Πολλοί θα έχετε αναρωτηθεί γιατί υπάρχει τόσος θυμός και οργή κατά της Ε.Ε. Όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και σε άλλα ευρωπαϊκά κράτη-μέλη της Ε.Ε. Δε μιλάμε ασφαλώς για την οργή που εκφράστηκε π.χ από τη σημερινή κυβέρνηση η οποία, μέσα σε 9 μήνες έγινε πιο «φιλοευρωπαϊκή» και από τον μέσο Βέλγο. Δε μιλάμε ούτε για τον «αντευρωπαϊσμό» που εκφράστηκε πολιτικά και επίσημα στην Αυστρία. (χώρα που δεν έχει τα ελληνικά προβλήματα, μόνο στη σκέψη ότι το προσφυγικό θα την αφορά, έβγαλε 35% ακροδεξιά...).
Του Αλέξανδρου Δρίβα*
Ας θέσουμε ως κριτήριο λοιπόν, αυτό που η «πολιτική ορθότητα» ερμηνεύει ως «γόνιμο ευρωσκεπτικισμό». Η Ε.Ε λοιπόν, σύμφωνα με αυτό το «ρεύμα», είναι κακοφτιαγμένη. Όχι από το 2008. Από τα γεννοφάσκια της σταδιακής της χειραφέτησης από την ατλαντική της εξάρτηση, ήτοι από το Μάαστριχτ και μετά. Σήμερα, οι εξελίξεις έχουν «ξεπεράσει» τις πιθανότητες βελτίωσης και γι’ αυτό οφείλουμε να έχουμε υψηλό βαθμό βεβαιότητας. Που είναι όμως οι κακοτεχνίες, ποιές είναι οι εγγενείς αδυναμίες της Ε.Ε και ποιοί οι κίνδυνοι που έχουν ήδη αρχίσει να λαμβάνουν χώρα στην πραγματικότητα και γιατί η Ε.Ε γίνεται μια Box Arena;
Το παράδοξο
Σήμερα, εκφράζεται με τρεις τρόπους, κάτι που ίσχυε και στην προ-κρίσης-Ε.Ε. Η λεγόμενη Ευρώπη των τριών (ή πολλών τελοσπάντων) ταχυτήτων, προϋπήρχε της ευρω-κρίσης. Το σκεπτικό-επιχείρημα είναι απλό: Σε έναν οργανισμό όπως είναι η Ε.Ε, τα κράτη εισέρχονται σε αυτόν, μαζί με την ισχύ τους. Ένας από τους λόγους που η Ε.Ε, έφτασε στο να διαπιστώνει με ανοικτό το στόμα πράγματα που ήταν σχεδόν ταυτολογικές διαπιστώσεις, είναι το ότι επικράτησαν τα λεγόμενα πλουραλιστικά αφηγήματα. Με απλά λόγια, ο πολιτικός ρεαλισμός, περιφρονήθηκε και αντιμετωπίστηκε σαν πνεύμα αντιλογίας. Σήμερα, παίρνει την εκδίκησή του. Η φιλελεύθερη σχολή στις διεθνείς σχέσεις θεωρεί πως τα κράτη περισσότερο συνεργάζονται και λιγότερο συγκρούονται, ή έστω, όσο περισσότερο συνεργάζονται, τόσο λιγότερο συγκρούονται. Ένας ρεαλιστής, δε θα διαφωνήσει τόσο με τη διαπίστωση, θα διαφωνήσει όμως με τον τρόπο (πνεύμα) της σκέψης. Ο ρεαλισμός δέχεται τη συνεργασία. Πιστεύει όμως ότι αυτή έχει τρία βασικά χαρακτηριστικά: 1) είναι βραχύβια, 2) και να μην είναι βραχύβια, τα κράτη αναγκάζονται να συνεργαστούν μόνο όταν δεν μπορούν μόνα τους να αποκτήσουν κάτι. 3) τα κράτη που συνεργάζονται περισσότερο, είναι κράτη που έχουν ανάγκη να διαπραγματευτούν, άρα τα λιγότερο ισχυρά κράτη. Ο ισχυρός, δεν έχει ανάγκη να διαπραγματευτεί. Του αρκεί η αποτρεπτική του φήμη και η ισχύς του για να κατακτήσει αυτό που θέλει. Για τον ισχυρό, το ευκταίο και το εφικτό, συγκλίνουν και τέμνονται. Απόρροια αυτού του τρίτου χαρακτηριστικού, είναι οτι ο ισχυρός, σε ένα win-win, θα έχει μακροπρόθεσμα ανάλογα κέρδη με αυτά που ορίζει η ισχύς του, πριν αποκομίσει τα κέρδη. Η υφιστάμενη ισχύς, είναι πολλαπλασιαστής. Ως ήταν φυσιολογικό, η Ε.Ε συμπεριέλαβε κράτη που είχαν μεγάλες ανισότητες μεταξύ τους από τη δεκαετία του 1980’ και μετά.
Μια πραγματικότητα, λογίζεται ως τέτοια, όταν μπορεί να επαληθευθεί ή έστω, όταν δεν μπορεί να διαψευσθεί. Σαν Ήπειρος, η Ευρώπη (ειδικά η ηπειρωτική) πάσχει από ενέργεια. Η ενέργεια, είναι η ατμομηχανή της προόδου. Η Ε.Ε πρέπει λοιπόν να αγοράζει ενέργεια. Ακριβώς επειδή η ενέργεια είναι η δομή-βάση της παραγωγής, συνιστά πολιτικό όπλο. Η εξάρτηση λοιπόν από περιοχές και χώρες που πωλούν ενέργεια στην Ε.Ε, είναι μεγάλη. Η συζήτηση που έγινε «σύνθημα» αναφορικά με την ενεργειακή εξάρτηση της Ε.Ε, αφορά την «απεξάρτησή της από τη ρωσική ενέργεια». Στην πραγματικότητα, η Ε.Ε, είναι αναγκασμένη να εξαρτάται ενεργειακά. Το αν εξαρτάται από τις ΗΠΑ, τις χώρες της Μέσης Ανατολής ή τη Ρωσία, σαφώς και διαφέρει σε πολιτικό επίπεδο, όμως ο ρεαλισμός, την εξάρτηση τη βλέπει στο τέλος ως αδυναμία.
Η επιλεκτική «κακοδιαχείριση» της Ε.Ε φαίνεται και στην εμπορική-οικονομική της πολιτική στα πλαίσια της Ενιαίας Αγοράς. Η κατανομή της παραγωγικότητας, δεν έγινε με βάση τα συγκριτικά πλεονεκτήματα κάθε χώρας ώστε κάθε χώρα-μέλος της να αναπτυχθεί με βάση τα συγκριτικά της πλεονεκτήματα. Ακόμη και ο οικονομικός φιλελευθερισμός στην Ε.Ε έχει τα όριά του. Όρια που μόνο με την έναρξη της κρίσης της Ευρωζώνης φάνηκαν, ποιόν εξυπηρετούν. Η Συμφωνία της Βαρκελώνης για την Ευρωμεσογειακή Συνεργασία το 1995, μπορεί να εντάχθηκε στις προσπάθειες για ομαλοποίηση των σχέσεων της Ένωσης με τη γειτονιά της, όμως, έβαλε την αγροτική παραγωγή των κρατών-μελών της σε δεύτερη μοίρα. Κάποιες φορές τα φτηνά προϊόντα λοιπόν, (ή τα πιο «ανταγωνιστικά» αν θέλετε) μπορούν να δολοφονήσουν το συγκριτικό πλεονέκτημα ενός κράτους-μέλους της Ε.Ε, το οποίο μάλιστα μπήκε ή για να το διαφυλάξει αυτό το συγκριτικό πλεονέκτημα ή να του δώσει πολλαπλασιαστική ώθηση. Τραγική ειρωνεία: Η κακή απορρόφηση των κοινοτικών κονδυλίων από κράτη-μέλη της Ε.Ε για την αγροτική παραγωγή, ήταν και η ταφόπλακα της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής, όπως την ξέραμε.
Όλοι για έναν, αλλά όχι...ένας για όλους
Ο κερδισμένος αυτής της κακοδιαχείρισης, είναι η Γερμανία. Η Γερμανία φρόντισε να μην πέσει στην παγίδα που έπεσαν ολόκληρες ΗΠΑ. Δεν αποβιομηχανοποιήθηκε. Στον μεταψυχροπολεμικό κόσμο, το προϊόν, έγινε όπλο. Η Γερμανία κέρδισε στην ανταγωνιστικότητα προϊόντων ακόμη και τις ΗΠΑ. Μέσα από την Ενιαία Αγορά της Ε.Ε, εξασφάλισε ένα –χυδαϊστί- duty free το οποίο της κατοχύρωνε ρόλο εργολάβου για όλες τις οικονομικές δραστηριότητες που λάμβαναν χώρα στην Ε.Ε. Έτσι, με το κοινό νόμισμα (ένα καθρέπτισμα της ισχύος του γερμανικού μάρκου) κατέστησε ακριβή την παραγωγική δραστηριότητα κάθε κράτους-μέλους και παράλληλα κατέστη ακόμη πιο ανταγωνιστική τη γερμανική παραγωγή.
Η «ισοδύναμη και ισόρροπη Ε.Ε με αειφόρο ανάπτυξη» όπως και άλλες φράσεις του Κοινοτικού Δικαίου που πολύ πίστεψαν και άλλοι τόσοι προώθησαν, ήταν εξόχως προβληματικές για τον ρεαλισμό. Σχεδόν πρόκληση για τον μέσο νου ενός ρεαλιστή. Στον ρεαλισμό, γνωρίζουμε για την ηγεμονική σταθερότητα. Στο διεθνές σύστημα, από το 1945 και μετά, μέσα από τον Ψυχρό Πόλεμο, οι ΗΠΑ ανέλαβαν την ηγεμονική σταθερότητα του δυτικού κόσμου. Το σκεπτικό της ηγεμονικής σταθερότητας, είναι απλό. Ο ισχυρός αναλαμβάνει την ευθύνη της λειτουργίας του συστήματος που θέτει και έτσι οι ευθύνες του για παροχή απρόσκοπτης λειτουργίας του συστήματος, είναι δικές του. Με απλά λόγια, οι ΗΠΑ «πλήρωναν» σε ένα βαθμό, αυτούς που συμμετείχαν στο δικό τους σύστημα. Δούναι και λαβείν.
Η Γερμανία, στο κοινοτικό περιβάλλον, δοκίμασε μια άλλη φόρμουλα. Την ηγεμονική σταθερότητα, χωρίς κόστος. Η συγκεκριμένη φόρμουλα, δεν είναι κάτι το καινοτόμο. Εν πολλοίς, σε αυτήν τη φόρμουλα οφείλεται η μη ανάδειξη της αρχαίας Σπάρτης σε υπερδύναμη μετά τη νίκη της στον Πελοποννησιακό Πόλεμο. Η διαχείριση και η ηγεμονία, χρειάζεται παροχή οφελών και όχι –στην καλύτερη- μοίρασμα ζημιών...Οι αιτίες που οδηγούν σε αυτήν την πολιτική συμπεριφορά τη Γερμανία είναι πάμπολλες και θα χρειαζόταν μια ξεχωριστή κουβέντα για την κάθεμιά απ’ αυτές. Όμως το ζήτημα είναι άλλο. Πώς από αυτές τις εγγενείς αδυναμίες (φυσικές και λειτουργικές) η Ε.Ε αντί να γίνει η «δύναμη» που πίστευαν αρκετοί ότι μπορεί να γίνει, εξελίσσεται σε ένα ρινγκ, σε μια αρένα διαμάχης συμφερόντων άλλων.
ΤΤΙΡ και Silk Road, ή αλλιώς, Mission Impossible
Εδώ, δεν υπάρχει λύτρωση που θα προσφέρει ο Tom Cruise. Στη διεθνή πολιτική, μπορείς να κάνεις ακροβατικά και να ακολουθείς πολιτικές που έχουν αντινομίες, μόνο για ένα βραχυπρόθεσμο χρονικό διάστημα. Η Κίνα, «απάντησε» στο ΤΡΡ (στη νέα αμερικανική εμπορική πολιτική στην Ασία) με το Silk Road. Αν οι ΗΠΑ κάναν «εμπορικό pivot» στην Ασία, η Κίνα βάζει το Silk Road προς Δυσμάς, και μαντέψτε! Στόχος του είναι η Ε.Ε!
Ο Μπάρακ Ομπάμα, στην πρόσφατη συνομιλία του με την Μέρκελ τόνισε την ανάγκη επίσπευσης των διαπραγματεύσεων μεταξύ ΗΠΑ και Ε.Ε για το ΤΤΙΡ. Μη νομίζετε, τα Panama Papers και τα απόνερα αυτών, έχουν σε μεγάλο βαθμό σχέση με αυτό το εγχείρημα. Αν μιλάμε για την πιθανότητα μια δημιουργίας –πραγματικής ζώνης εμπορικής ελευθερίας- μεταξύ ΗΠΑ και Ε.Ε, η δεσπόζουσα θέση εταιρειών, πρέπει –επίσης πραγματικά- να καταργηθεί. Επομένως, το δίκαιο του ανταγωνισμού, πρέπει στην Ε.Ε να λάβει χώρα στην πράξη και όχι στις διακηρύξεις, πολλώ δε μάλλον, όχι μόνο για μερικούς που μπήκαν κράτη-μέλη ενός ελπιδοφόρου διεθνούς-περιφερειακού οργανισμού και κατέληξαν...κομπάρσοι.
Πιστεύετε στα αλήθεια ότι Κίνα και ΗΠΑ θα «συγκατοικήσουν» αρμονικά στην Ευρώπη; Πιστεύετε ότι οι δύο χώρες που έχουν κάνει το G-20 και τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου ρινγκ σύγκρουσης για τα εμπορικά θέματα, θα ξεχάσουν τις διαφορές τους; Μήπως κάποια ευφάνταστη «διαρκής ειρήνη» Καντιανής προέλευσης, θα πείσει την Κίνα να αφήσει τις πρακτικές dumping ή σε χρόνο dt θα την πείσει να προχωρήσει σε εκδημοκρατισμό των εμπορικών της πρακτικών; Μην ξεχνάμε πως και η Ρωσία έχει βάλει στο μάτι συγκεκριμένες υπο-περιφέρειες της Ευρώπης, μην ξεχνάμε ότι για δεκαετίες ακόμη, η Ρωσία θα είναι ο βασικός προμηθευτής φυσικού αερίου της Ε.Ε. Τέλος, μην ξεχνάμε πως την τελευταία φορά που η Ευρώπη έγινε πεδίο γεωστρατηγικής και γεωοικονομικής αντιπαράθεσης, ήταν από το 1947 μέχρι το 1991 και... χωρίστηκε στα δύο...
Όποιοι ονειρεύονται ότι η ευρω-κρίση, αν δεν σκοτώσει την Ε.Ε θα την κάνει ισχυρότερη, μη βιαστούν να πιστέψουν πως έρχεται με αυτόν τον τρόπο το πέμπτο στάδιο ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, ήτοι η Πολιτική Ένωση. Άλλωστε είπαμε πως στον ρεαλισμό, αν εξαρτάσαι, δεν δικαιούσαι να «ονειρεύεσαι» πόσο μάλλον να αποφασίζεις μόνος σου για το μέλλον σου. Πρόκειται μάλλον να παρακολουθήσουμε μποξ υψηλού επιπέδου μεταξύ ΗΠΑ-Κίνας και Ρωσίας. Το «καλή απόλαυση του θεάματος», ίσως να είναι και η μόνη ευχή, μέχρι αποδείξεως και εμφανίσεως του απρόβλεπτου, που κυριαρχεί στην Ιστορία...
* Υποψήφιος Διδάκτορας Διεθνών Σχέσεων στο Παν/μιο Πελοποννήσου - συντονιστής στο Παρατηρητήριο Ανατολικής Μεσογείου στον Τομέα Ρωσίας Ευρασίας και Νοτιοανατολικής Ευρώπης (ΤΟ.ΡΕ.ΝΕ)
πηγή
Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου.
Δημοσίευση σχολίου