Το να στέκεται κανείς στη μέση σε μια περίοδο διαμάχης είναι από μόνο του άβολο. Αντιμέτωποι με μια γεωπολιτική σύγκρουση η οποία είναι ταυτόχρονα βάναυση και εκτεταμένη ως προς τις συνέπειές της, οι αξιωματούχοι του Πεκίνου διαπιστώνουν ότι μια τέτοια στάση μπορεί επίσης, μακροπρόθεσμα, να αποδειχθεί αδύνατη.
Όταν ο πρόεδρος της Ρωσίας Βλαντιμίρ Πούτιν εισέβαλε στην Ουκρανία, φαίνεται να προκάλεσε σοκ στους Κινέζους αξιωματούχους, όπως και στον υπόλοιπο κόσμο. Είναι δύσκολο να γνωρίζουμε με βεβαιότητα εάν ο ηγέτης της Κίνας Σι Τζινπίνγκ γνώριζε τα ρωσικά σχέδια, ωστόσο οι εκπρόσωποι και τα κρατικά μέσα ενημέρωσης της Κίνας σίγουρα έμειναν μπερδεμένοι προσπαθώντας να διαχειριστούν τα γεγονότα.
Ισορροπία σε τεντωμένο σκοινί
Προσπάθησαν να εξισορροπήσουν μια περίτεχνη ιδεολογική ευθυγράμμιση με μια επιθετική πράξη η οποία παραβιάζει τις αρχές της εδαφικής ακεραιότητας και της μη επέμβασης που αποτελούν διακηρυκτικά θεμέλια της κινεζικής διπλωματίας. Κι αυτό πριν εξετάσουμε ευρύτερα τους δεσμούς της Κίνας με την Ουκρανία και την Ανατολική Ευρώπη - σημαντικό τμήμα της πρωτοβουλίας Belt and Road του Πεκίνου για την επέκταση της κινεζικής εμπορικής, αλλά και ευρύτερης επιρροής.
Το αποτέλεσμα ήταν μια άσκηση "γνωστικής ασυμφωνίας", με ένα αφήγημα το οποίο αποδέχεται τις ανησυχίες της Μόσχας για την ασφάλειά της, κατηγορεί τη Δύση για τη δημιουργία του προβλήματος, αρνείται να αναφερθεί σε "πόλεμο" ή "εισβολή" και "θρηνεί" για την άνευ προηγουμένου τιμωρία της Ρωσίας μέσω κυρώσεων - απηχώντας όλα τα ρωσικά επιχειρήματα - ενώ ταυτόχρονα ομνύει στην ανεξαρτησία της Ουκρανίας και προσπαθεί να μείνει έξω από τον οικονομικό πόλεμο που βρίσκεται σε εξέλιξη. Το Πεκίνο έχει καλέσει "και τις δύο πλευρές" να αποκλιμακώσουν την κατάσταση. Δεν έχει ταυτόχρονα προχωρήσει σε καμία ανοικτή καταδίκη της εισβολής της Ρωσίας.
Όρια
Αυτή η θέση, που ίσως περιγράφεται καλύτερα ως φιλική προς τη Ρωσία ουδετερότητα, εξυπηρέτησε ιδιαίτερα το Πεκίνο το 2014, μετά την προσάρτηση της Κριμαίας από τον Πούτιν. Ωστόσο, δείχνει να έχει όρια το 2022, καθώς η επιθετικότητα του Κρεμλίνου κλιμακώνεται σε δραματικά επίπεδα, εγκλωβίζοντας ακόμη και Κινέζους πολίτες στην Ουκρανία στα διασταυρούμενα πυρά.
Εν τω μεταξύ, οι οικονομικές συνέπειες πολλαπλασιάζονται με ταχύτητα, αφήνοντας τη Ρωσία όλο και πιο αποκομμένη από το παγκόσμιο χρηματοοικονομικό σύστημα. Κινέζοι αξιωματούχοι - προσεκτικοί μαθητές της κατάρρευσης της Σοβιετικής Ένωσης - γνωρίζουν καλά την ικανότητα της Ρωσίας να αυτοκαταστρέφεται οικονομικά και δεν επιθυμούν να τορπιλίσουν τη θέση τους στην παγκόσμια οικονομία λόγω ενός πολιτικού εταίρου ο οποίος έχει επιλέξει να καταστεί διεθνής παρίας.
Έχουν υπάρξει ενδείξεις αποδοκιμασίας. Ο εκπρόσωπος του υπουργείου Εξωτερικών της Κίνας Γουάνγκ Γουενμπίν, ερωτηθείς για τη φιλία με τη Ρωσία τη Δευτέρα, επέδειξε εντυπωσιακή ρητορική ευλυγισία, ωστόσο δεν παρέλειψε να αναφέρει ότι οι δύο χώρες είναι στρατηγικοί εταίροι - όχι σύμμαχοι. Την Τρίτη, για πρώτη φορά μετά την εισβολή, ο Κινέζος υπουργός Εξωτερικών Γουάνγκ Γι μίλησε με τον Ουκρανό ομόλογό του, εκφράζοντας την ανησυχία του για τη "ζημία που υφίστανται οι άμαχοι".
Ο Ιγκόρ Ντενίσοφ, ανώτερος ερευνητής στο Ινστιτούτο Διεθνών Σπουδών του Πανεπιστημίου MGIMO στη Μόσχα, υποστηρίζει ότι το συγκεκριμένο τηλεφώνημα δεν αποτελεί σημαντική στροφή, αλλά μια επίδειξη του υποτιθέμενου εποικοδομητικού ρόλου του Πεκίνου στην κρίση και μια προσπάθεια να βοηθήσει τους πολίτες του οι οποίοι έχουν εγκλωβιστεί στην Ουκρανία. Αυτό δεν είναι μικρό ζήτημα, δεδομένου ότι η Κίνα, σε αντίθεση με πολλές άλλες χώρες, δεν συνέστησε αρχικά απομάκρυνση των πολιτών της από την Ουκρανία, αντίθετα αντέκρουσε τις προειδοποιήσεις των ΗΠΑ για μια επικείμενη εισβολή.
Ο Ντενίσοφ, ωστόσο, επισημαίνει επίσης ότι όσο πιο ουσιαστική και παγιωμένη είναι η θέση της Δύσης, τόσο λιγότερο χώρο θα έχει η Κίνα για να στηρίξει τη Μόσχα, υπό τον φόβο δευτερευουσών κυρώσεων.
Περιθώρια
Και υπάρχουν πολλά στοιχεία ότι τα περιθώρια ελιγμών μειώνονται γρήγορα, καθώς ολοένα και περισσότερα τιμωρητικά μέτρα συσσωρεύονται.
Πρώτον, στο γεωπολιτικό επίπεδο. Η Κίνα μπορεί να διαφωνεί με τους ορισμούς των ΗΠΑ για τη δημοκρατία και τις σχετικές έννοιες και να ευθυγραμμίζεται με τις απόψεις του Πούτιν για την πολυπολικότητα, ωστόσο βλέπει τον εαυτό της ως σημαντικό παράγοντα στην παγκόσμια οικονομική και πολιτική τάξη και όχι ως έναν εξωτερικό προς αυτήν παράγοντα.
Σε μια ομιλία τη Δευτέρα για τον εορτασμό της επετείου της επίσκεψης του προέδρου των ΗΠΑ Ρίτσαρντ Νίξον το 1972 στην Κίνα, ο Κινέζος υπουργός Εξωτερικών ζήτησε να τηρούνται "οι βασικοί κανόνες των διεθνών σχέσεων", τάχθηκε υπέρ των "σκοπών και των αρχών του Καταστατικού Χάρτη του ΟΗΕ" και ζήτησε βελτίωση σχέσεων και δεσμών. "Από τότε που η πόρτα των σχέσεων Κίνας - ΗΠΑ άνοιξε, δεν πρέπει να κλείσει ξανά", είπε ο Γουάνγκ. "Εφόσον ο κόσμος έχει βγει από τον Ψυχρό Πόλεμο, δεν πρέπει να δει την δημιουργία ενός νέου σιδηρούν παραπετάσματος".
Σχόλια σε επίσημες κρατικές εφημερίδες απηχούσαν το ίδιο αίσθημα. Αυτά δεν είναι λόγια ενός καθεστώτος που σκέφτεται να συνταχθεί με τον Πούτιν ενάντια σε όλο τον κόσμο.
Χρήμα
Το χρήμα μιλάει ακόμα πιο δυνατά. Η Κίνα εξάγει πια περισσότερο στη Ρωσία καθώς οι εμπορικοί δεσμοί έχουν ενισχυθεί την τελευταία δεκαετία και έχει αγοράσει περισσότερους υδρογονάνθρακες και άλλους φυσικούς πόρους από τον βόρειο γείτονά της - αποτελούν το συγκολλητικό στοιχείο στη σχέση τους, όπως φαίνεται με το φυσικό αέριο που θα παρέχεται μέσω ενός νέου αγωγού από τη ρωσική Άπω Ανατολή στην Κίνα και συμφωνήθηκε τον περασμένο μήνα. Όλα αυτά έχουν επιταχυνθεί τελευταία και πλέον το Πεκίνο δημιουργεί αποθέματα όλων των βασικών εμπορευμάτων.
Η ουσία, ωστόσο, είναι ότι η Ρωσία εξακολουθεί να είναι μια μικρή εξαγωγική αγορά για την Κίνα: 2% των αποστολών, σε σύγκριση με το μερίδιο 17% των ΗΠΑ. Εν τω μεταξύ, στις εισαγωγές, η Κίνα έχει εργαστεί για χρόνια για να διαφοροποιήσει τον ενεργειακό εφοδιασμό της, επομένως, ενώ η Ρωσία είναι σημαντικός προμηθευτής, το Πεκίνο δεν εξαρτάται από μία και μόνη πηγή πετρελαίου και φυσικού αερίου - όχι, τουλάχιστον, με τον τρόπο που χρειάζεται τη Δύση ως πηγή πρόσβασης στην τεχνολογία και στο σύστημα του δολαρίου.
Ο πληθωριστικός αντίκτυπος του ρωσικού τυχοδιωκτισμού, την ίδια ώρα, βλάπτει ήδη την Κίνα. Αυτό θα είναι ένα σημείο το οποίο θα τονίζουν ιδιαίτερα οι δυτικοί διπλωμάτες, που ελπίζουν να αποτρέψουν την Κίνα από το να αμβλύνει τον αντίκτυπο των κυρώσεων κατά του καθεστώτος Πούτιν.
Ναι, η ζήτηση από πλευράς Ρωσίας για εναλλακτικές προς το δολάριο και προς το σύστημα χρηματοοικονομικών συναλλαγών SWIFT θα προωθήσει άλλα υποκατάστατα και η Κίνα επιδιώκει εδώ και χρόνια να προωθήσει το γουάν ως παγκόσμιο νόμισμα. Μια τέτοια δομική αλλαγή ωστόσο δεν μπορεί εύκολα να έλθει σύντομα.
Άβολα
Η Κίνα θα συνεχίσει προς το παρόν την άβολη προσπάθεια εξισορρόπησης. Θα χρησιμοποιήσει τις κρατικές αναπτυξιακές τράπεζές της, οι οποίες είναι λιγότερο ευαίσθητες από τα εμπορικά χρηματοπιστωτικά της ιδρύματα, προκειμένου να παράσχει υποστήριξη, ειδικά για μεγάλα έργα. Θα αποφύγει ωστόσο να ενθαρρύνει τις κρατικές και ιδιωτικές οντότητες που είναι επιφυλακτικές τόσο στο να εμπλακούν σε πεδία κυρώσεων όσο και σε αυξημένο επενδυτικό κίνδυνο – έτσι κι αλλιώς δεν έχουν υπάρξει ακριβώς ενθουσιώδεις επενδυτές στη Ρωσία μέχρι σήμερα.
Το Πεκίνο θα συνεχίσει να ζητά τον τερματισμό της βίας και θα δηλώνει ότι κατανοεί τις ανησυχίες της Μόσχας, αλλά θα εκμεταλλευτεί επίσης έναν φίλο που βρίσκεται σε ανάγκη, πιέζοντας τη Ρωσία για ελκυστικούς όρους στις πωλήσεις φυσικού αερίου ή σιταριού. Πολλοί αξιωματούχοι στο Πεκίνο αναμφίβολα βλέπουν περιθώρια να επωφεληθούν πολιτικά από μια κατάσταση που αφήνει τις ΗΠΑ βαλτωμένες στην Ευρώπη και ανίκανες να επικεντρωθούν στην Ασία.
Όμως, όσο περισσότερο συνεχίζεται η αχαλίνωτη βία, όσο πιο αυστηρές γίνονται οι κυρώσεις και όσο μεγαλύτερος είναι ο οικονομικός κίνδυνος για το Πεκίνο, τόσο πιο δύσκολο θα είναι να συνεχίσει να στέκεται στο μέσον της σύγκρουσης.
Δημοσίευση σχολίου