Του Γιάννη Ταφύλλη
Στην Ελλάδα των μνημονίων, όπου η διάλυση του κράτους βαφτίζεται «μεταρρύθμιση» και η καταστροφική πορεία της χώρας «success story» , δεν θα πρέπει να θεωρείται καθόλου απίθανο να απαιτήσουν να βγάζουμε σημαίες στα μπαλκόνια κάθε φορά που η κυβέρνηση εκχωρεί κυριαρχικά μας δικαιώματα, βαθαίνει την εξάρτηση της χώρας καιεπιστρέφει από τα υπερατλαντικά της ταξίδια με συμφωνίες που το μόνο που εγγυώνται είναι νέες περιπέτειες για τη χώρα.
Ο λόγος, για την απόφαση της κυβέρνησης να πανηγυρίσει ως εθνική επιτυχία την ένταξη της χώρας στους στρατηγικούς σχεδιασμούς των ΗΠΑ για την περιοχή –μετά τις πρόσφατες επισκέψεις Αβραμόπουλου και Σαμαρά στις ΗΠΑ- που μπαίνουν πλέον δυναμικά στο στάδιο της υλοποίησης. Ήταν τόση η χαρά από την απρόσμενη «επιτυχία» της επίσκεψης Αβραμόπουλου στην Ουάσιγκτον, που συστήθηκε αυτοσυγκράτηση προκειμένου τα καλά νέα να ανακοινωθούν μετά την ολοκλήρωση της συνάντησης Ομπάμα –Σαμαρά.
Αυτό που στην ουσία πανηγυρίζει η κυβέρνηση, τουλάχιστο ως προς το στρατιωτικό σκέλος της συμφωνίας- μετά την μετά βαΐων και κλάδων αποδοχή της πρότασης των ΗΠΑ να μετασταθμεύσουν μη επανδρωμένα αεροσκάφη τους σε ελληνικό έδαφος- είναι ότι η χώρα ετοιμάζεται να μετατραπεί σ’ ένα από τα ορμητήρια του διαβόητου πλέον «drone war» που έχει ξεσηκώσει παγκόσμια θύελλα αντιδράσεων – ακόμα και μέσα στις ΗΠΑ- καθώς και την παρέμβαση του ΟΗΕ, για το λόγο ότι οι επιχειρήσεις που εκτελούνται με αυτά, υπονομεύουν τη νομική αλλά και τη ηθική βάση του διεθνούς δικαίου.
Πριν προχωρήσουμε στα του οίκου μας, και ειδικότερα στο τι μπορεί να συνεπάγεται το στρατιωτικό σκέλος της συμφωνίας για τη χώρα, θα ήταν σκόπιμο να δούμε σε γενικές γραμμές το τι ακριβώς είναι αυτή η νέα τεχνολογία και για ποιο λόγο η είσοδός της στα θέατρα των επιχειρήσεων έχει προκαλέσει τη διεθνή κοινότητα.
Tα μη επανδρωμένα εναέρια οχήματα (UAV), γνωστά επίσης και ως «drones» , είναι αεροσκάφη που είτε ελέγχονται απομακρυσμένα από «πιλότους» από το έδαφος είτε προγραμματίζονται για να εκτελούν αυτόνομα προκαθορισμένες αποστολές. Τα drones παρά την πληθώρα των διαθέσιμων τύπων, εντάσσονται γενικά σε δύο μεγάλες κατηγορίες: σ’ αυτά που χρησιμοποιούνται για τη συλλογή πληροφοριών και την εναέρια επιτήρηση και σ’ εκείνα που επιπλέον είναι οπλισμένα με κατευθυνόμενα βλήματα και βόμβες για την προσβολή επίγειων στόχων.
Τα drones συνήθως επιχειρούν κοντά στην περιοχή «ενδιαφέροντος» αλλά μπορούν να ελέγχονται και να κατευθύνονται από χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά μέσω δορυφορικών συνδέσεων. Ειδικότερα τα drones τύπου Reaper και Predator των ΗΠΑ και της Αγγλίας που σταθμεύουν στο Αφγανιστάν και το Ιράκ, επιχειρούν από τις χώρες αυτές, αλλά ελέγχονται και κατευθύνονται επιχειρησιακά μέσω δορυφόρου από τις βάσεις Nellis και Creech της Αμερικάνικης Αεροπορίας (USAF) που βρίσκονται έξω από το Λας Βέγκας της Νεβάδα .
Μη επανδρωμένα αεροσκάφη με δυνατότητα να φέρουν κατευθυνόμενα όπλα, διαθέτουν οι ΗΠΑ, η Αγγλία και το Ισραήλ. Οι ΗΠΑ ειδικότερα διαθέτουν δύο Μοίρες: η πρώτη υπάγεται στην USAF και η δεύτερη απευθείας στη CIA.
Τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη, τα οποία αποτελούν ιδανική λύση για μία πολύ μεγάλη γκάμα ειρηνικών αποστολών, άλλαξαν ριζικά το χαρακτήρα των πολεμικών επιχειρήσεων γιατί προσφέρουν μία σειρά από μοναδικά πλεονεκτήματα: πολύ μεγάλη διάρκεια παραμονής στο θέατρο των επιχειρήσεων, μικρό κόστος, μεγάλη ακρίβεια και μηδενικό κίνδυνο για τα πληρώματα μάχης.
Ένα από τα σημαντικότερα πλεονεκτήματα πάντως - που δεν είναι ορατό από την πρώτη ανάγνωση και στο οποίο επένδυσαν με υπομονή και επιμονή κύρια οι ΗΠΑ η Αγγλία και το Ισραήλ – είναι η δυνατότητα που παρέχουν για την πραγματοποίηση στρατιωτικών επεμβάσεων χαμηλού πολιτικού κόστους . Η όποια αυτοσυγκράτηση επιδείχτηκε μέχρι σήμερα, αναφορικά με την κλιμάκωση των επιχειρήσεων αυτών, θα ήταν τουλάχιστον αφέλεια να πιστεύει κανείς ότι οφείλονταν στην ανάγκη σεβασμού του διεθνούς δικαίου. Κατά κύριο λόγο οφείλονταν στον υπολογισμό του πολιτικού κόστους που στον καταλογισμό του συνέβαλαν δύο πολύ σημαντικοί παράγοντες: (1) το μεγάλο κόστος των επιχειρήσεων αυτών που δεν έπειθε για τη σχέση κόστους / αποτελέσματος δεδομένου ότι σε πολλές περιπτώσεις τα αποτελέσματα ήταν αμφίβολα ή ακόμα και μηδενικά και (2) ο εφιάλτης των αποστολών με τις μαύρες σακούλες με τα φερμουάρ, μέσα στις οποίες επέστρεφαν πίσω οι σωροί των στρατιωτών από τα διάφορα μέτωπα ανά την υφήλιο, που συνετέλεσε με καταλυτικό τρόπο στη αφύπνιση συνειδήσεων και στη γένεση ισχυρών αντιπολεμικών κινημάτων όπως ήταν το κίνημα κατά του πολέμου στο Βιετνάμ.
Χωρίς υπερβολή, τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη ήταν το «δώρο» της τεχνολογίας που συνετέλεσε με καταλυτικό τρόπο στην άρση των «αναστολών» αυτών. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι η αμερικάνικη αεροπορία με τα νέα πλέον μέσα έχει αυξήσει τις εναέριες περιπολίες στις περιοχές που επιχειρεί πάνω από 600% μέσα σε έξι χρόνια ενώ ανά πάσα στιγμή πάνω από το Αφγανιστάν και το Ιράκ περιπολούν πάνω από πενήντα. Έγκυροι αναλυτές επισημαίνουν ότι την τελευταία δεκαετία, οι πρόεδροι των ΗΠΑ ανέπτυξαν πολεμική δύναμη σε μέτωπα ανά την υφήλιο σε κλίμακα που θα θεωρούνταν απίθανο να αναπτυχθεί πριν από την έλευση των μη επανδρωμένων αεροσκαφών.
Το πρώτο συμπέρασμα λοιπόν, είναι ότι η διαθεσιμότητα των μη επανδρωμένων αεροσκαφών έχει μειώσει δραματικά τα πολιτικά και ψυχολογικά εμπόδια για την πραγματοποίηση πολεμικών επιχειρήσεων εκτός συνόρων.
Το συμπέρασμα αυτό αποκτά ξεχωριστή σημασία εάν συνδεθεί και με μια άλλη, παράλληλη και ιδιαίτερα αρνητική εξέλιξη που γυρίζει την ανθρωπότητα πίσω ολοταχώς σε εποχές πρωτόγνωρης και πρωτόγονης βαρβαρότητας και αγριότητας. Πρόκειται για τα προγράμματα στοχευμένων δολοφονιών (targeted killings) που υλοποιεί η CIA με μη επανδρωμένα αεροσκάφη σε συνεργασία με τη Διακλαδική Διοίκηση Ειδικών Δυνάμεων (Joint Special Operations Command – JSOC), στα πλαίσια του δόγματος «Καταπολέμηση της τρομοκρατίας μέχρι τέλους, παντού και με όλα τα μέσα», που έγινε σημαία των ΗΠΑ και του στενού πυρήνα των συμμάχων της μετά την 11η Σεπτεμβρίου. Το πρόγραμμα αυτό, που ξεκίνησε επί προεδρίας Μπους και γνωρίζει ιδιαίτερη αίγλη επί προεδρίας Ομπάμα στα πλαίσια της δικής του ερμηνείας για τον δίκαιο πόλεμο (Just War), απειλεί να προκαλέσει ανεπανόρθωτη ζημιά στη νομική αλλά και την ηθική βάση του διεθνούς δικαίου για τους εξής λόγους:
Πρώτο: σε ένοπλες συγκρούσεις τα αντίποινα και οι επιθέσεις τιμωρίας εναντίον αμάχων απαγορεύονται ρητά από το διεθνές δίκαιο. Επίσης το επιδιωκόμενο στρατιωτικό αποτέλεσμα από τη χρήση ένοπλης βίας, θα πρέπει να εξετάζεται πάντα σε συνάρτηση με την πιθανότητα πρόκλησης βλαβών σε αμάχους στην περιοχή και θα πρέπει να παίρνονται όλα τα δυνατά μέτρα για την αποφυγή λαθών και παράπλευρων απωλειών πολιτών .
Σύμφωνα με το Brookings Institution σε κάθε επίθεση μη επανδρωμένων αεροσκαφών στο Πακιστάν, έχασαν τη ζωή τους κατά μέσο όρο δέκα άμαχοι. Επίσης η επίσημη έκθεση της Αποστολής του ΟΗΕ στο Αφγανιστάν (UNAMA) αναφέρει ότι μόλις στους πρώτους έξι μήνες του 2013, επτά επιθέσεις μη επανδρωμένων αεροσκαφών προκάλεσαν το θάνατο δεκαπέντε αμάχων και τον τραυματισμό άλλων επτά.
Δεύτερο: εκτός ένοπλων συγκρούσεων, η άσκηση θανατηφόρας κρατικής βίας είναι νόμιμη μόνον εφόσον αυτό απαιτείται για την προστασία ανθρώπινης ζωής (κριτήριο της αναλογικότητας), και δεν υπάρχουν άλλα μέσα, όπως η σύλληψη και η μη-θανατηφόρα εξουδετέρωση για να προληφθεί αυτού του είδους η απειλή (κριτήριο της αναγκαιότητας). Σε αντίθεση με τις ένοπλες συγκρούσεις, ποτέ δεν είναι επιτρεπτό για τη δολοφονία να αποτελεί τον μοναδικό και αποκλειστικό στόχος μιας επιχείρησης.
H CIA έχει συντάξει λίστες δολοφονιών (kill lists) στις οποίες περιλαμβάνονται χιλιάδες πρόσωπα – ύποπτα κατά τους ισχυρισμούς της για συμμετοχή σε τρομοκρατικές ενέργειες- και προχωρά απευθείας σε εκτελέσεις με «χειρουργικού τύπου» επιθέσεις από αέρος με μη επανδρωμένα αεροσκάφη.
Ο Ειδικός Εισηγητής του ΟΗΕ για τις εξωδικαστικές, συνοπτικές ή αυθαίρετες εκτελέσεις, Philip Alston, δήλωσε τον Ιούνιο του ‘10 ότι η αυξανόμενη χρήση των ένοπλων τηλεκατευθυνόμενων αεροσκαφών από τις Ηνωμένες Πολιτείες για να σκοτώσουν υπόπτους για συμμετοχή σε τρομοκρατικές ενέργειες, υπονομεύει τους παγκόσμιους κανόνες και περιορισμούς σχετικά με τη χρήση στρατιωτικής δύναμης. Προειδοποίησε επίσης ότι το αμερικανικό παράδειγμα θα οδηγούσε σε ένα χαοτικό κόσμο, καθώς η νέα τεχνολογία όπλων αναπόφευκτα εξαπλώνεται.
Τρίτο: σύμφωνα με τον Καταστατικό Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, τα κράτη απαγορεύεται να κάνουν χρήση βίας στο έδαφος άλλης χώρας με την οποία δεν βρίσκονται σε ένοπλή σύρραξη.
Μόνο στο Πακιστάν, που δεν αποτελεί επίσημο θέατρο καμιάς εμπόλεμης σύρραξης μέχρι σήμερα, έχουν θανατωθεί περισσότερα από 2000 άτομα, ενώ αντίστοιχα προγράμματα έχουν υλοποιηθεί τουλάχιστον σε άλλες τέσσερις χώρες. Το ανώτατο δικαστήριο της χώρας εξέδωσε τον περασμένο Μάιο απόφαση με την οποία καταδικάζει αυτού του τύπου τις επιθέσεις ως «εγκλήματα πολέμου» τονίζοντας μάλιστα ότι συνιστούν «κατάφωρη παραβίαση των θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων». Όρισε επίσης την κυβέρνηση να μεταφέρει «δυναμικά» στις ΗΠΑ το αίτημα για το σταμάτημα των επιθέσεων αυτών και κάλεσε το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ να παρέμβει. Σχετική με το θέμα είναι και η πολύ πρόσφατη (14/8/13) επίσκεψη του γενικού γραμματέα του ΟΗΕ Ban Ki-moon στο Πακιστάν, στα πλαίσια της οποίας καταδίκασε τις αποστολές στοχευμένων δολοφονιών και δήλωσε ότι η χρήση των μη επανδρωμένων αεροσκαφών θα πρέπει να υπόκειται στους κανόνες του διεθνούς δικαίου.
Αυτό είναι με λίγα λόγια το «πακέτο» που ετοιμάζεται να μεταφέρει σε ελληνικό έδαφος η πρόσφατη στρατιωτική συμφωνία Ομπάμα- Σαμαρά και μάλιστα σε μία χρονική στιγμή που η γειτονιά μας απειλείται με ανάφλεξη. Η Ελλάδα, ετοιμάζεται να μπει στο κάδρο του «drone war» με ότι αυτό συνεπάγεται για μια χώρα που από το έδαφός της θα επιχειρούν μη επανδρωμένα αεροσκάφη και θα εκτελούν αποστολές σαν αυτές που προαναφέρθηκαν. Τα σχετικά εγχώρια δημοσιεύματα αναγνωρίζουν, ότι από τη στρατιωτική συμφωνία θα εξυπηρετηθούν κατά κύριο λόγο τα στρατηγικά συμφέροντα των ΗΠΑ και του στενού πυρήνα των συμμάχων τους, αλλά βλέπουν και τη χώρα να επωφελείται στον τομέα της λαθρομετανάστευσης από μη επανδρωμένα αεροσκάφη που θα περιπολούν στο ανατολικό Αιγαίο. Ανοησία (ή αφέλεια) ιστορικών διαστάσεων η απλά «χρυσωμένο χάπι» που στην καλύτερη περίπτωση δεν είναι παρά «ασπιρίνη». Για όσους πιθανόν δεν το γνωρίζουν, το συνολικό μήκος τη ελληνικής ακτογραμμής είναι περίπου όσο και της Κίνας και μόλις κατά περίπου 6000 χιλ. μικρότερο από το αντίστοιχο των ΗΠΑ. Αυτό σημαίνει ότι δεν υπάρχει τρόπος να λυθεί με τεχνικά μέσα το πρόβλημα της λαθρομετανάστευσης. Εάν υπήρχε θα τον είχαν εφαρμόσει και στη χώρα τους. Ανάλογου τύπου «ασπιρίνη» είναι και το τείχος στον Εύρο. Ο περιορισμός της λαθρομετανάστευσης ποτέ δεν ήταν «τεχνικό» αλλά καθαρά πολιτικό πρόβλημα και μάλιστα διεθνών διατάσεων και μόνο σε πολιτικό επίπεδο μπορεί να αναζητηθεί η όποια λύση.
Δεν λείπουν βέβαια και οι συστάσεις του τύπου ότι είναι τάχα μοναδική ευκαιρία η χώρα να ζητήσει ανταλλάγματα. Εδώ υπάρχει άγνοια ιστορίας ή τουλάχιστο κοντή μνήμη. Το ιστορικό της διαχρονικά ετεροβαρούς σχέσης της χώρας με τις ΗΠΑ (εξάρτηση) την οποία μάλιστα χρυσοπληρώναμε για δεκαετίες ολόκληρες, είναι γεμάτο από εθνικές περιπέτειες. Για να μην αδικήσουμε την ιστορία, υπήρξαν και ανταλλάγματα: πάντα όμως με τη μορφή της παροχής στήριξης στο πολιτικό σύστημα της χώρας και κατά κανόνα σε περιόδους που η πολιτική που ασκούσε ήταν καταστροφική για τη χώρα.
πηγή
Δημοσίευση σχολίου