CARNEGIE EUROPE
Των Στράτου Πουρζιτάκη και Ηλία Κιργίδη
Μετά από την νίκη του αντιμνημονιακού κόμματος ΣΥΡΙΖΑ στις εκλογές της 25ης Ιανουαρίου, έχουν ενταθεί οι φόβοι ότι η χώρα θα βγει από την ευρωζώνη και τελικά θα καταρρεύσει. Ωστόσο, οι σπόροι της συνεχιζόμενης οικονομικής κρίσης μπορούν να αναζητηθούν όχι στις ατέλειες της οικονομίας αλλά στην απελπιστική κοινωνική δομή της Ελλάδας.
Όσο οι εγχώριες και οι ξένες ελίτ εστιάζουν αποκλειστικά στην παραπαίουσα οικονομία, οι προσπάθειές τους είναι καταδικασμένες να αποτύχουν. Ακόμη κι αν διαγραφεί το 100% του φουσκωμένου δημοσίου χρέους της Ελλάδας, θα είναι μόνο θέμα χρόνου πριν η χώρα επιστρέψει στην τωρινή θέση.
Το πραγματικό πρόβλημα για την Ελλάδα δεν βρίσκεται στην φοροδιαφυγή ή στην ραγδαία αύξηση του χρέους της χώρας. Αυτά είναι μόνο τα αποτελέσματα της εμβάθυνσης της κοινωνικής αποσύνθεσης στην Ελλάδα στη διάρκεια των τελευταίων 40 ετών. Για να πάει στην καρδιά του ζητήματος, πρέπει κανείς να ξεκινήσει από την πτώση της χούντας, που κυβέρνησε από το 1967 μέχρι το 1974, και να εξετάσει πώς αναμορφώθηκε η ελληνική κοινωνία.
Μετά το 1974, οι διαδοχικές κυβερνήσεις επιχείρησαν να εκσυγχρονίσουν την Ελλάδα. Υπό την ηγεσία του Σοσιαλιστή Ανδρέα Παπανδρέου, πρωθυπουργού από το 1981 μέχρι το 1989, και ξανά από το 1993 μέχρι το 1996, η Ελλάδα εισήγαγε σημαντικές μεταρρυθμίσεις. Ο Αν. Παπανδρέου, στην προσπάθειά του να επανεντάξει ομάδες που είχαν περιθωριοποιηθεί λόγω των πολιτικών τους πεποιθήσεων, τελικά διέλυσε την μεσαία τάξη, η οποία συνήθως αποτελεί την αιχμή του δόρατος για την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη.
Ως αποτέλεσμα, οι οικονομικές ελίτ αντικαταστάθηκαν από διεφθαρμένους επιχειρηματίες με στενούς δεσμούς στην κυβέρνηση, τα πανεπιστήμια κρατούνταν όμηροι από πολιτικές οργανώσεις νεολαίας και άνθρωποι που η βασική τους ικανότητα ήταν η σύνδεσή τους με το κυβερνών κόμμα, τοποθετήθηκαν στην ηγεσία κρατικών επιχειρήσεων. Ακόμη χειρότερα, η διαφθορά, η ευνοιοκρατία και μια απουσία λογοδοσίας, έγιναν τα κύρια χαρακτηριστικά του ελληνικού δημοσίου τομέα.
Σταδιακά οι Έλληνες άλλαξαν την νοοτροπία τους. Αντί να προσκολληθούν σε αρετές όπως η αξιοκρατία και η κοινωνική δικαιοσύνη, άρχισαν να κυνηγούν το εύκολο χρήμα. Από τις αρχές της δεκαετίας του ’80 μέχρι την κρίση του 2010, οι Έλληνες ζούσαν τον μύθο τους, καθώς έρρεαν φθηνά χρήματα από την ΕΕ, η διαφθορά ήταν κοινωνικά αποδεκτή, και η κατανάλωση και η φοροδιαφυγή ήταν αυτά που ηγούνταν της οικονομίας.
Η πλειονότητα των Ελλήνων αναζητούσε δουλειές στον δημόσιο τομέα, στις οποίες παράλογα υψηλοί μισθοί και μια απουσία λογοδοσίας ήταν κοινές πρακτικές, καθώς τα εργατικά συνδικάτα κυριαρχούσαν στη δημόσια διοίκηση. Άλλοι θα δημιουργήσουν τις δικές τους επιχειρήσεις και θα μεγιστοποιήσουν τα κέρδη τους μέσω της φοροδιαφυγής –ή εναλλακτικά, θα κάνουν business με την κυβέρνηση και θα επωφεληθούν από την διαφθορά και τις πολιτικές τους διασυνδέσεις.
Παράλληλα, οι κυβερνήσεις έδειξαν παράλογη δημοσιονομική ανευθυνότητα και λαϊκισμό για να κερδίσουν την εύνοια των ψηφοφόρων, ενώ ο πληθυσμός έκανε τα στραβά μάτια καθώς αυτό ήταν μια win-win κατάσταση για όλους. Η ΕΕ επίσης ανέχθηκε την κοινωνική παρακμή στην Ελλάδα, για γεωπολιτικούς και οικονομικούς λόγους.
Ως εκ τούτου, σχεδόν δύο γενιές Ελλήνων έχουν ανατραφεί με την αντίληψη ότι η χώρα τους ήταν μια ειδική περίπτωση, και ότι η διαφθορά, η φοροδιαφυγή και η εξαπάτηση δεν θα πρέπει μόνο να γίνονται ανεκτά, αλλά και να επιβραβεύονται. Κάποιες σποραδικές πρωτοβουλίες για να αλλάξει η κατάσταση ήταν αποτυχημένες και εκείνοι που προσπάθησαν να το κάνουν, περιθωριοποιήθηκαν.
Φυσικά, όταν η οικονομία τους βρέθηκε στα όρια της κατάρρευσης, οι περισσότεροι Έλληνες ήταν ανίκανοι να συνειδητοποιήσουν είτε τι θα πρέπει να κάνουν είτε γιατί συνέβη αυτή η κρίση αρχικά. Έχοντας ανατραφεί σαν κακομαθημένο παιδί, ο μέσος Έλληνας πιστεύει ακόμη ότι δεν έχει κάνει τίποτα λάθος και ότι το ΔΝΤ και η ΕΕ είναι αυτοί που προσπαθούν να καταστρέψουν την χώρα.
Δυστυχώς, οι πολιτικές και οικονομικές ελίτ της Ελλάδας παρέλειψαν για άλλη μία φορά να εξηγήσουν τι είχε συμβεί λάθος. Αντί να πείσουν τους πολίτες ότι η κοινωνία βρίσκεται σε βαθιά κρίση, και ότι τα πακέτα διάσωσης αφορούσαν κυρίως επώδυνες αλλά αναγκαίες μεταρρυθμίσεις, οι ελίτ προτίμησαν να δείξουν το δάχτυλο στο ΔΝΤ και στην ΕΕ.
Τώρα, όλα μοιάζουν μάταια. Οι Έλληνες οικονομικοί γκουρού και η πλειοψηφία του πολιτικού συστήματος της χώρας κατηγορούν την τρόικα ως τον βασικό λόγο για την κρίση. Οι πολιτικοί ηγέτες ανταγωνίζονται ο ένας τον άλλο για το ποιος θα είναι αυτός που θα απελευθερώσει την χώρα από τους κατακτητές της λιτότητας.
Για άλλη μία φορά, οι κοινωνικές δομές στην Ελλάδα παραμένουν αμετάβλητες, παρεμποδίζοντας οποιαδήποτε προσπάθεια για μεταρρύθμιση. Από το 2010, οι κυβερνήσεις έχουν εφαρμόσει αυστηρές περικοπές στις δημόσιες δαπάνες και τρομακτικές φορολογικές αυξήσεις, ωστόσο το βάρος δεν έχει μοιραστεί με όλους. Μόλις μια μικρή ομάδα Ελλήνων έχουν βρεθεί αντιμέτωποι με το κόστος της υψηλής ανεργίας και της συρρίκνωσης των εσόδων, ενώ τα κατεστημένα συμφέροντα στον ιδιωτικό και στον δημόσιο τομέα αντιστέκονται σε οποιαδήποτε μεταρρύθμιση που θα επιτρέψει στην οικονομία να ανακάμψει.
Επιπλέον, η υποβάθμιση έχει εξαπλωθεί παντού καθώς οι φοιτητές καταλαμβάνουν και καταστρέφουν σχολεία και πανεπιστήμια, η δημόσια διοίκηση συνεχίζει να υστερεί και η φοροδιαφυγή έχει εκτιναχθεί. Είναι αξιοσημείωτο πως ακόμη και τώρα, η Ελλάδα δεν είναι σε θέση –ή καλύτερα, είναι απρόθυμη- να εφαρμόσει ένα νόμο που έχει περάσει το 2010 και απαγορεύει το κάπνισμα σε μπαρ και εστιατόρια.
Αλλά αυτό που είναι ακόμη χειρότερο, είναι πως οι περισσότεροι Έλληνες δεν προσπαθούν καν να αλλάξουν την χώρα τους, και ως εκ τούτου τη ζωή τους. Ο λόγος για αυτό είναι ότι παρά τα επώδυνα μέτρα λιτότητας και τις φορολογικές αυξήσεις, καμία σοβαρή προσπάθεια δεν έχει γίνει για να αλλάξει ο τρόπος με τον οποίοι οι Έλληνες αντιλαμβάνονται την σχέση τους με το κράτος. Προωθούν τα δικά τους συμφέροντα και αγνοούν οποιαδήποτε αρνητική επίδραση στην οικονομία, σε μια καθαρή ένδειξη ότι ακόμη και τώρα, δεν αντιλαμβάνονται τι διακυβεύεται για αυτούς.
Ως εκ τούτου, δεν πρέπει να αποτελεί έκπληξη ότι παρά τα μέτρα που έχουν θεσπιστεί από το 2010, η κρίση έχει κλιμακωθεί. Είναι τώρα επιτακτική ανάγκη η Ελλάδα και οι Ευρωπαίοι εταίροι της να εστιάσουν σε ζητήματα όπως η θέσπιση νέων ηθικών κανόνων και η μεταρρύθμιση του συστήματος εκπαίδευσης και δικαιοσύνης.
Πέντε χρόνια αφότου ξέσπασε η οικονομική κρίση, η Ελλάδα για άλλη μία φορά έρχεται αντιμέτωπη με την πολιτική κρίση και την οικονομική κατάρρευση. Όλα τα αρμόδια μέρη θα πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι είναι υψίστης σημασίας να ξεκινήσει η μακρά και επίπονη διαδικασία αντιμετώπισης του πρωταρχικού προβλήματος στην Ελλάδα: της κοινωνικής κρίσης που έχει αρχίσει εδώ και 40 χρόνια. Αυτή είναι η μόνη ελπίδα για τους Έλληνες.
πηγή
Δημοσίευση σχολίου