Η σιωπηλή συμφωνία της Άγκυρας με το PKK δεν επρόκειτο ποτέ να κρατήσει – όχι με τα υποστηριζόμενα από το Ισραήλ κουρδικά σχέδια να εντείνονται σε όλη τη Συρία και το Ιράκ
Όλες οι τουρκο-κουρδικές συνεννοήσεις – εκείνες που συνδέονταν με την εξουσία υπό την ηγεσία της Χαγιάτ Ταχρίρ αλ-Σαμ (HTS) στη Συρία και οι οποίες, μόλις πριν από έναν μήνα, φαινόταν να είναι επικείμενες – βρίσκονται τώρα σε ερείπια.
Ενώ παλαιότερα υπήρχαν ενδείξεις για μια νέα μορφή επιτόπιας διευθέτησης μεταξύ Άγκυρας και Κούρδων, έμμεσα διαμεσολαβημένης από τη Δαμασκό, οι πρόσφατες εξελίξεις κατέστησαν σαφές ότι συμβαίνει το αντίθετο, καθώς οι περιπλοκές αυξάνονται, οι συμμαχίες μεταβάλλονται και οι ατζέντες συγκρούονται.
Αυτή η κατάρρευση ξεπερνά την πορεία των διαπραγματεύσεων σε στρατιωτικό και ασφαλείας επίπεδο. Ρίχνει σκιά αμφιβολίας πάνω σε ολόκληρο τον περιφερειακό υπολογισμό στη βόρεια Συρία, όπου τα συμφέροντα της Τουρκίας, των ΗΠΑ και του Ισραήλ συγκρούονται.
Επί του πεδίου, η ταχεία ανατροπή συμφωνιών που έμοιαζαν σχεδόν οριστικές, μετά την επιστολή του φυλακισμένου Κούρδου ηγέτη Αμπντουλάχ Οτσαλάν στα τέλη Φεβρουαρίου, λίγο πριν το Νεβρόζ (Περσικό/Κουρδικό Νέο Έτος), με την οποία καλούσε το Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν (PKK) να τερματίσει τον ένοπλο αγώνα, αποκάλυψε πόσο εύθραυστη ήταν εκείνη η στιγμή.
Η νέα στρατηγική του Οτσαλάν: Από τον αποσχισμό στην ενσωμάτωση
«Δεν πιστεύω στη δύναμη των όπλων, αλλά στη δύναμη της πολιτικής και της κοινωνικής ειρήνης – σας καλώ να ακολουθήσετε την ίδια αρχή.»
Στην ομιλία του στις 9 Ιουλίου προς τα στελέχη του PKK, ο Οτσαλάν ανακοίνωσε μια αλλαγή πορείας, παρουσιάζοντας ένα νέο όραμα για την επίλυση αυτού που χαρακτήρισε ως τη βαθαίνουσα εσωτερική κρίση του κινήματος. Το τηλεοπτικό του μήνυμα σηματοδότησε μια καθοριστική ρήξη με την ιστορική στρατηγική του κόμματος για ένοπλη απελευθέρωση και κρατική υπόσταση, καλώντας σε μετάβαση προς αυτό που αποκάλεσε «ειρήνη και δημοκρατική κοινωνία».
Στην επιστολή του, ο Οτσαλάν ενθαρρύνει τους Κούρδους της Τουρκίας να αγκαλιάσουν την «δημοκρατική πολιτική» ως μονοπάτι προς την αυτοδιάθεση. Πρότεινε τη συγκρότηση κοινοβουλευτικής επιτροπής για την εποπτεία του εθελοντικού αφοπλισμού στο πλαίσιο ενός νομικού μηχανισμού, παρουσιάζοντάς το ως δείγμα καλής θέλησης προς την τουρκική κυβέρνηση.
Στην καρδιά της έκκλησής του βρισκόταν το κάλεσμα για ενσωμάτωση. «Η ειρήνη και η δημοκρατική κοινωνία», δήλωσε, απαιτούν «μια θετική, ενσωματωτική προοπτική». Σύμφωνα με τον Οτσαλάν, το PKK έχει πλέον αποκηρύξει το μοντέλο του εθνικού κράτους και τον ένοπλο αγώνα που διήρκεσε σχεδόν σαράντα χρόνια και κόστισε περίπου 40.000 ζωές.
Ο Οτσαλάν υποστήριξε ότι αυτό δεν αποτελεί ήττα αλλά νίκη, και ότι κοινοβουλευτικοί σύμμαχοι όπως το φιλοκουρδικό Κόμμα Ισότητας και Δημοκρατίας των Λαών (DEM) θα προωθήσουν τη νέα στρατηγική.
Ωστόσο, ακόμη και ο Οτσαλάν προειδοποίησε ότι αυτή η «λύση» παραμένει ασαφής. Τόνισε ότι, «για να αποκτήσει νόημα το έργο της επιτροπής και του κοινοβουλίου και να κατευναστούν οι ανησυχίες της κοινής γνώμης μεταξύ των Κούρδων, και για να τηρηθούν οι δεσμεύσεις μας προς το τουρκικό κράτος, η πρωτοβουλία αφοπλισμού πρέπει να τύχει αποδοχής από τα [τουρκικά] αρμόδια μέρη.»
Πρόσθεσε ότι η δημιουργία ενός μηχανισμού αφοπλισμού θα συμβάλει στην εθελοντική λήξη του κουρδικού ένοπλου αγώνα και στη μετάβαση προς τη νόμιμη δημοκρατική πολιτική.
Ο πρόεδρος της τουρκικής εθνοσυνέλευσης, Νουμάν Κουρτουλμούς, σύντομα υιοθέτησε το κάλεσμα, προτρέποντας τα κόμματα να ορίσουν μέλη για μια επιτροπή 51 ατόμων με σκοπό την οικοδόμηση μιας «Τουρκίας χωρίς τρομοκρατία». Το σώμα θα επικεντρωθεί σε συνταγματικές και νομικές μεταρρυθμίσεις που θα μπορούσαν να κατοχυρώσουν τα κουρδικά δικαιώματα και ενδεχομένως να διασφαλίσουν την αποφυλάκιση Κούρδων ηγετών.
Στις 31 Ιουλίου, η επιτροπή συγκροτήθηκε επισήμως με εκπροσώπηση από όλα τα κοινοβουλευτικά μπλοκ. Η πρώτη της συνεδρίαση, που πραγματοποιήθηκε στην Άγκυρα στις 5 Αυγούστου, συγκλήθηκε για να εξετάσει νομοθετικές μεταρρυθμίσεις ως απάντηση στη διακήρυξη αφοπλισμού του PKK.
Ο Κουρτουλμούς, προεδρεύοντας της συνεδρίασης, υποστήριξε ότι υπάρχει ευρεία πολιτική συναίνεση υπέρ της επιτροπής, ισχυριζόμενος ότι αυτή αντιπροσωπεύει το 98 τοις εκατό της βούλησης του κοινοβουλίου. Περιέγραψε τη συνεδρίαση ως βήμα προς την ενότητα και την αδελφοσύνη και δεσμεύτηκε ότι η διαφάνεια θα καθοδηγήσει το έργο της επιτροπής για τη διασφάλιση της ειρήνης.
Ωστόσο, οι μεταρρυθμίσεις αυτές, τις οποίες ο Οτσαλάν επέμεινε ότι πρέπει να προστατεύονται νομικά, ήδη αντιμετωπίζουν πολιτική αποσυσπείρωση. Ο επίκουρος καθηγητής Αμερικανικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών Επιστημών της Άγκυρας (ASBU), Μπαρίν Καϊάογλου, υποστήριξε ότι η πρωτοβουλία αφοπλισμού της Άγκυρας αντιμετωπίζει βαθιά δυσπιστία – όχι μόνο από κουρδικές παρατάξεις αλλά και εντός της ίδιας της διαιρεμένης τουρκικής πολιτικής τάξης.
Επισήμανε επίσης ότι «η αυξανόμενη ανυπομονησία της Άγκυρας σχετικά με την ενσωμάτωση των Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων (SDF) με τη Δαμασκό συνδέεται άμεσα με τις εν εξελίξει προσπάθειες στο εσωτερικό της Τουρκίας, οι οποίες στοχεύουν στον πλήρη αφοπλισμό του PKK».
Το γεωπολιτικό δίλημμα της Τουρκίας
Το ένοπλο αποσχιστικό κίνημα του PKK έχει αποσταθεροποιήσει την εσωτερική γεωπολιτική της Τουρκίας για σχεδόν μισό αιώνα. Η εμβέλειά του εκτεινόταν από την περιφέρεια έως τις μεγάλες πόλεις, ακόμη και στην πρωτεύουσα. Η ίδια η κουρδική πρόκληση γεννήθηκε από τη μεταοθωμανική συγκρότηση του σύγχρονου τουρκικού κράτους.
Γι’ αυτό και το ερώτημα πλέον δεν είναι απλώς αν το PKK έχει πράγματι αποκηρύξει τον αγώνα του, αλλά αν η λεγόμενη λύση της ενσωμάτωσης είναι καν εφικτή.
Συμβολικά, το πρώτο βήμα του PKK ήταν η σκηνοθετημένη καταστροφή ελαφρών όπλων στη «σπηλιά Τζασανά» στα Όρη Καντίλ του Ιράκ, μια κίνηση που οργανώθηκε όχι σε τουρκικό έδαφος, αλλά σε γειτονικό κράτος υπό την επίβλεψη της τουρκικής υπηρεσίας πληροφοριών. Αυτό από μόνο του αποκάλυψε τα όρια της διαδικασίας.
Οι Τούρκοι αξιωματούχοι έσπευσαν να ερμηνεύσουν την επιστολή του Οτσαλάν με δικούς τους όρους. Δύο ημέρες μετά το γεγονός στη Τζασανά, ο Πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν απευθύνθηκε στους ηγέτες του ΑΚΡ, δηλώνοντας με θριαμβευτικό τόνο: «Η Τουρκία νίκησε. Ογδόντα έξι εκατομμύρια πολίτες νίκησαν… Ξέρουμε τι κάνουμε. Κανείς δεν χρειάζεται να ανησυχεί ή να θέτει ερωτήσεις. Κάνουμε όλα αυτά για την Τουρκία, για το μέλλον μας.»
Μίλησε για μια νέα εποχή που στοχεύει στη δημιουργία μιας «Τουρκίας χωρίς τρομοκρατία». Ο εκπρόσωπος του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ), Ομέρ Τσελίκ, επανέλαβε τα λόγια του, χαρακτηρίζοντας την απόφαση του Οτσαλάν να επιδιώξει την ενσωμάτωση, να διαλύσει το PKK και να αφοπλιστεί ως ένα «μεγάλο βήμα προς μια Τουρκία χωρίς τρομοκρατία». Ο Υπουργός Εξωτερικών Χακάν Φιντάν έκανε παρόμοιες δηλώσεις.
Κούρδοι πολιτικοί επίσης αγκάλιασαν την πρωτοβουλία, παρουσιάζοντάς την ως στιγμή ιστορικού μετασχηματισμού, όχι μόνο για τους Κούρδους στην Τουρκία αλλά σε ολόκληρη τη Δυτική Ασία. Τη χαρακτήρισαν ως ένα κάλεσμα μετάβασης «από τον πόλεμο στη σύμπραξη, από τη διαίρεση στον πλουραλισμό, από την καταπίεση στη δημοκρατική συμμετοχή».
Γεωπολιτική οπισθοδρόμηση: η συριακή πραγματικότητα εισβάλλει
Ο εορτασμός δεν κράτησε. Έναν μήνα αργότερα, ολόκληρη η υπόθεση φαίνεται να καταρρέει. Αντί να ενισχύσει τον περιφερειακό ρόλο της Άγκυρας, η νέα γεωπολιτική έχει ενδυναμώσει τα αποσχιστικά ρεύματα του κουρδικού κινήματος.
Στη Συρία, όπου η Τουρκία συνέβαλε στη διάλυση του κράτους, ο άξονας ΗΠΑ–Ισραήλ έχει επιβάλει περιορισμούς στην ικανότητα της Άγκυρας να επιλύσει το καθεστώς των Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων (SDF), οι οποίες τελούν υπό κουρδική ηγεσία.
Οι διαπραγματεύσεις μεταξύ των SDF και της μεταβατικής κυβέρνησης με έδρα τη Δαμασκό, περιλαμβανομένης μιας ιστορικής συμφωνίας της 10ης Μαρτίου για την ενσωμάτωση των πολιτικών και στρατιωτικών θεσμών υπό τον έλεγχο των SDF στις κρατικές δομές, αποκαλύπτουν την αυξανόμενη προοπτική επίσημης κουρδικής πολιτικής παρουσίας στο νέο πολιτικό σύστημα της Συρίας.
Τον Ιούλιο, ο ειδικός απεσταλμένος των ΗΠΑ και πρέσβης στην Τουρκία, Τομ Μπάρακ, ξεκαθάρισε ότι οι SDF παραμένουν παρακλάδι του PKK, δηλώνοντας: «Οι SDF είναι η YPG. Η YPG είναι παρακλάδι του PKK. … Δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι πρόκειται να υπάρξει ένα ελεύθερο Κουρδιστάν, … Υπάρχει η Συρία.»
Ήδη από τον Φεβρουάριο, ο πρόεδρος της Γαλλίας, Εμανουέλ Μακρόν, είχε καλέσει την ενδιάμεση συριακή κυβέρνηση, η οποία έχει ρίζες στην Αλ-Κάιντα, να «ενσωματώσει πλήρως» τις SDF στη συριακή πολιτική μετάβαση, αποκαλώντας τους «πολύτιμους συμμάχους».
Καθώς η κουρδική επιρροή συρρικνώνεται στην Ανατολία, επεκτείνεται στη Λεβαντίνη, με την υποστήριξη των ΗΠΑ, του Ισραήλ και της Γαλλίας. Οι εξελίξεις που διαμορφώνουν τις τουρκο-κουρδικές σχέσεις υπαγορεύονται πλέον από δυνάμεις εκτός των συνόρων της Τουρκίας.
Η ατλαντική παγίδα
Ο Οτσαλάν αναφέρθηκε στις «πρόσφατες περιφερειακές εξελίξεις» ως την κινητήρια δύναμη πίσω από το μήνυμά του. Αυτές περιελάμβαναν, εύλογα, τη συνεχιζόμενη γενοκτονία του Ισραήλ στη Γάζα, τη συμφωνία κατάπαυσης του πυρός της 27ης Νοεμβρίου 2024 μεταξύ του Λιβάνου και του κράτους κατοχής, και την κατάρρευση της προηγούμενης συριακής κυβέρνησης στις 8 Δεκεμβρίου – γεγονότα που διέσπασαν ακόμη περισσότερο τη συνοχή του εσωτερικού συριακού μετώπου.
Μέσα σε όλα αυτά, η Τουρκία έχει παραμείνει στο περιθώριο. Η αποτυχία της να αντιπαρατεθεί στη διάσπαση της Συρίας δεν οφείλεται σε δισταγμό, αλλά σε βαθύτερους δομικούς περιορισμούς. Ως μέλος του ΝΑΤΟ που φιλοξενεί πυρηνικές βάσεις των ΗΠΑ, η εξωτερική πολιτική της Άγκυρας είναι δεμένη με τις ατλαντικές ατζέντες – ακόμη και όταν αυτές αντιστρατεύονται τα δικά της εθνικά συμφέροντα.
Γι’ αυτό και ο τουρκικός στρατός, που κάποτε ήταν διατεθειμένος να συγκρουστεί στρατιωτικά με τη Δαμασκό, αποφεύγει να πλήξει τις υποστηριζόμενες από τις ΗΠΑ κουρδικές πολιτοφυλακές. Αυτές οι πολιτοφυλακές δεν προστατεύονται λόγω ηθικής νομιμοποίησης, αλλά λόγω της χρησιμότητάς τους για την Ουάσινγκτον.
Είναι πιθανόν τόσο το Καντίλ όσο και η Άγκυρα να μπήκαν στη συμφωνία τους υπό την ψευδαίσθηση ότι ο Άξονας της Αντίστασης είχε καταρρεύσει και ότι το περιφερειακό αποτρεπτικό σύστημα που αντιτίθεται στις ΗΠΑ και το Ισραήλ είχε διαλυθεί
πηγή
Οι απόψεις που αναφέρονται στο κείμενο είναι προσωπικές του αρθρογράφου και δεν εκφράζουν απαραίτητα τη θέση του Ellada simera.
Οι απόψεις που αναφέρονται στο κείμενο είναι προσωπικές του αρθρογράφου και δεν εκφράζουν απαραίτητα τη θέση του Ellada simera.
Δημοσίευση σχολίου