Η σύγκρουση Macron - Merz είναι δομική - Αντικατοπτρίζει το στρατηγικό κενό της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε μια περίοδο όπου οι αποφάσεις λαμβάνονται αλλού και οι συνέπειες πληρώνονται εντός των ευρωπαϊκών κοινωνιών
Οι διαφωνίες ανάμεσα στον Γάλλο πρόεδρο Emmanuel Macron και τον Γερμανό καγκελάριο Friedrich Merz δεν αποτελούν πλέον μια συνηθισμένη απόκλιση απόψεων στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής πολυφωνίας.
Αντιθέτως, εξελίσσονται σε ανοιχτή πολιτική ρωγμή, που απειλεί να αποκαλύψει το βαθύτερο πρόβλημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης: την απουσία κοινής στρατηγικής σε μια ιστορική καμπή.
Σύμφωνα με δημοσίευμα του περιοδικού Der Spiegel, η ένταση κλιμακώθηκε μετά την πρόταση του Παρισιού για επανέναρξη διαλόγου με τη Ρωσία — μια πρόταση που έπεσε σαν πολιτική βόμβα στο Βερολίνο.
Η σιωπή του Βερολίνου και το αδιέξοδο της ηγεσίας
Ενδεικτικό της σοβαρότητας της κατάστασης είναι το γεγονός ότι, στη Γερμανία, το ζήτημα δεν έλαβε σχεδόν καμία δημόσια διάσταση.
Η γερμανική κυβέρνηση περιορίστηκε σε μονολεκτικές, αόριστες απαντήσεις, αποφεύγοντας συστηματικά κάθε ουσιαστική συζήτηση για την πρωτοβουλία Macron.
Αυτή η στάση δεν υποδηλώνει συναίνεση· υποδηλώνει αμηχανία, φόβο πολιτικού κόστους και, κυρίως, αδυναμία διαχείρισης μιας σύγκρουσης με τη Γαλλία.
Ο Merz σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, βρέθηκε μπροστά σε ένα δίλημμα χωρίς καλές επιλογές: είτε να συγκρουστεί ανοιχτά με το Παρίσι, ρισκάροντας μια γαλλογερμανική κρίση στην καρδιά της ΕΕ, είτε να σιωπήσει και να αφήσει τον Marcron να καθορίσει τη συζήτηση.
Επέλεξε το δεύτερο. Όχι από συμφωνία, αλλά από αδυναμία.
Macron: Ρεαλισμός ή στρατηγικός τυχοδιωκτισμός;
Η πρόταση Macron για επανέναρξη διαλόγου με τη Ρωσία δεν είναι απλώς μια διπλωματική κίνηση καλής θέλησης.
Είναι μια ευθεία αμφισβήτηση της μέχρι σήμερα ευρωπαϊκής γραμμής, που βασίστηκε στη λογική της απομόνωσης, των κυρώσεων και της πλήρους ευθυγράμμισης με τις HΠΑ.
Ο Γάλλος πρόεδρος φαίνεται να αντιλαμβάνεται ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει εισέλθει σε μια φάση φθοράς, όπου η Ευρώπη πληρώνει δυσανάλογο κόστος — οικονομικό, κοινωνικό και πολιτικό — χωρίς να έχει ουσιαστικό λόγο στη διαμόρφωση της τελικής λύσης.
Η δήλωσή του ότι «είναι καιρός η Ευρώπη να επαναλάβει τον διάλογο με τη Ρωσία» δεν αφήνει περιθώρια παρερμηνείας.
Ο Macron αμφισβητεί ανοιχτά το σημερινό μοντέλο διαπραγματεύσεων για την Ουκρανία, στο οποίο Αμερικανοί διαπραγματευτές συζητούν με τη Μόσχα ερήμην των Ευρωπαίων.
Όπως τόνισε, αυτό το σχήμα «δεν είναι βέλτιστο».
Στην πραγματικότητα, είναι πολιτικά ταπεινωτικό για την ΕΕ.
Η σύγκρουση για τα παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία
Οι διαφορές δεν περιορίζονται στο ζήτημα του διαλόγου με τη Μόσχα.
Ένα ακόμη, εξαιρετικά κρίσιμο σημείο τριβής είναι η απαλλοτρίωση των παγωμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων για τη χρηματοδότηση της Ουκρανίας.
Ο Merz υποστήριξε ενεργά αυτή την πρωτοβουλία, επιδιώκοντας μάλιστα να εξασφαλίσει τη στήριξή της σε επίπεδο ευρωπαϊκής συνόδου κορυφής.
Ο Macron ωστόσο, κινήθηκε σε εντελώς διαφορετική κατεύθυνση.
Αντί να στηρίξει άνευ όρων την κατάσχεση, προώθησε το λεγόμενο «plan B», το οποίο τελικά εγκρίθηκε.
Πρόκειται για μια επιλογή που αποφεύγει τη νομικά και πολιτικά επικίνδυνη πλήρη απαλλοτρίωση, αναγνωρίζοντας ότι ένα τέτοιο προηγούμενο θα μπορούσε να αποσταθεροποιήσει συνολικά το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα και να πλήξει την αξιοπιστία της Ευρώπης ως ασφαλούς επενδυτικού χώρου.
Η διαφωνία αυτή αποκαλύπτει κάτι βαθύτερο: η Γερμανία σκέφτεται με όρους σκληρής γραμμής και ευθυγράμμισης, ενώ η Γαλλία προσπαθεί —είτε επιτυχώς είτε όχι— να παίξει το παιχνίδι της στρατηγικής αυτονομίας.
Mercosur: Ένα ακόμη ρήγμα
Σαν να μην έφταναν όλα αυτά, οι δύο ηγέτες συγκρούστηκαν και στο θέμα της συμφωνίας ελεύθερου εμπορίου της ΕΕ με τη Mercosur, την κοινή αγορά της Νότιας Αμερικής.
Ο Merz είχε επενδύσει πολιτικά σε αυτή τη συμφωνία εδώ και χρόνια, βλέποντάς τη ως διέξοδο για τη γερμανική βιομηχανία και τις εξαγωγές.
Ο Macron, όμως, όχι μόνο δεν τη στήριξε, αλλά ουσιαστικά τη μπλόκαρε, επικαλούμενος την προστασία της ευρωπαϊκής γεωργίας και την ανάγκη στρατηγικού ελέγχου των εμπορικών ροών.
Αυτό το επεισόδιο ενισχύει την εικόνα μιας Ευρώπης δύο ταχυτήτων και δύο αντιλήψεων: από τη μία, μια Γερμανία προσηλωμένη στο εμπόριο, στους κανόνες και στη γραμμή των συμμάχων· από την άλλη, μια Γαλλία που επιχειρεί να επαναπροσδιορίσει τον ρόλο της ΕΕ ως αυτόνομου γεωπολιτικού παίκτη.
Δομική η κρίση στις σχέσεις Macron - Merz
Η σύγκρουση Macron - Merz δεν είναι προσωπική.
Είναι δομική.
Αντικατοπτρίζει το στρατηγικό κενό της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε μια περίοδο όπου οι αποφάσεις λαμβάνονται αλλού και οι συνέπειες πληρώνονται εντός των ευρωπαϊκών κοινωνιών.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία, οι σχέσεις με τη Ρωσία, η οικονομική επιβίωση και η πολιτική συνοχή της ΕΕ είναι αλληλένδετα ζητήματα.
Και όσο το Βερολίνο σιωπά και το Παρίσι κινείται μόνο του, τόσο γίνεται πιο ξεκάθαρο ότι η περιβόητη «ευρωπαϊκή ενότητα» δεν είναι στρατηγική πραγματικότητα, αλλά ένα εύθραυστο αφήγημα που δοκιμάζεται καθημερινά.
Στρατηγική αυτονομία Macron
Είναι το σύμπτωμα μιας βαθύτερης, δομικής κρίσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία εδώ και χρόνια αποφεύγει να απαντήσει στο θεμελιώδες ερώτημα: τι ακριβώς θέλει να είναι ως γεωπολιτικός δρών;
Ο πόλεμος στην Ουκρανία απλώς έφερε στην επιφάνεια αντιφάσεις που προϋπήρχαν, αλλά καλύπτονταν από τεχνοκρατική γλώσσα, οικονομικούς δείκτες και γενικόλογες αναφορές στην «ευρωπαϊκή ενότητα».
Στην πραγματικότητα, η ΕΕ λειτουργεί σήμερα χωρίς κοινό στρατηγικό πυρήνα.
Δεν διαθέτει ενιαία εξωτερική πολιτική, δεν έχει κοινή άμυνα και –το πιο κρίσιμο– δεν έχει κοινή αντίληψη απειλής.
Για ορισμένα κράτη-μέλη, η Ρωσία αποτελεί υπαρξιακό εχθρό· για άλλα, έναν αναγκαίο γεωπολιτικό συνομιλητή· και για κάποια τρίτα, απλώς έναν παράγοντα κόστους στις ενεργειακές και οικονομικές ισορροπίες.
Μέσα σε αυτό το περιβάλλον, κάθε «ενιαία γραμμή» είναι εκ των πραγμάτων προσχηματική.
Η Γαλλία, υπό τον Macron, επιχειρεί να καλύψει αυτό το κενό προβάλλοντας την ιδέα της «στρατηγικής αυτονομίας».
Όμως η ιδέα αυτή παραμένει ρητορική χωρίς θεσμικό βάθος, καθώς δεν συνοδεύεται από πραγματική μεταφορά εξουσιών, κοινά εργαλεία ισχύος ή συλλογική πολιτική βούληση.
Οικοδόμημα χωρίς ηγεσία η ΕΕ
Η Γερμανία, από την άλλη, αδυνατεί να εγκαταλείψει το μοντέλο της οικονομικής ηγεμονίας χωρίς γεωπολιτικό ρίσκο, επιλέγοντας συχνά τη σιωπή αντί της σύγκρουσης, ακόμη και όταν διαφωνεί ουσιαστικά.
Το αποτέλεσμα είναι μια Ευρώπη που αντιδρά αντί να σχεδιάζει, που ακολουθεί αντί να ηγείται.
Στο ουκρανικό ζήτημα, αυτό μεταφράζεται σε μια κατάσταση όπου οι κρίσιμες συνομιλίες διεξάγονται μεταξύ Ουάσιγκτον και Μόσχας, ενώ οι Βρυξέλλες περιορίζονται στον ρόλο του χρηματοδότη και του αποδέκτη των συνεπειών.
Η επισήμανση του Macron ότι αυτό το μοντέλο «δεν είναι βέλτιστο» είναι, στην πραγματικότητα, μια διπλωματική υποτίμηση μιας πολύ πιο σκληρής αλήθειας: η Ευρώπη έχει εκτοπιστεί από το ίδιο το πεδίο όπου κρίνεται το μέλλον της ασφάλειάς της.
Η δομική κρίση γίνεται ακόμη πιο εμφανής όταν εξετάσει κανείς τις εσωτερικές αντιφάσεις της Ένωσης.
Από τη μία πλευρά, ζητείται από τα κράτη-μέλη να επιδείξουν αλληλεγγύη, πειθαρχία και κοινή στάση· από την άλλη, κάθε σοβαρή απόφαση σκοντάφτει σε εθνικά συμφέροντα, πολιτικά κόστη και εκλογικούς υπολογισμούς.
Η αδυναμία συμφωνίας για τα παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία, αλλά και η σύγκρουση γύρω από τη Mercosur, δεν είναι μεμονωμένα επεισόδια.
Είναι εκφράσεις ενός συστήματος που δεν μπορεί να συνθέσει.
πηγή
Οι απόψεις που αναφέρονται στο κείμενο είναι προσωπικές του αρθρογράφου και δεν εκφράζουν απαραίτητα τη θέση του Ellada simera.
Οι διαφωνίες ανάμεσα στον Γάλλο πρόεδρο Emmanuel Macron και τον Γερμανό καγκελάριο Friedrich Merz δεν αποτελούν πλέον μια συνηθισμένη απόκλιση απόψεων στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής πολυφωνίας.
Αντιθέτως, εξελίσσονται σε ανοιχτή πολιτική ρωγμή, που απειλεί να αποκαλύψει το βαθύτερο πρόβλημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης: την απουσία κοινής στρατηγικής σε μια ιστορική καμπή.
Σύμφωνα με δημοσίευμα του περιοδικού Der Spiegel, η ένταση κλιμακώθηκε μετά την πρόταση του Παρισιού για επανέναρξη διαλόγου με τη Ρωσία — μια πρόταση που έπεσε σαν πολιτική βόμβα στο Βερολίνο.
Η σιωπή του Βερολίνου και το αδιέξοδο της ηγεσίας
Ενδεικτικό της σοβαρότητας της κατάστασης είναι το γεγονός ότι, στη Γερμανία, το ζήτημα δεν έλαβε σχεδόν καμία δημόσια διάσταση.
Η γερμανική κυβέρνηση περιορίστηκε σε μονολεκτικές, αόριστες απαντήσεις, αποφεύγοντας συστηματικά κάθε ουσιαστική συζήτηση για την πρωτοβουλία Macron.
Αυτή η στάση δεν υποδηλώνει συναίνεση· υποδηλώνει αμηχανία, φόβο πολιτικού κόστους και, κυρίως, αδυναμία διαχείρισης μιας σύγκρουσης με τη Γαλλία.
Ο Merz σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, βρέθηκε μπροστά σε ένα δίλημμα χωρίς καλές επιλογές: είτε να συγκρουστεί ανοιχτά με το Παρίσι, ρισκάροντας μια γαλλογερμανική κρίση στην καρδιά της ΕΕ, είτε να σιωπήσει και να αφήσει τον Marcron να καθορίσει τη συζήτηση.
Επέλεξε το δεύτερο. Όχι από συμφωνία, αλλά από αδυναμία.
Macron: Ρεαλισμός ή στρατηγικός τυχοδιωκτισμός;
Η πρόταση Macron για επανέναρξη διαλόγου με τη Ρωσία δεν είναι απλώς μια διπλωματική κίνηση καλής θέλησης.
Είναι μια ευθεία αμφισβήτηση της μέχρι σήμερα ευρωπαϊκής γραμμής, που βασίστηκε στη λογική της απομόνωσης, των κυρώσεων και της πλήρους ευθυγράμμισης με τις HΠΑ.
Ο Γάλλος πρόεδρος φαίνεται να αντιλαμβάνεται ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει εισέλθει σε μια φάση φθοράς, όπου η Ευρώπη πληρώνει δυσανάλογο κόστος — οικονομικό, κοινωνικό και πολιτικό — χωρίς να έχει ουσιαστικό λόγο στη διαμόρφωση της τελικής λύσης.
Η δήλωσή του ότι «είναι καιρός η Ευρώπη να επαναλάβει τον διάλογο με τη Ρωσία» δεν αφήνει περιθώρια παρερμηνείας.
Ο Macron αμφισβητεί ανοιχτά το σημερινό μοντέλο διαπραγματεύσεων για την Ουκρανία, στο οποίο Αμερικανοί διαπραγματευτές συζητούν με τη Μόσχα ερήμην των Ευρωπαίων.
Όπως τόνισε, αυτό το σχήμα «δεν είναι βέλτιστο».
Στην πραγματικότητα, είναι πολιτικά ταπεινωτικό για την ΕΕ.
Η σύγκρουση για τα παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία
Οι διαφορές δεν περιορίζονται στο ζήτημα του διαλόγου με τη Μόσχα.
Ένα ακόμη, εξαιρετικά κρίσιμο σημείο τριβής είναι η απαλλοτρίωση των παγωμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων για τη χρηματοδότηση της Ουκρανίας.
Ο Merz υποστήριξε ενεργά αυτή την πρωτοβουλία, επιδιώκοντας μάλιστα να εξασφαλίσει τη στήριξή της σε επίπεδο ευρωπαϊκής συνόδου κορυφής.
Ο Macron ωστόσο, κινήθηκε σε εντελώς διαφορετική κατεύθυνση.
Αντί να στηρίξει άνευ όρων την κατάσχεση, προώθησε το λεγόμενο «plan B», το οποίο τελικά εγκρίθηκε.
Πρόκειται για μια επιλογή που αποφεύγει τη νομικά και πολιτικά επικίνδυνη πλήρη απαλλοτρίωση, αναγνωρίζοντας ότι ένα τέτοιο προηγούμενο θα μπορούσε να αποσταθεροποιήσει συνολικά το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα και να πλήξει την αξιοπιστία της Ευρώπης ως ασφαλούς επενδυτικού χώρου.
Η διαφωνία αυτή αποκαλύπτει κάτι βαθύτερο: η Γερμανία σκέφτεται με όρους σκληρής γραμμής και ευθυγράμμισης, ενώ η Γαλλία προσπαθεί —είτε επιτυχώς είτε όχι— να παίξει το παιχνίδι της στρατηγικής αυτονομίας.
Mercosur: Ένα ακόμη ρήγμα
Σαν να μην έφταναν όλα αυτά, οι δύο ηγέτες συγκρούστηκαν και στο θέμα της συμφωνίας ελεύθερου εμπορίου της ΕΕ με τη Mercosur, την κοινή αγορά της Νότιας Αμερικής.
Ο Merz είχε επενδύσει πολιτικά σε αυτή τη συμφωνία εδώ και χρόνια, βλέποντάς τη ως διέξοδο για τη γερμανική βιομηχανία και τις εξαγωγές.
Ο Macron, όμως, όχι μόνο δεν τη στήριξε, αλλά ουσιαστικά τη μπλόκαρε, επικαλούμενος την προστασία της ευρωπαϊκής γεωργίας και την ανάγκη στρατηγικού ελέγχου των εμπορικών ροών.
Αυτό το επεισόδιο ενισχύει την εικόνα μιας Ευρώπης δύο ταχυτήτων και δύο αντιλήψεων: από τη μία, μια Γερμανία προσηλωμένη στο εμπόριο, στους κανόνες και στη γραμμή των συμμάχων· από την άλλη, μια Γαλλία που επιχειρεί να επαναπροσδιορίσει τον ρόλο της ΕΕ ως αυτόνομου γεωπολιτικού παίκτη.
Δομική η κρίση στις σχέσεις Macron - Merz
Η σύγκρουση Macron - Merz δεν είναι προσωπική.
Είναι δομική.
Αντικατοπτρίζει το στρατηγικό κενό της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε μια περίοδο όπου οι αποφάσεις λαμβάνονται αλλού και οι συνέπειες πληρώνονται εντός των ευρωπαϊκών κοινωνιών.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία, οι σχέσεις με τη Ρωσία, η οικονομική επιβίωση και η πολιτική συνοχή της ΕΕ είναι αλληλένδετα ζητήματα.
Και όσο το Βερολίνο σιωπά και το Παρίσι κινείται μόνο του, τόσο γίνεται πιο ξεκάθαρο ότι η περιβόητη «ευρωπαϊκή ενότητα» δεν είναι στρατηγική πραγματικότητα, αλλά ένα εύθραυστο αφήγημα που δοκιμάζεται καθημερινά.
Στρατηγική αυτονομία Macron
Είναι το σύμπτωμα μιας βαθύτερης, δομικής κρίσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία εδώ και χρόνια αποφεύγει να απαντήσει στο θεμελιώδες ερώτημα: τι ακριβώς θέλει να είναι ως γεωπολιτικός δρών;
Ο πόλεμος στην Ουκρανία απλώς έφερε στην επιφάνεια αντιφάσεις που προϋπήρχαν, αλλά καλύπτονταν από τεχνοκρατική γλώσσα, οικονομικούς δείκτες και γενικόλογες αναφορές στην «ευρωπαϊκή ενότητα».
Στην πραγματικότητα, η ΕΕ λειτουργεί σήμερα χωρίς κοινό στρατηγικό πυρήνα.
Δεν διαθέτει ενιαία εξωτερική πολιτική, δεν έχει κοινή άμυνα και –το πιο κρίσιμο– δεν έχει κοινή αντίληψη απειλής.
Για ορισμένα κράτη-μέλη, η Ρωσία αποτελεί υπαρξιακό εχθρό· για άλλα, έναν αναγκαίο γεωπολιτικό συνομιλητή· και για κάποια τρίτα, απλώς έναν παράγοντα κόστους στις ενεργειακές και οικονομικές ισορροπίες.
Μέσα σε αυτό το περιβάλλον, κάθε «ενιαία γραμμή» είναι εκ των πραγμάτων προσχηματική.
Η Γαλλία, υπό τον Macron, επιχειρεί να καλύψει αυτό το κενό προβάλλοντας την ιδέα της «στρατηγικής αυτονομίας».
Όμως η ιδέα αυτή παραμένει ρητορική χωρίς θεσμικό βάθος, καθώς δεν συνοδεύεται από πραγματική μεταφορά εξουσιών, κοινά εργαλεία ισχύος ή συλλογική πολιτική βούληση.
Οικοδόμημα χωρίς ηγεσία η ΕΕ
Η Γερμανία, από την άλλη, αδυνατεί να εγκαταλείψει το μοντέλο της οικονομικής ηγεμονίας χωρίς γεωπολιτικό ρίσκο, επιλέγοντας συχνά τη σιωπή αντί της σύγκρουσης, ακόμη και όταν διαφωνεί ουσιαστικά.
Το αποτέλεσμα είναι μια Ευρώπη που αντιδρά αντί να σχεδιάζει, που ακολουθεί αντί να ηγείται.
Στο ουκρανικό ζήτημα, αυτό μεταφράζεται σε μια κατάσταση όπου οι κρίσιμες συνομιλίες διεξάγονται μεταξύ Ουάσιγκτον και Μόσχας, ενώ οι Βρυξέλλες περιορίζονται στον ρόλο του χρηματοδότη και του αποδέκτη των συνεπειών.
Η επισήμανση του Macron ότι αυτό το μοντέλο «δεν είναι βέλτιστο» είναι, στην πραγματικότητα, μια διπλωματική υποτίμηση μιας πολύ πιο σκληρής αλήθειας: η Ευρώπη έχει εκτοπιστεί από το ίδιο το πεδίο όπου κρίνεται το μέλλον της ασφάλειάς της.
Η δομική κρίση γίνεται ακόμη πιο εμφανής όταν εξετάσει κανείς τις εσωτερικές αντιφάσεις της Ένωσης.
Από τη μία πλευρά, ζητείται από τα κράτη-μέλη να επιδείξουν αλληλεγγύη, πειθαρχία και κοινή στάση· από την άλλη, κάθε σοβαρή απόφαση σκοντάφτει σε εθνικά συμφέροντα, πολιτικά κόστη και εκλογικούς υπολογισμούς.
Η αδυναμία συμφωνίας για τα παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία, αλλά και η σύγκρουση γύρω από τη Mercosur, δεν είναι μεμονωμένα επεισόδια.
Είναι εκφράσεις ενός συστήματος που δεν μπορεί να συνθέσει.
πηγή
Οι απόψεις που αναφέρονται στο κείμενο είναι προσωπικές του αρθρογράφου και δεν εκφράζουν απαραίτητα τη θέση του Ellada simera.
Δημοσίευση σχολίου