Βασίλης Κοψαχείλης*
Ανάμεσα σε όσους φαντάζονται την σημερινή Τουρκία ως μια «νευρική δύναμη» που η διεθνής κοινότητα και η Ελλάδα θα πρέπει να της κάνουν συνεχώς μασάζ, και όσους νομίζουν πως βρισκόμαστε στις ηρωικές εποχές που με το τσαρούχι θα δώσουμε στον αντίπαλο να καταλάβει, υπάρχει ένας μεσαίος χώρος διεθνοπολιτικής σκέψης που επιμένει να μιλά για στρατηγική και όχι για καρναβάλια.
Δεν θα αναλύσω τις δυο προαναφερόμενες ακραίες τάσεις στον δημόσιο διάλογο. Το γεγονός ότι κυριαρχούν, δείχνει πόσο βαθιά έχει εισχωρήσει ο λαϊκισμός, καθώς επίσης το πόσο βαθιά βρίσκεται το μακρύ χέρι κέντρων εξουσίας που επαναλαμβανόμενα στην Ιστορία μας δημιουργούσαν διχαστικά διλήμματα που αποπροσανατόλιζαν την σκέψη από την ουσία και την χάραξη ρεαλιστικής εθνικής στρατηγικής.
Το πρόβλημα Τουρκία
Από την ίδρυσή της η Τουρκία αποτελεί πρόβλημα για την Ελλάδα και άλλα κράτη και λαούς της γειτονιάς της. Το πρόβλημα εδράζεται στον αναθεωρητικό της χαρακτήρα, παρακαταθήκη των τελευταίων ψηφισμάτων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Σήμερα, οι ΗΠΑ ή η Γαλλία έχουν πρόβλημα με την Ερντογανική Τουρκία, όμως για την Ελλάδα, τη Συρία ή το Ιράκ, η Τουρκία αποτελεί διαρκές πρόβλημα, είτε είναι Κεμαλική, είτε είναι Ερντογανική.
Ο διάλογος για χάρη του διαλόγου και μόνο ή η σύγκρουση με μια αναθεωρητική δύναμη, δεν λύνει κανένα πρόβλημα! Αντίθετα, δημιουργεί νέα προβλήματα.
Ο μεν διάλογος ως αυτοσκοπός, συντηρεί την κρίση, νομιμοποιεί την αναθεωρητική δύναμη και στο τέλος καταλήγει είτε σε νέες κρίσεις, είτε σε διπλωματικές ήττες για το κράτος που επιδιώκει τη συναίνεση.
Από την άλλη πλευρά, η σύγκρουση είναι επικίνδυνη φαντασίωση υπό τις σημερινές συνθήκες. Όποια και αν θα είναι η εξέλιξη στο πεδίο, θα έχει τεράστιο κόστος και για τις δυο πλευρές.
Μόνο μια έξυπνη στρατηγική μπορεί να δώσει λύση και να αλλάξει την αναθεωρητική Τουρκία.
Πως αντιμετωπίζεις το πρόβλημα Τουρκία
Η Τουρκία δεν είναι πρόβλημα μόνο για την Ελλάδα. Από την άλλη, η Τουρκία είναι σημαντική. Το βέβαιο είναι ότι δεν είναι άτρωτη. Άρα, κάπου εκεί ανάμεσα θα πρέπει να οικοδομηθεί ένα στρατήγημα – μία θεωρία νίκης – η οποία όχι μόνο να αποτελέσει τη βάση της Ελληνικής στρατηγικής στη διαχείριση των τουρκικών διεκδικήσεων, αλλά να προσελκύσει ευμενώς το ενδιαφέρον και των υπολοίπων που είναι μπερδεμένοι στο τουρκικό κουβάρι, και κυρίως των μεγάλων δυνάμεων που ειλικρινά δεν έχουν και οι ίδιες ιδέα πώς να χειριστούν την Τουρκία.
Ο τουρκικός αναθεωρητισμός πηγάζει και συντηρείται κυρίως μέσα από το έλλειμμα δημοκρατικής αντιπροσώπευσης και την ανάλογη δομή του τουρκικού κράτους. Σημαντικό ποσοστό του λαού δεν εκπροσωπείται και δεν νομιμοποιείται στα πολιτικά, οικονομικά και κοινωνικά ζητήματα της χώρας, με αποτέλεσμα μια ελίτ χωρίς ιδεολογικό πρόσημο, παρά μόνο με συμφέροντα και επιρροή στην κοινωνία, να καθορίζει χωρίς αντίλογο την στρατηγική της Τουρκίας.
Στον σύγχρονο κόσμο των αλληλεξαρτήσεων, η τουρκική κοινωνία πλήττεται πολυεπίπεδα από την αναθεωρητική στρατηγική των ελίτ της. Αν η τουρκική κοινωνία μπορούσε να εκφραστεί και να λειτουργήσει ελεύθερα και δημοκρατικά, τότε οι συσχετισμοί θα ήταν εντελώς διαφορετικοί στο τουρκικό κράτος και στην εξωτερική του πολιτική.
Ο ουσιαστικός πλουραλισμός – ο οποίος θα πρέπει να συνδυαστεί με πολιτειακή, δομική και διοικητική αναδιάρθρωση – θα κατακερματίσει τα αναθεωρητικά συμφέροντα.
Δεν θα τα εξαφανίσει και δεν θα πρέπει να τρέφουμε τέτοιες αυταπάτες! Θα τα καταστήσει ανήμπορα να επηρεάσουν ολοκληρωτικά την πολιτική της χώρας στις διεθνείς της σχέσεις. Και αυτό είναι σε πρώτη φάση το ζητούμενο. Θα πρέπει να στοχεύσουμε στην λειτουργική αδράνεια του τουρκικού αναθεωρητισμού!
Με μια τέτοια Τουρκία μιλάς και συνδιαλέγεσαι. Για να το κάνεις από θέση ισχύος – άρα αποτελεσματικά – θα πρέπει να έχεις εκμεταλλευτεί το χρόνο και τις συγκυρίες, ώστε αφενός να ενισχύσεις τους παράγοντες ισχύος σου σαν κράτος (και όχι να τους φαντάζεσαι πως θα ήταν ή πως θα ήθελες να είναι…), να έχεις την πολιτική βούληση και την ικανότητα να θέσεις σε εφαρμογή όλες εκείνες τις τακτικές που θα σε οδηγήσουν στρατηγικά στην ουδετεροποίηση του τουρκικού αναθεωρητισμού, και αφετέρου να πείσεις τις μεγάλες δυνάμεις και να τις συσπειρώσεις γύρω από τη δική σου θεωρία νίκης.
Το αν τα παραπάνω σημαίνουν ενδεχομένως παρέμβαση στα εσωτερικά μιας αναθεωρητικής δύναμης που άγεται και φέρεται από ολοκληρωτικά στην ουσία καθεστώτα, το αφήνω μετέωρο να το κρίνουν οι ρομαντικοί ιδεολόγοι. Άλλωστε, το σημερινό καθεστώς της Τουρκίας μετέρχεται μετα-Αλήθειες, δίνοντας σπουδαίο βήμα για διεθνή αντίλογο. Και φαίνεται πως στο State Department το έχουν καταλάβει αυτό. Βέβαια, κινούνται με γνώμονα τα δικά τους συμφέροντα.
Μένει να δούμε πότε εμείς θα κινηθούμε, έξυπνα και όχι διχαστικά, για τα δικά μας συμφέροντα…
* Ο Βασίλης Κοψαχείλης είναι Διεθνολόγος
Δημοσίευση σχολίου