Με την συνεχώς αναπτυσσόμενη οικονομική και στρατιωτική ισχύ της Κίνας, η αντιπαράθεση της με τις ΗΠΑ είναι πλέον αναπόφευκτη. Προς το παρόν, οι ηγέτες των δυο χωρών θεωρούν πως αυτή η αντιπαράθεση μπορεί να διαχειριστεί χωρίς πολεμικές συγκρούσεις που θα απειλήσουν την παγκόσμια τάξη. Κάποιες όμως αναλύσεις των ειδικών, δεν είναι τόσο καθησυχαστικές. Αν κρίνουμε από την ιστορία, η ανάδυση της Κίνας αποτελεί πραγματική απειλή για την Αμερική. Οι αναδυόμενες δυνάμεις πάντα επιδιώκουν την κυριαρχία, ενώ αυτές που παρακμάζουν ποτέ δεν παραδίνονται αμαχητί. Και αν λάβουμε υπόψη τα διαφορετικά πολιτικά συστήματα των δυο αυτών χωρών, τότε ο μελλοντικός πόλεμος μεταξύ τους είναι πολύ πιθανός. Είμαι πολιτικά ρεαλιστής. Αυτό δεν σημαίνει πως το μόνο που με απασχολεί είναι η οικονομική και στρατιωτική ισχύς. Η ηθική παίζει κι αυτή σημαντικό ρόλο στις διεθνείς σχέσεις, και στον διαχωρισμό των νικητών από τους ηττημένους. Οι αρχαίοι Κινέζοι πολιτικοί θεωρητικοί πίστευαν πως το κλειδί για τη παγκόσμια κυριαρχία είναι η πολιτική ισχύς, με επίκεντρό της την ηθική ηγεσία. Οι ηγέτες που δρουν ηθικά, κερδίζουν μακροπρόθεσμα.
Σύμφωνα με τον αρχαίο Κινέζο φιλόσοφο Xunzi, υπήρχαν τρία είδη ηγεσίας: Ανθρώπινη, ηγεμονία, και τυραννία. Η πρώτη κερδίζει τις καρδιές και το μυαλό όλων των ανθρώπων. Η τυραννία, που βασίζεται στη στρατιωτική δύναμη, δημιουργεί εχθρούς. Η ηγεμονία βρίσκεται στο ενδιάμεσο. Δεν κοροϊδεύει τον κόσμο, αλλά αδιαφορεί για την ηθική, και πολύ συχνά χρησιμοποιεί βία. Σύμφωνα με τους Κινέζους φιλόσοφους, η καλύτερη μορφή ηγεσίας είναι η ανθρώπινη.
Αυτές οι θεωρίες μπορεί να ανήκουν στο παρελθόν, αλλά έχουν αρκετά κοινά σημεία με τα σημερινά δρώμενα. Όπως μου είχε πει κάποτε ο Henry Kissinger, η σύγχρονη κινεζική εξωτερική πολιτική, είναι πολύ πιθανό να βασίζεται σύντομα στην αρχαία κινεζική φιλοσοφία…
Σήμερα, συνεχίζει να ισχύει το κινεζικό αξίωμα της αρχαιότητας ότι τα κράτη που βασίζονται στην οικονομική και στρατιωτική τους ισχύ, χωρίς μια ηθική ηγεσία, είναι μοιραίο πως θα αποτύχουν.
Δυστυχώς, τέτοιου είδους απόψεις δεν παίζουν μεγάλο ρόλο στη σημερινή εποχή του οικονομικού ντετερμινισμού, ακόμη και αν οι κυβερνήσεις αναφέρονται σε αυτές (στα λόγια και μόνο). Οι Κινέζοι κομμουνιστές θεωρούν πως το κόμμα τους αποτελεί τη βάση του οικονομικού θαύματος της χώρας, αλλά δείχνουν να ανταγωνίζονται τις ΗΠΑ στον οικονομικό τομέα και μόνο. Από τη πλευρά τους, οι Αμερικανοί ηγέτες σπάνια παραδέχονται μια αποτυχία τους.
Και οι δυο κυβερνήσεις πρέπει να κατανοήσουν ότι η πολιτική και όχι το χρήμα, θα καθορίσει τον αυριανό κυρίαρχο. Πολλοί θεωρούν ότι η Κίνα μπορεί να βελτιώσει την διεθνή της εικόνα, αν αυξήσει την οικονομική της βοήθεια προς τρίτους. Η εξαγορά όμως της φιλίας δεν έχει μακροπρόθεσμα οφέλη, ειδικά σε δύσκολες εποχές.
Τι πρέπει λοιπόν να κάνει η Κίνα για να κερδίσει την συμπάθεια του πλανήτη; Σύμφωνα με τους αρχαίους φιλοσόφους της, θα πρέπει να ξεκινήσει από το εσωτερικό. Η ανθρώπινη ηγεσία θα πρέπει να δημιουργήσει ένα ιδανικό μοντέλο στην ίδια την Κίνα, ώστε να εμπνέει και τους ξένους λαούς. Για να το πετύχει, θα πρέπει να πάψει να δίνει προτεραιότητα στην οικονομική ανάπτυξη, και να φροντίσει να κλείσει το τεράστιο χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών. Η λατρεία του χρήματος θα πρέπει να αντικατασταθεί από την παραδοσιακή ηθική, και η πολιτική διαφθορά από την κοινωνική δικαιοσύνη.
Όσον αφορά στις τρίτες χώρες, αν η Κίνα θέλει να ανταγωνιστεί τις ΗΠΑ, θα πρέπει να επιδείξει ανθρώπινη μορφή ηγεσίας. Η στρατιωτική ισχύς εξηγεί το γιατί η Αμερική έχει τόσους πολλούς συμμάχους. Ο Ομπάμα μπορεί να έχει κάνει λάθη στο Ιράκ, στο Αφγανιστάν, και στην Λιβύη, αλλά έχει αποδείξει πως η χώρα του μπορεί να αναλαμβάνει πολλούς πολέμους ταυτόχρονα. Αντίθετα, η Κίνα έχει να πολεμήσει από το 1964 (με το Βιετνάμ), και η στρατιωτική της ηγεσία (και οι στρατιώτες της) στερείται πολεμικής εμπειρίας.
Η Αμερική απολαμβάνει καλύτερες σχέσεις με τον υπόλοιπο κόσμο από ότι η Κίνα, τόσο ποιοτικά όσο και ποσοτικά. Έχει 50 επίσημους συμμάχους, ενώ η Κίνα κανέναν. Μόνο η Β. Κορέα και το Πακιστάν είναι «ημί-σύμμαχοι»της.
Το Πεκίνο χρειάζεται να αναπτύξει υψηλού επιπέδου διπλωματικές και στρατιωτικές σχέσεις με τα άλλα κράτη, αν θέλει ένα φιλικό διεθνές περιβάλλον μέσα στο οποίο θα αναδυθεί. Για να κερδίσει τις ΗΠΑ σε αυτόν τον τομέα, το Πεκίνο θα πρέπει να έχει ως βάση του την ηθική. Παράλληλα θα πρέπει να αναγνωρίσει τον νέο του διεθνή ρόλο και να αναλάβει τις ευθύνες που τον συνοδεύουν.
Πολιτικά, η Κίνα θα πρέπει να εκμεταλλευτεί την παραδοσιακή της αξιοκρατία. Οι κορυφαίες θέσεις θα πρέπει να καταλαμβάνονται από άτομα με αξίες και σοφία, και όχι απλά με τεχνικές ικανότητες. Παράλληλα, η Κίνα θα πρέπει να εντάξει στο δυναμικό της αξιωματούχους από ολόκληρο τον κόσμο, όπως έκανε η πιο ένδοξη δυναστεία Tang, που χρησιμοποιούσε άξιους αξιωματούχους από τον έξω κόσμο. Η σημερινή Κίνα θα πρέπει να ανοίξει τα σύνορά της σε καταρτισμένους και προικισμένους μετανάστες, αν όντως θέλει να ανταγωνιστεί τις ΗΠΑ στα σοβαρά.
Ο μελλοντικός ανταγωνισμός Κίνας- Αμερικής θα είναι πολύ διαφορετικός από τον αντίστοιχο επί εποχής ψυχρού πολέμου μεταξύ ΗΠΑ-ΕΣΣΔ. Ούτε η Αμερική, αλλά ούτε και η Κίνα χρειάζονται πολέμους τρίτων για να προστατεύσουν τα στρατηγικά τους συμφέροντα, ή για να αποκτήσουν πρόσβαση σε φυσικούς πόρους και τεχνολογία.
Η επιδίωξη της Κίνας είναι η αύξηση του παγκόσμιου ρόλου της, και της Αμερικής η διατήρηση του δικού της. Το ποιος θα επικρατήσει τελικά, εξαρτάται από τα μυαλά και τις καρδιές των ανθρώπων. Και σύμφωνα με τους αρχαίους Κινέζους φιλοσόφους, θα κερδίσει αυτός που επιδεικνύει την μεγαλύτερη ανθρωπιά.
Yan Xuetong, καθηγητής Πολιτικών Επιστημών και Πρύτανης διεθνών σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Tsinghua.
New York Times
ΠΗΓΗ
Δημοσίευση σχολίου