Στα βήματα του Δ’ Ράιχ
Πώς η Γερμανία ετοιμάζεται να «πωλήσει» την Ουκρανία και γιατί αποτελεί παράδειγμα προβληματισμού για την εκμετάλλευση του φυσικού αερίου της Κύπρου
Του δρος των διεθνών σχέσεων Γιάννου Χαραλαμπίδη
Υπάρχουν εν δυνάμει εξελίξεις που, αν επισυμβούν, μπορούν να αλλάξουν την Ευρώπη και τα γεωπολιτικά δεδομένα. Θα έχουμε μια νέα Ευρώπη, με μια διαφορετική ΕΕ ή ακόμη και χωρίς αυτήν. Υπάρχουν δυο βασικές ορατές εξελίξεις που μπορούν να συμβούν και, ως εκ τούτου, κάθε κράτος οφείλει να είναι έτοιμο να ενεργήσει αναλόγως: Η μία είναι το βρετανικό δημοψήφισμα της 13ης Ιουνίου του 2016. Και η άλλη είναι ο «Βόρειος Αγωγός 2» από τη Ρωσία στη Γερμανία. Είναι τέτοια δε, η κατάσταση, που ας μην έχει κανείς την ψευδαίσθηση ότι οι εξελίξεις αυτές δεν επηρεάζουν και την Κύπρο.
Το δίλημμα των Βρετανών και ειδική σχέση
Η συμφωνία μεταξύ της Βρετανίας και της ΕΕ δημιουργεί ένα ειδικό καθεστώς εντός της ΕΕ, ανεξαρτήτως του αποτελέσματος που θα προκύψει στο δημοψήφισμα. Η συμφωνία αυτή αποτελεί προηγούμενο και μοντέλο αναβαθμισμένης ειδικής σχέσης, που θα ήταν δυνατό να χρησιμοποιηθεί εν συνεχεία για την Τουρκία. Η Βρετανία έχει διαχωρισμένη τη θέση της από τους υπόλοιπους εταίρους της, σε ζητήματα που ξεκινούν από τα επιδόματα τέκνων σε Ευρωπαίους πολίτες, μέχρι τη λίρα και τη διαχείριση της νομισματικής και οικονομικής της πολιτικής, χωρίς υπαγορεύσεις από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.
Ειδικώς το τελευταίο θέμα είναι συμφυές με την αντίληψη του Λονδίνου, ότι ποτέ δεν θα υπαχθεί υπό τις εντολές και τη νομισματική και οικονομική πολιτική του Βερολίνου, όπως συμβαίνει με την Ισπανία, τις χώρες που ήταν ή είναι εντός μνημονίου, και γενικότερα εκείνες που ανήκουν εντός της ΟΝΕ, ακόμη και αυτής της Γαλλίας, η οποία δεν έχει την ίδια ισχύ πολιτικής και λόγου επί Σοσιαλιστή Ολάντ, όπως επί του δεξιού Σαρκοζί.
Στην πραγματικότητα, η Βρετανία, η οποία ανέκαθεν υιοθετούσε τη ρεαλιστική πολιτική, πάντοτε είχε κατά νουν το δίλημμα, Γερμανική Ευρώπη ή Ευρωπαϊκή Γερμανία, και ποτέ δεν θέλησε να υποταχθεί στη Γερμανική Ευρώπη, όπως αυτή εξελίσσεται εντός της ΕΕ, μετά τη διαρκή οικονομική κρίση. Το ερώτημα που εγείρεται στρατηγικά και γεωπολιτικά για τους Βρετανούς έχει ως ακολούθως: Είναι καλύτερα από οικονομικής, πολιτικής και θεσμικής άποψης να είναι εκτός ΕΕ ή να παραμείνουν εντός, αλλά και με το ένα πόδι εκτός, υπό την έννοια ότι έτσι θα μπορούν να ελέγχουν καλύτερα το Βερολίνο και να ανακόπτουν, εκ των έσω, την ενίσχυση της αντίληψης περί Γερμανικής Ευρώπης; Η παραμονή των Βρετανών στην ΕΕ θα οφείλεται σε πολιτικούς και θεσμικούς κυρίως λόγους.
Μαύρη τρύπα, νέα ΕΕ και ενεργειακά παιχνίδια
Γενικώς, ακόμη και αν η Βρετανία εξέλθει της ΕΕ, θα διατηρηθεί μεταξύ των δυο πλευρών ένα καθεστώς αμοιβαίου οφέλους. Όμως, για την ΕΕ θα είναι ένα μεγάλο πλήγμα. Για κάποιους, η αρχή της αντίστροφης μέτρησης ή και της πλήρους επικυριαρχίας της Γερμανίας. Στην καλύτερη των περιπτώσεων, η ενίσχυση ακόμη περισσότερο της Γερμανικής Ευρώπης. Μια διάλυση της ΕΕ με «domino effect» θα δημιουργήσει μια μαύρη τρύπα στην Ευρώπη και προφανώς θα γίνει προσπάθεια αποφυγής ενός τέτοιου σεναρίου. Οι εξελίξεις θα είναι δραματικές. Άλλωστε, εάν υποθέσουμε ότι αρχίζει να ξηλώνεται το πουλόβερ της ΕΕ, τα μικρά και εξαρτώμενα κράτη ή ακόμη και εκείνα του μεσαίου βεληνεκούς, εάν φύγουν από την επιρροή του Βερολίνου και της ΕΕ, προς τα πού θα στραφούν; Προς τη Μόσχα; Ή προς τις ΗΠΑ; Η Αμερική είναι μια καλή επιλογή.
Δεν είναι, όμως, θεσμικά συνδεδεμένη με τις χώρες της Ευρώπης, όπως συμβαίνει με τη Γερμανία. Και δεν έχει κίνητρο να τις συντηρεί, όπως συμβαίνει στο πλαίσιο της ΕΕ. Η αμερικανική οικονομία έχει τα δικά της συμφέροντα και τα δικά της προβλήματα, και δεν θα ήθελε να επωμιστεί εκείνα των φτωχών της ΕΕ. Και να θέλουν, οι ΗΠΑ, δεν μπορούν να έχουν τις χώρες της Ευρώπης, ως οικονομικές αποικίες, όπως συμβαίνει στην Ασία, λόγω χαμηλού κόστους παραγωγής.
Όσο δε, για τη Βρετανία, είτε εντός είτε εκτός της ΕΕ, θα είναι ένας από τους βασικούς πόλους ισχύος και ισορροπιών δυνάμεων στο νέο σκηνικό που είναι υπό δημιουργία. Και στο οποίο έχει λόγο η ενέργεια και η Ρωσία. Κλειδί των εξελίξεων είναι ο «Βόρειος Αγωγός 2», από τη Μόσχα ώς τη Γερμανία, η οποία θα καταστεί ο κεντρικός διακλαδωτής στην Ευρώπη. Ήδη στο πρόγραμμα, εκτός της ρωσικής Gazprom, εκφράζουν πρόθεση συμμετοχής η αγγλο-ολλανδικών συμφερόντων Shell, η γερμανικών και γαλλικών συμφερόντων ENGIE και η αυστριακών συμφερόντων OMV.
Το κόστος του αγωγού φτάνει τα 9,9 δις ευρώ και αναμένεται να είναι έτοιμος ώς το 2019, με τη διοχέτευση διπλάσιου ρωσικού φυσικού αερίου προς τη Γερμανία και την Ευρώπη. Ο αγωγός έχει γεωπολιτικές και γεωστρατηγικές προεκτάσεις, αφού δημιουργεί τις προϋποθέσεις συμμαχίας μεταξύ Γερμανίας και Ρωσίας. Οι δυο μεγάλοι πόλοι της Ευρώπης, των οποίων οι σχέσεις είναι ψυχρού πολέμου, θα βάλουν πλώρη για αλλαγή τοπίου και πολιτικών. ΄
Ενας ρωσογερμανικός άξονας κάνει «σάντουιτς» τις χώρες της πρώην ανατολικής Ευρώπης από την Πολωνία, την Ουκρανία, ώς τις Βαλτικές, που πάσχουν όλες, ένεκα των προηγούμενων ιστορικών εμπειριών που κουβαλούν ώς σήμερα, τόσο από το σοβιετικό όσο και από το γερμανικό σύνδρομο κατοχής και σφαγών. Ήδη, η Πολωνία, από τις 12 Νοεμβρίου του 2015, έχει θέσει θέμα υπόσκαψης των κανόνων ανταγωνισμού, υπό την έννοια ότι η Gazprom με τη στήριξη της Γερμανίας γίνεται κυρίαρχη στον χώρο της ΕΕ.
Δεν το κρύβουν, μάλιστα, οι Πολωνοί, αντίθετα το εκφράζουν δημόσια, σε όλους τους θεσμούς της ΕΕ, ότι μια τέτοια εξέλιξη δεν αυξάνει απλώς, ακόμη περισσότερο, την εξάρτηση της Ευρώπης από τη Μόσχα ενεργειακά, αλλά και πολιτικά.
Βεβαίως, στο σημείο αυτό θα μπορούσε κάποιος να θέσει το εξής ερώτημα: Καλά, το Βερολίνο θα γίνει ενεργειακός όμηρος της Μόσχας; Μετά την κρίση στην Ουκρανία ήθελε μεγαλύτερη απεξάρτηση, τώρα πώς αλλάζει πολιτική; Η απάντηση επί τούτου είναι πολλαπλή:
1. Η Γερμανία κοιτάζει και εξυπηρετεί το εθνικό της συμφέρον. Χρειάζεται μεγάλα αποθέματα φυσικού αερίου λόγω της βιομηχανίας της χώρας και όσο πιο φτηνό αέριο αγοράζει τόσο πιο ανταγωνιστική είναι. Και ο «Βόρειος Αγωγός 2» της προσφέρει αυτό το πλεονέκτημα συν του ότι: α. Απεξαρτείται από την Ουκρανία. β. Αναλαμβάνει σε μεγάλο βαθμό τον ρόλο της Ουκρανίας, με το επιχείρημα ότι είναι σταθερός πολιτικά και οικονομικά κόμβος. Όσο δε, για το Κίεβο, το οποίο η Γερμανία και οι λοιποί εταίροι, κυρίως οι Πολωνοί, όπως και οι Αμερικανοί έσπρωξαν σε μια πολιτική απεξάρτηση από τη Μόσχα, θα χάνει από την παράκαμψή του, λόγω του «Βόρειου Αγωγού 2», περί το 1,8 δις ευρώ ετησίως από τις φορολογίες ως ενεργειακός κόμβος που είναι. Αυτά συνιστούν κλασικό παράδειγμα, που διδάσκει γι' άλλη μια φορά ότι ο κόσμος στηρίζεται σε συμφέροντα.
2. Η Γερμανία και η λοιπή Ευρώπη είναι πηγή εσόδων για τη Ρωσία. Άλλωστε, η Γερμανία δεν είναι Ουκρανία από πλευράς ισχύος. Υπάρχει μεταξύ των δυο κρατών, δηλαδή Γερμανίας και Ρωσίας, ισοζύγιο δυνάμεων, άρα δεν μπορούν να εμφανιστούν τα φαινόμενα της Ουκρανίας, διότι, για παράδειγμα, μια σύγκρουση Ρωσίας-Γερμανίας σημαίνει Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Γι' αυτό, άλλωστε, όταν προσαρτήθηκε η Κριμαία, ούτε η Γερμανία ούτε οι ΗΠΑ, κανείς δεν έβαλε το χέρι στη σκανδάλη. Το κόστος πληρώθηκε από το Κίεβο και θα πληρωθεί ακόμη πιο ακριβά.
Αυτό είναι και ένα καλό «case study» για τη δική μας περίπτωση. Η κεντρική μεταβλητή καθορισμού πολιτικών και αποτελεσμάτων είναι η ισχύς και τα ισοζύγια δυνάμεων. Εάν, λοιπόν, η Τουρκία έχει την ισχύ, και συνεχίσει να έχει την ισχύ, και εμείς το φυσικό αέριο, εάν δεν κάνουμε συμμαχίες και δη στρατιωτικές, είτε δεν θα γίνει εκμετάλλευση, είτε θα γίνει όπως θέλει η τουρκική ισχύς, ή θα γίνει από την Άγκυρα. Και στους Ουκρανούς έταζαν και οι Ευρωπαίοι και οι ΗΠΑ και χρήματα και ασφάλεια. Τελικά, ήταν άνθρακας ο θησαυρός. Τους αφήνουν στο έλεος του Θεού και της Μόσχας… Ακόμη και αν αυτό είναι για μας το «worst case scenario», οφείλουμε να το εξετάσουμε.
Και η μία λύση είναι η στρατηγική συμμαχία με το Ισραήλ, η οποία καθυστερεί τόσο πολύ που κάποιος μπορεί να ισχυριστεί ότι υπάρχει από κάποιους πρόθεση να την αφήσουν να «εκφυλιστεί», για να περάσει ο αγωγός προς την Τουρκία. Η άλλη επιλογή, που δεν αποκλείει τη στρατηγική συμμαχία με το Ισραήλ, αλλά την ενισχύει, είναι όπως πεισθούν, κυρίως οι Γερμανοί, ότι τα αποθέματα της «Αφροδίτης» και μόνο μαζί με εκείνα του «Λεβιάθαν» μπορούν να καλύπτουν τις ανάγκες της Ευρώπης σε ποσοστό 10% με 15% για 30 χρόνια.
«Αμερική, μια Ευρωπαϊκή Δύναμη»
Οι γεωπολιτικές επιπτώσεις από μια τέτοια εξέλιξη, δηλαδή του «Βόρειου Αγωγού 2», θα επηρεάσουν και τη Γαλλία, η οποία, εάν αισθανθεί ότι χάνει ακόμη περισσότερο από τον ρόλο της στην Ευρώπη, τότε είτε θα στραφεί προς μια πιο αυτόνομη πολιτική ασφάλειας, σε λογικές ανάλογες με εκείνες του Ντε Γκωλλ, δηλαδή να μπορεί να διαδραματίζει έναν εξίσου πρωταγωνιστικό ρόλο όπως και η Γερμανία ή/και να στραφεί προς τις ΗΠΑ, προς τις οποίες, ούτως ή άλλως, θα στραφούν για λόγους ασφάλειας τόσο η Πολωνία όσο και οι Βαλτικές χώρες και όσα άλλα κράτη αισθάνονται απειλή. Μέσα από αυτήν τη διαδικασία, διαφαίνεται η αναβάθμιση του γεωστρατηγικού ρόλου των ΗΠΑ στην ΕΕ, στη βάση εκείνου που είχε γράψει τo 1995 ο μακαρίτης Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ στο Foreign Affairs: «America, A European Power».
Επειδή η αμερικανική εξωτερική πολιτική ήταν και είναι επηρεασμένη από τη Θεωρία της «Καρδιάς της Γης» (Heartland) και του «Παγκόσμιου Νησιού» (Global Island), επί τη βάσει των οποίων ελέγχει την «Καρδιά της Γης», η οποία εκτείνεται περίπου στα όρια της αυτοκρατορικής Ρωσίας, μπορεί να κυριαρχεί στο «Παγκόσμιο Νησί», εφόσον ελέγχει την ανατολική Ευρώπη και τον χώρο της Ευρασίας, θα πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπ' όψιν μια ρωσο-γερμανική συμμαχία.
Μια τέτοια συμμαχία εθωρείτο, κυρίως από τους Αμερικανούς και τους Βρετανούς, ένα εφιαλτικό σενάριο, που θα τους έδινε τη δυνατότητα ελέγχου της ανατολικής και κεντρικής Ευρώπης, καθώς και της Ευρασίας. Βεβαίως, στον χώρο της Ευρασίας φιλοδοξίες έχει και η Τουρκία, με την ανάδειξή της ως περιφερειακή δύναμη και ως χώρος από τον οποίο περνούν ενεργειακοί αγωγοί. Εάν ο «Βόρειος Αγωγός 2» γίνει πράξη, τότε ο «Turkish Stream» αποτελεί παρελθόν. Άλλωστε, υπό τις υφιστάμενες συνθήκες, η Ρωσία δεν έχει τέτοια πρόθεση, διότι θα σήμαινε και αναβάθμιση της Άγκυρας.
Και γιατί να θέλει η Μόσχα τη γεωπολιτική αναβάθμιση της Τουρκίας στην Ευρασία, όταν θέλει η ίδια τον έλεγχο της περιοχής. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι η Ρωσία θα ευνοήσει τα συμφέροντα είτε της Κύπρου είτε της Ελλάδας χωρίς να έχει όφελος. Και, μάλιστα, σε μια περιοχή η οποία βρίσκεται ακόμη υπό τη ζώνη επιρροής της Δύσης, λόγω ΕΕ, αλλά και ΝΑΤΟ. Και επί τούτων είναι που πρέπει να υπάρξει προβληματισμός από τη Λευκωσία, διότι στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης και δη λόγω τεχνολογίας, οι επιπτώσεις από τις γεωπολιτικές αλλαγές επηρεάζουν εκ των πραγμάτων και την Κύπρο, ως κράτος μέλος της ΕΕ, και ένεκα της γεωπολιτικής τοποθεσίας.
Ακολουθώντας, λοιπόν, τα βήματα των γεωπολιτικών εξελίξεων και του ενεργειακού άξονα Γερμανίας - Ρωσίας, που ενισχύει, μέσα από τα συμφέροντα, τη Γερμανική Ευρώπη, η οποία παραπέμπει στη λογική του Δ’ Ράιχ, κάθε κράτος, έτσι και το κυπριακό, οφείλει να μελετά τις εξελίξεις και να ενεργεί στρατηγικά. Υπό την προϋπόθεση, όμως, πάντα, ότι μιλάμε για σοβαρά κράτη…
Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου.
Δημοσίευση σχολίου