Τα γεγονότα στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ είναι ένα από τα πολλά παραδείγματα της επιθετικής εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας τα τελευταία χρόνια. Ο πρόεδρος της χώρας, ο Ερντογάν, καθιστά σαφές ότι προωθεί συγκεκριμένα σχέδια για να αυξήσει δραματικά την πολιτική επιρροή της χώρας του - και να αποκτήσει ίσως και εδαφικά κέρδη. Τι μπορεί να εμποδίσει την πραγματοποίηση αυτών των σχεδίων; […]
Ο Ερντογάν είναι εξαιρετικός στα κόλπα. Λέει στον λαό της Τουρκίας - ένα περιφερειακό κράτος του οποίου οι πόροι είναι πολύ περιορισμένοι - παραμύθια για το πως θα επιτευχθεί το παγκόσμιο μεγαλείο με τη βοήθεια του Ισλάμ, των όπλων, της ιστορικής κληρονομιάς και της επιθετικότητας.
Σε όλα τα μέτωπα
Το σχήμα αυτού του μεγαλείου είναι γνωστό. Το minimum πρόγραμμα είναι να μετατραπεί η Τουρκία σε ηγέτη, ή μάλλον, αφέντη του ενοποιημένου «τουρκικού κόσμου». Μια τεράστια έκταση, που συμπεριλαμβάνει τον Καύκασο, την Κεντρική Ασία, τμήμα της Ρωσικής Ομοσπονδίας (Κριμαία, Βόρειος Καύκασος, την περιοχή Βόλγα, την Σιβηρία). Το maximum πρόγραμμα είναι να προσθέσει στον τουρκικό κόσμο το χώρο της πρώην Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, δηλαδή τη Μέση Ανατολή και την Βόρεια Αφρική. Το maximum πρόγραμμα του Ερντογάν (και οι προσωπικές του φιλοδοξίες του έχουν ένα ταβάνι) είναι να επιτύχει το καθεστώς του Χαλίφη του 21ου αιώνα - του ηγέτη ολόκληρου του μουσουλμανικού κόσμου
Και δεν μιλά μόνο για το μεγαλείο της Τουρκίας, αλλά ακολουθεί την πορεία της επίτευξής της, δεν διστάζει να χρησιμοποιήσει βία για να αναδιαμορφώσει το έδαφος κάποιου άλλου σε δικό του. Αρκεί να κοιτάξετε τον χάρτη και να δείτε ότι το τουρκικό ίχνος είναι ορατό σε όλες τις συγκρούσεις από το Μαρόκο έως το Κιργιζιστάν και από τη Γεωργία έως τη Σομαλία. Για να εργαστεί εκεί, ο Ερντογάν χρησιμοποιεί μια ολόκληρη σειρά διαφορετικών μεθόδων: στρατιωτική, ιδεολογική, οικονομική, πολιτική, ακόμη και τρομοκρατική.
Και όχι μόνον μιλά για το μεγαλείο της Τουρκίας αλλά κάνει βήματα προς αυτήν την κατεύθυνση, μη φειδόμενος της χρήσης βίας για να αναδιαμορφώσει ξένα εδάφη σε δικά του. Αρκεί να κοιτάξετε τον χάρτη και να δείτε ότι το τουρκικό ίχνος είναι ορατό σε όλες τις συγκρούσεις από το Μαρόκο έως το Κιργιστάν και από τη Γεωργία έως τη Σομαλία. Για να εργαστεί εκεί, ο Ερντογάν χρησιμοποιεί μια ολόκληρη σειρά διαφορετικών μεθόδων: στρατιωτικές, ιδεολογικές, οικονομικές, πολιτικές, ακόμη και τρομοκρατικές.
Έτσι, η Άγκυρα χρησιμοποιεί τη σύγκρουση του Ναγκόρνο-Καραμπάχ για να εκδιώξει όλες τις τρίτες δυνάμεις από τον Καύκασο. Πρώτα, να απομακρύνει τις δυτικές χώρες, όπως τη Γαλλία και τις Ηνωμένες Πολιτείες (γι’ αυτό ο Ερντογάν προτείνει στη Ρωσία να λύσει τα θέματα Αρμενίας-Αζερμπαϊτζάν ανάλογα με τον τρόπο με τον οποίο η Μόσχα και η Άγκυρα διευθετούν την κατάσταση στο Ιντλίμπ) και στη συνέχεια να απομακρύνει και τη Ρωσία με το Ιράν.
Μέρος της Συρίας εξακολουθεί να βρίσκεται υπό τουρκική κατοχή - και είναι γενικά ασαφές πώς και υπό ποιες συνθήκες θα εγκαταλείψουν οι Τούρκοι το συριακό έδαφος. Αλλά είναι λίγα τα συριακά εδάφη για την Άγκυρα - η Τουρκία συμπιέζει τα χωρικά ύδατα της Ελλάδας και επιβουλεύεται ακόμη και τα ελληνικά νησιά. Όχι για χάρη μόνον των εδαφών, αλλά για τον έλεγχο ολόκληρης της Ανατολικής Μεσογείου και την αποκοπή της από τη Δύση με τη βοήθεια της Λιβύης (με την οποία υπάρχει συμφωνία για τη διαίρεση των θαλασσίων ζωνών).
Στην ίδια την Λιβύη, η Τουρκία επιβάλλει ένα υποτελές καθεστώς, θεωρώντας τη χώρα αυτή ως πηγή υδρογονανθράκων και πύλη για τους Αφρικανούς μετανάστες στην Ευρώπη (που μπορεί να ανοίγει ή να κλείνει ανάλογα με τις επιθυμίες της Άγκυρας). Η Τουρκία διεισδύει επίσης σε άλλες χώρες της Δυτικής Αφρικής (κυρίως μουσουλμανικές), από όπου εκτοπίζει τη Γαλλία και ακόμη και την πανταχού παρούσα Κίνα. Στην άλλη πλευρά της Μαύρης ηπείρου - στη Σομαλία, που βρίσκεται δίπλα στις πιο σημαντικές οδούς του εμπορίου πετρελαίου - υπάρχει εκεί και μια τουρκική στρατιωτική βάση.
Ο τουρκικός στρατός είναι επίσης παρών στο Κατάρ, απειλώντας τη Σαουδική Αραβία και προστατεύοντας τα τουρκικά συμφέροντα στον Περσικό Κόλπο. Και η υποστήριξη προς τη Χαμάς και άλλες ισλαμικές τρομοκρατικές οργανώσεις όχι μόνο απειλεί την ασφάλεια του Ισραήλ, αλλά κερδίζει και τη συμπάθεια των απλών Αράβων για την Τουρκία.
Τέλος, η Τουρκία εδραιώνεται στην Κεντρική Ασία. Μέσω επενδύσεων και τηλεοπτικών σειρών (προώθηση τουρκικών ιδεών και πολιτιστικών προτύπων) και των ισλαμιστών, ασκεί σοβαρή πίεση στην Κίνα και στη Ρωσία.
Ένας «εφιάλτης των συνασπισμών»;
Οι θεωρητικοί των διεθνών σχέσεων μπορεί να πιστεύουν ότι ο Ρετζέπ Ερντογάν διαπράττει δύο σοβαρά λάθη στην πολιτική τζιχάντ που ακολουθεί για την ηγεμονία.
Πρώτον, αγωνίζεται σε πολλά μέτωπα ταυτόχρονα, διασκορπίζοντας τους περιορισμένους πόρους της χώρας του.
Δεύτερον, κάνει πολλούς εχθρούς. Και δεν μιλάμε για μικρά κράτη όπως η Αρμενία, η Κύπρος ή και η Ελλάδα, των οποίων η γνώμη μπορεί να αγνοηθεί.
Ο Ερντογάν έχει στρέψει εναντίον του ηγετικές περιφερειακές δυνάμεις (Αίγυπτος, Σαουδική Αραβία, Ιράν), καθώς και μεγάλες παγκόσμιες δυνάμεις όπως η Ρωσία, οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Γαλλία και εν μέρει η Κίνα. Ως αποτέλεσμα, μπροστά στον μεγάλο παίκτη του 21ου αιώνα, μπορεί να υλοποιηθεί ένα σενάριο, το οποίο ο μεγάλος παίκτης του 19ου αιώνα, ο καγκελάριος της Γερμανικής Αυτοκρατορίας Otto von Bismarck, ονόμασε «le cauchemar des coalitions». Ο ηγέτης της μεγαλύτερης δύναμης της εποχής, ο Μπίσμαρκ γνώριζε καλά ότι η γερμανική επιθετικότητα θα μπορούσε να συσπειρώσει τον κόσμο ενάντια στο Βερολίνο, και τότε ακόμη και η μεγάλη Γερμανία θα καταρρεύσει. Αυτό, παρεμπιπτόντως, συνέβη όταν η επιθετική συμπεριφορά των κληρονόμων του "σιδερένιου καγκελάριου" συσπείρωσε άλλες μεγάλες δυνάμεις ενάντια στην αυτοκρατορία.
Οι πρακτικοί ωστόσο θα αντιταχθούν στους θεωρητικούς. Θα δείξουν ότι ναι, υπάρχουν εστίες αντίστασης. Οι Γάλλοι στέλνουν στρατό για να βοηθήσουν την Ελλάδα, η Σαουδική Αραβία επιβάλλει εμπάργκο στα τουρκικά προϊόντα. Ωστόσο, αυτές οι εστίες δεν ενώνονται και δεν προκύπτει ο «εφιάλτης του συνασπισμού». Ίσως επειδή οι Μπίσμαρκ δεν αντιπαρατίθενται στον Ερντογάν. Οι ελίτ των περισσότερων κρατών, στις πολιτικές των οποίων αντιτίθεται ο Ερντογάν, είναι τόσο χαμηλής ποιότητας που δεν μπορούν καν να συνειδητοποιήσουν τον πλήρη κίνδυνο της τουρκικής απειλής.
Η Τουρκία επιτίθεται στην Ελλάδα - και η Γερμανία θέλει να διαπραγματευτεί μαζί της. Το Παρίσι συμμαχεί με την Αθήνα - αλλά αντί να δημιουργήσει ένα κοινό αντι-τουρκικό μέτωπο με τη Μόσχα, καλεί ολόκληρη την Ευρώπη να εγκρίνει αντιρωσικές κυρώσεις για την στημένη υπόθεση του Ναβάλνι. Και οι Αμερικανοί υποστηρίζουν τις ενέργειες του Ερντογάν εναντίον της Ρωσίας, της Κίνας και της Ευρώπης - και δεν καταλαβαίνουν ότι η ενοποίηση του ισλαμικού κόσμου υπό την τουρκική κυριαρχία θα μπορούσε να οδηγήσει στην εκδίωξη των Αμερικανών από τη Μέση Ανατολή, την Κεντρική Ασία, τη Βόρεια Αφρική και, ενδεχομένως, ακόμη και από την Ευρώπη.
Δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι οι ελίτ όλων αυτών των χωρών υποχωρούν στην τουρκική θρασύτητα, επιθετικότητα και στο παιχνίδι του διπλωματικού πόκερ (όταν η Τουρκία αυξάνει απότομα τα στοιχήματα και φθάνουμε στα ύψη της υστερίας, αναγκάζει τον αντίπαλο να πάει πάσο).
Πύργος από τραπουλόχαρτα
Άρα κανείς δεν μπορεί να σταματήσει τον Ερντογάν; Ο ίδιος ο Τούρκος ηγέτης είναι σίγουρος για αυτό, αλλά κάνει λάθος. Ναι, οι ελίτ των περισσότερων χωρών δεν είναι αετοί, αλλά κάποιοι από αυτούς γίνονται υπέροχοι γύπες. Μπορεί να ταπεινωθούν μπροστά σέ έναν ανατολίτη δικτάτορα, όπως έγινε με τον Καντάφι, ο οποίος έστησε μια σκηνή κοντά στο Élysée Palace στο Παρίσι. Αλλά όταν αυτός ο δικτάτορας βρίσκεται σε μια δύσκολη κατάσταση, απλά τον εξοντώνουν και τον καταβροχθίζουν.
Θα καταβροχθίσουν και τον Ερντογάν. Σε τελική ανάλυση, ολόκληρη η στρατηγική του Τούρκου Akela (ο μοναχικός λύκος στο μυθιστόρημα του Κίπλινγκ «Το βιβλίο της Ζούγκλας»), που είναι βέβαιος για τη δική του δύναμη και συμπεριφέρεται κάθε φορά όλο και πιο επιθετικά και ριψοκίνδυνα, μπορεί να καταρρεύσει μετά το πρώτο λάθος.
Αυτό το λάθος μπορεί να είναι μια κατάσταση όπου οποιαδήποτε μία και μοναδική δύναμη θα αντεπιτεθεί και θα επιδείξει σε ολόκληρο τον κόσμο (καθώς και στον τουρκικό πληθυσμό, που ανέχεται τον Ερντογάν, και λόγω των νικών του), τα εξαιρετικά μέτρια όρια των τουρκικών δυνατοτήτων.
Μπορούμε να κάνουμε λόγο για το κτύπημα μιας μεγάλης δύναμης - για παράδειγμα, της Ρωσίας, η οποία θα αποφασίσει να χρησιμοποιήσει όπλα υψηλής ακρίβειας για να εξουδετερώσει τους Τούρκους «βασιβουζούκους» (Σύριους μισθοφόρους τρομοκράτες) που έχουν εδραιωθεί στο Αζερμπαϊτζάν και απειλούν τον ρωσικό Βόρειο Καύκασο. Μπορεί να κτυπήσει και μια ενισχυμένη περιφερειακή δύναμη - το ίδιο Ισραήλ, το οποίο δεν είναι συνηθισμένο να κρατά τους τύπους με τους χορηγούς της τρομοκρατίας. Τέλος, μπορεί να απαντήσει ακόμη και μια μικρή χώρα, η οποία θα στριμώξει στη γωνία τον Ερντογάν και την ασυγκράτητη επιθετικότητα του .
Και μόλις ο Ερντογάν αποτύχει να απαντήσει (μια μπλόφα είναι καλή μόνο όσο οι λέξεις δεν μετατρέπονται σε ενέργειες) και υποχωρήσει, οι γύπες θα του επιτεθούν αμέσως απ’ όλες τις πλευρές - για να τον τελειώσουν και να τον ροκανίσουν. Μετά από αυτό, η εσωτερική αντιπολίτευση της Τουρκίας θα κινητοποιηθεί ενεργά για να συσπειρώσει τους Τούρκους κατά του «αποτυχημένου προέδρου».
Το αποτέλεσμα θα είναι ολόκληρος ο πύργος από τραπουλόχαρτα της πολιτικής του Ερντογάν να καταρρεύσει …
*Επίκουρος Καθηγητής, Τμήμα Πολιτικών Επιστημών, Οικονομικό Πανεπιστήμιο υπό την κυβέρνηση της Ρωσικής Ομοσπονδίας
πηγή
Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου.
Δημοσίευση σχολίου