώς – εύκολα χειραγωγούμενες περιπτώσεις.
«Κούρεμα» της Τουρκίας δεν θα αφήσει αλώβητες από «κούρεμα» την Κύπρο ακόμη και την Ελλάδα.
Το γεγονός αυτό το έχει διαγνώσει άριστα ο Έλληνας υπουργός εξωτερικών, κ. Νίκος Κοτζιάς. Γι’ αυτό και στη συνάντηση που είχε προ λίγου καιρού με τον Αμερικανό ομόλογό του κ. Τίλλερσον και τον Σύμβουλο Εθνικής Ασφάλειας, στρατηγό Μακ Μάστερ, τόνισε και στους δύο ότι η χώρα μας είναι σε ολόκληρη την περιοχή η μόνη νησίδα σταθερότητας που έχουν οι ΗΠΑ για να ακουμπήσουν. Έτσι, είναι προς το συμφέρον τους να διαφυλάξουν με κάθε τρόπο αυτή την αξία, και να μην αφήσουν τον κλοιό της αποσταθεροποίησης να κλείσει ασφυκτικά προς τη χώρα μας.
Προσωπικά, θεωρώ πως οι Αμερικανοί άκουσαν πολύ προσεκτικά τον κ. Κοτζιά και συμφωνούν μαζί του. Όμως αυτό που έχει αρχίσει βάσιμα να με προβληματίζει και αποτελεί μέρος του ακραίου σεναρίου, είναι αν οι ΗΠΑ βλέπουν ως αξία σταθερότητας το σύνολο του Ελλαδικού χώρου ή μέρος αυτού.
Για ευνόητους λόγους δεν θα επεκταθώ, απλώς καταθέτω τον προβληματισμό.
Εάν όντως κάτι τόσο τραβηγμένο και ακραίο αποτελεί μέρος πραγματικών σχεδιασμών, τότε και η Ελληνική πλευρά θα πρέπει να ετοιμάσει τους δικούς της σχεδιασμούς και να αναζητήσει λύσεις – και όχι βλακώδεις ρήξεις – ακόμη και έξω από τα παραδοσιακά πλαίσια σκέψης…
Πάντως, επειδή τα σύννεφα από όλες τις πλευρές έχουν πυκνώσει πάνω από τα κεφάλια μας και επειδή η ιστορία μας δείχνει πως μόνοι μας τελικά καθορίζουμε την τύχη μας, για καλό και για κακό, ας αρχίσουμε να ετοιμαζόμαστε για τα δύσκολα…
*Ο κ. Βασίλης Κοψαχείλης είναι Διεθνολόγος, Γεωστρατηγικός Αναλυτής
πηγή
Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου.
Δημοσίευση σχολίου