Ο άγνωστος-Χ στην ενεργειακή εξίσωση της ΝΑ Μεσογείου.

Ιωάννα Κωσταδήμα
«Το μεγάλο ερώτημα στην Ανατολική Μεσόγειο είναι η Αίγυπτος», υποστηρίζουν ορισμένοι από τους αναλυτές που παρακολουθούν το ενεργειακό τοπίο στην περιοχή μας. Το ίδιο υποστήριξε χθες ο δρ Κωνσταντίνος Φίλης, γενικός διευθυντής, Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων, αναπληρωτής καθηγητής και διευθυντής, Αμερικανικό Κολλέγιο Αθηνών, στο 27ο Συνέδριο «Ενέργεια και Ανάπτυξη», του ΙΕΝΕ. Η παγκόσμια ενεργειακή γεωπολιτική και οι εμπορικές ροές έχουν υποστεί τεράστιες ανακατατάξεις, λόγω των συνεχών κρίσεων και πολέμων που έχουν ταράξει την Ευρώπη. Ένας σημαντικός παράγοντας που ενδέχεται να επηρεάσει το φυσικό αέριο της Ανατολικής Μεσογείου είναι η δεινή κατάσταση της Αιγύπτου. «Ίσως πρέπει ν’ αρχίσουμε να βλέπουμε ποιες άλλες εναλλακτικές έχουμε», προειδοποιούν αναλυτές όπως ο κ. Φίλης.

Η δύσκολη κατάσταση στην Αίγυπτο και η Ευρώπη, που δεν αντιδρά

«Το καθεστώς Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι (σ.σ.: πρόεδρος της Αιγύπτου) δεν κλονίζεται, αλλά δέχεται πίεση λόγω οικονομικής κρίσης και λόγω της δημογραφικής έκρηξης». Σημειώνεται πως σε αρκετά δύσκολη υπόθεση για τη χώρα εξελίσσεται η διαχείριση περίπου 10 εκατ. μεταναστών από τις χώρες του Σαχέλ, καθώς η Αίγυπτος προσπαθεί να τους κρατήσει στα εδάφη της, ώστε να μη φύγουν προς την Ευρώπη.

Σύμφωνα με τον κ. Φίλη, «η Ευρώπη δεν βλέπει την Αίγυπτο και την ευρύτερη κατάσταση στην περιοχή μέσα από ένα ρεαλιστικό πρίσμα». Η Αίγυπτος είναι μία χώρα-κλειδί για την περιφερειακή σταθερότητα, που, σύμφωνα με τον κ. Φίλη, δεν υποστηρίζεται όπως θα έπρεπε από την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ). «Η οικονομική κρίση, απότοκος του πολέμου στην Ουκρανία, έχει υποχρεώσει την Αίγυπτο να αναθεωρήσει την οικονομική και ενεργειακή της πολιτική. Όσον αφορά την ενέργεια, έχουν αρχίσει να εμφανίζονται ρωγμές, αφού η χώρα είχε τη μικρότερη παραγωγή των τελευταίων τριών ετών».

Η παραγωγή φυσικού αερίου στη χώρα έχει μειωθεί δραματικά από τα υψηλά που σημειώθηκαν το 2021, προκαλώντας συχνές διακοπές ρεύματος. Και όλα αυτά την ώρα που καλείται να κρατήσει χαμηλά τις τιμές ρεύματος για να είναι ευχαριστημένη η κοινωνία, ενώ ταυτόχρονα δέχθηκε περαιτέρω πλήγμα από τη διακοπή προμηθειών φυσικού αερίου από το Ισραήλ. Συνεπώς, ο πόλεμος δείχνει πόσο εύθραυστη είναι η ενεργειακή ασφάλεια γύρω από την Ανατολική Μεσόγειο. «Αν πριν από 2-3 χρόνια εκτιμούσαμε ότι η Αίγυπτος είναι καθοριστικός παράγοντας στα ενεργειακά ζητήματα, ίσως τώρα να πρέπει να σκεφτούμε κι άλλες εναλλακτικές», εξήγησε ο κ. Φίλης.

Η αγορά δεν αντιδρά σπασμωδικά στον πόλεμο Ισραήλ – Χαμάς

Αναφερόμενος στον ενεργειακό αντίκτυπο που έχει η σύρραξη στη Μέση Ανατολή, θεωρεί ότι «οι αγορές δεν αντιδρούν σπασμωδικά». «Μια πρώτη εκτίμηση είναι πως η κρίση και ο πόλεμος θα διατηρηθούν στα όρια του Ισραήλ. Η εκτίμηση πολλών είναι πως δεν θα δούμε ενεργότερη εμπλοκή του Ιράν ή της Χεζμπολάχ σε αυτόν τον πόλεμο, άρα δεν θα έχουμε μια κρίση που θα επηρεάσει τις τιμές πετρελαίου ή φυσικού αερίου». Πάντως, όπως δήλωσε, «έχουν κλονιστεί οι σχέσεις Ισραήλ – Τουρκίας, αλλά πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας ότι η Τουρκία είναι μία μεγάλη και διψασμένη αγορά».

Ο ρόλος της Τουρκίας και οι σχέσεις Ισραήλ – Κύπρου

Οι συνθήκες για να έρθουν πιο κοντά το Ισραήλ με την Κύπρο είναι τώρα πιο ευνοϊκές, υποστήριξαν χθες κάποιοι από τους ομιλητές στο συνέδριο του ΙΕΝΕ. Η Ανατολική Μεσόγειος, χωρίς να είναι ένα ενεργειακό El Dorado, μπορεί να έχει σημαντική συμβολή στην ασφάλεια τροφοδοσίας της Ένωσης. «Οι κρίσεις δημιουργούν αστάθεια, αλλά τουλάχιστον αναγκάζουν τις αγορές να προσφύγουν σε πιο σταθερές χώρες», είπε ο κ. Φίλης. Ο ίδιος πρόσθεσε, όμως, πως αν η Τουρκία δεν προχωρήσει σε συμφωνία με το Ισραήλ (κάτι που δυσκολεύει μετά τον πόλεμο με τη Χαμάς), ίσως γίνει πιο επιθετική στην κυπριακή υφαλοκρηπίδα και δευτερευόντως νοτίως του Καστελόριζου. «Σε αναζήτηση νέων πηγών μπορεί να τη δούμε να επανέρχεται σε μεθόδους που είχε κάπως αφήσει πίσω της για να λάβει και εκείνη ένα κομμάτι από την πίτα», δήλωσε. Αν το Ισραήλ ξεκινήσει και πάλι τις συζητήσεις με την Ελλάδα και την Κύπρο για την κατασκευή ενός αγωγού φυσικού αερίου στην Ανατολική Μεσόγειο -ουσιαστικά βγάλει από το συρτάρι τον EastMed-, η Τουρκία θα μείνει εκτός παιχνιδιού και το σαμποτάζ του Ερντογάν θα πέσει σε τοίχο.

Η τουρκική ευρασιατική ιδεολογία

Στους κύριους στόχους της Τουρκίας πίσω από την πρωτοβουλία «Μεσαίος Διάδρομος» αναφέρθηκε ο δρ Θρασύβουλος Μαρκέτος, επισκέπτης καθηγητής Γεωπολιτικής Ενεργειακής Ασφάλειας Δυτικής Ευρασίας, ερευνητικός συνεργάτης (Τμήμα Οικονομικών, Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου), επισκέπτης ερευνητής, IENΕ.

Ειδικότερα, μίλησε για τη δημιουργία ζώνης οικονομικής ανάπτυξης στην περιοχή της Κεντρικής Ευρασίας, την ενθάρρυνση επαφής εθνοτήτων, την ενίσχυση της αντίληψης των Τούρκων για την περιοχή ως ιδιοκτησίας τους και τη σύνδεση Ευρώπης-Ασίας (και ιδίως με την περιοχή του Καυκάσου, Κεντρικής, Ανατολικής και Νότιας Ασίας). Παράλληλα, η Άγκυρα επιδιώκει τη δημιουργία συνδεσιμότητας Ανατολής-Δύσης και Βορρά-Νότου, την επέκταση των αγορών και τη δημιουργία μεγάλων οικονομιών κλίμακας. Με άλλα λόγια, το όραμα της Τουρκίας για έναν πολυπολικό κόσμο, με αυτήν ως έναν από τους πόλους, στο πλαίσιο της αμφισβήτησης της παγκόσμιας τάξης που οικοδομήθηκε από την Ουάσινγκτον κατά την επαύριο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου (1945).

Μάλιστα, σύμφωνα με τον ίδιο, η Άγκυρα εργαλειοποιεί το καθεστώς του Σουλτάνου της πρώην Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ως Χαλίφη της Ούμα (μουσουλμανική κοινότητα), για να ανακαλέσει στη μνήμη της παγκόσμιας κοινής γνώμης την αδικία της άρνησης στον Ισλαμικό Κόσμο -στην ισλαμική ταυτότητα- του δικαιώματος να περιλαμβάνεται ως ισότιμος εταίρος και ανταγωνιστής στη θεμελίωση της καπιταλιστικής ανάπτυξης και του προσδιορισμού της έννοιας του οικουμενικού πολιτισμού. Η αναζήτηση μιας πιο περίπλοκης ταυτότητας, που δεν θα αρνούνταν απαραιτήτως τη Δύση, αλλά θα διαφοροποιείτο από αυτήν και θα τοποθετείτο μεταξύ Δύσης και Ανατολής, κρυπτογραφούμενη σε έννοιες όπως «Μεγάλη Τουρκία», κατέληξε.

Βγαίνει από το συρτάρι ο East Med

Ο πρώην υπουργός Γιάννης Μανιάτης, καθηγητής, Πανεπιστήμιο Πειραιώς και πρώην υπουργός Ενέργειας, αναφερόμενος στον East Med σημείωσε πως οι ρωγμές στις σχέσεις Ισραήλ – Τουρκίας είναι μια ευκαιρία για τον αγωγό. Πρόκειται άλλωστε για ένα project τεχνικά και οικονομικά βιώσιμο και υλοποιήσιμο. «Το στηρίζουν 3 κυβερνήσεις (Ισραήλ – Κύπρος – Ελλάδα), αλλά και η ίδια η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το στηρίζουν εταιρειες. Στο market test που θα κάνει ο αγωγός μέσα στη χρονιά θα φανεί το ενδιαφέρον των επενδυτών». «Υπάρχει μία ευκαιρία το φυσικό αέριο, οι υδρογονάνθρακες, οι αγωγοί, να λειτουργήσουν ως συντελεστές ευστάθειας, συνεργασίας, ευμάρειας των λαών και όπλα στη φαρέτρα της Ελλάδας για γεωπολιτική αναβάθμιση της χώρας», κατέληξε.

Ο ρόλος της Ευρώπης στη γεωπολιτική σκακιέρα

Σχολιάζοντας ευρύτερα τη θέση της Ευρώπης, ανέφερε πως «είναι μια διαρκώς παρακμάζουσα γεωπολιτική οντότητα στον πλανήτη, γηράσκουσα με διαρκώς μειούμενο ανταγωνισμό». Σήμερα η Ευρώπη καταναλώνει το 9% της παγκόσμιας ενέργειας, όταν το 2050 θα καταναλώνει το 6%. Και αυτό είναι απογοητευτικό, διότι η κατανάλωση ενέργειας είναι δείκτης ανάπτυξης και ισχύος. Οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) της Ευρώπης σήμερα είναι το 15% των παγκόσμιων ανανεώσιμων, όταν το 2050 θα είναι το 10%. Η Ευρώπη τρέχει με μία 100% αύξηση της εγκατεστημένης ισχύος. Ωστόσο, ο υπόλοιπος πλανήτης τρέχει με διπλάσια ταχύτητα. «Συνεπώς, κάτι κάνουμε λάθος», σχολίασε. Όσον αφορά τα λάθη της Ευρώπης, ο κ. Μανιάτης ανέφερε πρώτον πως θεωρήσαμε ότι η «πράσινη» μετάβαση από μόνη της συνιστά ενεργειακή στρατηγική. «Βιώσιμη, ολοκληρωμένη στρατηγική είναι αφενός η “πράσινη” μετάβαση, αφετέρου η ενεργειακή ασφάλεια και η πάταξη της ενεργειακής φτώχειας».

πηγή

Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου.