Γιατί η οριστική λύση που θα προκρίνει η Δύση για την Τουρκία είναι το ΔΝΤ

   Η Τουρκία είναι ήδη ένα νέο ″Ανατολικό Ζήτημα″ όχι μόνο για τη Δύση αλλά ακόμη και για την όψιμη συνέταιρό της, τη Ρωσία.

Αλέξανδρος Θ. Δρίβας*  
Κάποιος είπε κάποτε ότι μπορεί μέσα σε δεκαετίες να μη συμβούν σημαντικά πράγματα όμως μέσα σε μέρες, μπορούν να συμβούν ολόκληρες δεκαετίες. Ο ιστορικός ρους αδιαφορεί για τη δική μας ανυπομονησία και προχωρά με τρόπο που γίνεται αντιληπτός μόνο αφού συμβούν γεγονότα τα οποία θα τα βάλουμε στον απαραίτητο προκρούστη του ″αιτίου-αιτιατού″. Η τουρκική πολιτική δεν μπορεί να εξαιρεθεί από αυτήν την ανάλυση και κυρίως, η σχέση που έχει η Δύση με την Τουρκία. Η ιστορία έχει αποδείξει οτι επαναλαμβάνεται κυρίως λόγω της έλλειψης φαντασίας από την οποία πάσχει το ανθρώπινο είδος το οποίο δεν μαθαίνει τα ορθά μαθήματα. Υπήρξε περίοδος κατά την οποία η Δύση αποφάσισε τη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας παρά την μεγάλη αξία της δεύτερης. Η εξάρτηση της Δύσης από την Τουρκία τελειώνει και η καλύτερη λύση για να επαναπροσδιοριστούν οι σχέσεις μεταξύ των δύο μερών, είναι το ΔΝΤ.

Πώς η Τουρκία κατάφερε να βάλει στην τσέπη τη Δύση;

Η έλλειψη νέων ιδεών στη Δύση οφείλεται κυρίως στη μισού αιώνα μονότονη διπολική εικόνα της διεθνούς πολιτικής. Αμέσως μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ μια νέα ″αυτοματοποιημένη″ περίοδος έλαβε χώρα. Πρόκειται για την περίοδο που ο Krauthammer ονόμασε ″μονοπολική στιγμή″ για να χαρακτηρίσει την αμερικανική παντοδυναμία που έλαβε τέλος με τις επεμβάσεις σε Ιράκ και Αφγανιστάν. Η Τουρκία από τα μέσα της τελευταίας δεκαετίας του 20ου αιώνα, ξεκίνησε τον επαναπροσδιορισμό της εξωτερικής της πολιτικής καθώς έπαψε να είναι το σύνορο του δυτικού μπλοκ στη μάχη μεταξύ Δύσης και ΕΣΣΔ κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου.

Ωστόσο, ο οργασμός κρατογενέσων στην περιοχή στα ανατολικά της Τουρκίαςκαι στα βόρεια (Κεντρική Ασία και Καύκασος) έφεραν την Τουρκία στο να διεκδικεί νέους ρόλους και ανανέωσε την αξία της για τη Δύση. Αν συνυπολογίσουμε και τα Βαλκάνια, η Τουρκία μπορούσε να συνομιλεί τόσο με χώρες της Βόρειας Αφρικής και της Μέσης Ανατολής, όσο και με χώρες Κεντρικής Ασίας, Καυκάσου και Βαλκανίων. Η Μέση Ανατολή έγινε ο πυρήνας των αμερικανικών σχεδιασμών στην ευρύτερη Ευρασία και η Τουρκία έγινε η χώρα-μοχλός των αμερικανικών συμφερόντων.

Αυτή τη φορά, η Τουρκία κατανόησε πολύ καλά τον κόσμο που αναδυόταν μετά το τέλος της μονοπολικής στιγμής των ΗΠΑ. Σε αντίθεση με τους δύο Παγκόσμιους Πολέμους όπου διάλεξε λάθος στρατόπεδα, η Άγκυρα κατανόησε οτι ο κόσμος που έφερνε μαζί του ο ιστορικός ρους, ήταν ένας κόσμος στον οποίο η Δύση δεν είχε το μονοπώλιο στην οικονομία, στην τεχνολογία και στην πολιτικο-στρατιωτική ισχύ. Η ταχύτατη ανασυγκρότηση της Ρωσίας σε συνδυασμό με την εντυπωσιακή άνοδο της Κίνας και της Ινδίας, άλλαξε τα δεδομένα μιας διεθνούς τάξης η οποία ήταν πολύ καλή για να είναι αληθινή. Η τουρκική οικονομία άνθισε και κατέστησε την ταχύτατα αναπτυσσόμενη οικονομικά και πληθυσμιακά Τουρκία, σημαντικό κράτος για Ξένες Άμεσες Επενδύσεις. Η Τουρκία κράτησε τον γεωπολιτικό της ρόλο αλλά δεν έμεινε εκεί. Κατάφερε να δεσμεύσει μεγάλες οικονομίες της Δύσης μέσα από επενδύσεις που αυτές έκαναν, λόγω των άφθονων και φθηνών εργατικών χεριών που διέθετε η Άγκυρα.

Η μείωση της ισχύος της Δύσης, η άνοδος της Κίνας και η επανεμφάνιση της Ρωσίας σε συνδυασμό με τις τεράστιες επενδύσεις της ΕΕ και των ΗΠΑ στην Τουρκία, κατέστησαν την Τουρκία πολύ μεγάλη για να δεχθεί πιέσεις. 

Η Δύση και τα λάθη της με την Τουρκία.

Ο όρος Westlessness (έλλειψη Δύσης, μείωση δυτικής επιρροής) έχει αρχίσει να χρησιμοποιείται ακόμη και σε διεθνή συνέδρια όπως αυτό του Μονάχου. Η ΕΕ και οι ΗΠΑ ουσιαστικά διαμορφώνουν αυτό που ονομάζουμε ″Δύση″ και που φέρει περισσότερο ψυχροπολεμικούς συνειρμούς, δεν είναι συμπαγής. Οι ευρωατλαντικές σχέσεις δεν είναι ρόδινες και μάλιστα εκοπονούνται μελέτες όπως αυτή του The German Marshall Fund με τίτλο ″Together or Alone? Choices and Strategies for Transatlantic Relations for 2021 and Beyond″ προκειμένου να βγουν συμπεράσματα για το αν οι ΗΠΑ και η ΕΕ θα συνεχίσουν να έχουν κοινή πορεία στη διεθνή πολιτική ή αν η μεταξύ τους απομάκρυνση, συνιστά τη νέα πραγματικότητα. Η διαίρεση αυτή που κυρίως οφείλεται στην ολοένα και πιο ισχυρή βούληση της Γερμανίας να χειραφετηθεί -η υπό την επιρροή της- η ΕΕ από την αμερικανική πολιτική, έγινε φανερή στην Τουρκία η οποία έχει βρει τους τρόπους να ελίσσεται με θαυμαστό τρόπο στον πολυπολικό κόσμο.

Εκτός από την αντικειμενικά σημαντική γεωπολιτική της θέση και την οικονομική της ανάπτυξη, η Τουρκία από το 2012 και μετά, διαδραμάτισε κομβικόρόλο στον πόλεμο της Συρίας. Για να καταφέρει να αναστείλει-ακυρώσει πιθανή δημιουργία κουρδικού μορφώματος στη Βόρεια Συρία, η Άγκυρα έχτισε έναν ακόμη εκβιασμό προς την ΕΕ. Ήταν αυτός που αφορούσε (και αφορά) το προσφυγικό - μεταναστευτικό το οποίο έπληξε κατά τα έτη 2014-2016 την Ευρώπη η οποία ήταν απροετοίμαστη για μια τέτοια κρίση.

Ταυτόχρονα, ο Ερντογάν οδήγησε τη Γερμανία στο να υιοθετήσει στη Συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας, όλα όσα επιθυμούσε η Τουρκία η οποία ολοκλήρωσε την ομηρία της ΕΕ χτίζοντας μετά το ψευδοπραξικόπημα της 15ης Ιουλίου 2016, ειδικές σχέσεις με τον βασικό προμηθευτή υδρογονανθράκων της ΕΕ, τη Ρωσία.

Η Δύση δεν έβαλε κανέναν φραγμό στην Τουρκία καθώς πίστευε οτι η Άγκυρα είτε μπλοφάρει, είτε στο τέλος, θα επιστρέψει στη θέση που κατείχε, η οποία δεν ήταν άλλη από ″ακρίτας″ της Δύσης. Ο πολυπολικός κόσμος όμως ευνοεί κράτη-άρπαγες σαν την Τουρκία και η μη ανάγνωση των νέων συνθηκών της διεθνούς πολιτικής εκ μέρους της Δύσης και η έλλειψη ορθής κρίσης απέναντι στις ιδιαιτερότητες του τουρκο-ισλαμισμού, οδήγησαν την Τουρκία στο να νιώθει και να συμπεριφέρεται ως υπερδύναμη. 

Η περίσκεψη πάνω από το χυμένο γάλα.

Η Τουρκία εκβιάζει Δύση και Ρωσία σε Λιβύη, Συρία, Ανατολική Μεσόγειο, Λίβανο, Ναγκόρνο Καραμπάχ, ενώ έχει ειδικές σχέσεις με αποσταθεροποιητικές δυνάμεις όπως αυτή που διατηρεί με το Πακιστάν. Οι χώρες του Περσικού Κόλπου ωστόσο, έχουν ήδη δείξει με embargo τουρκικών προϊόντων οτι η Τουρκία έχει γίνει πλέον διεθνής ταραξίας. Ο Καναδάς, επέβαλε embargo όπλων στην Τουρκία η οποία θα έχει για καιρό ημιτελές το πρόγραμμα drones στο οποίο καναδικές εταιρείες, είχαν πρωταγωνιστικό ρόλο. Η Ελλάδα και η Κύπρος ζητούν επίμονα από την ΕΕ να πράξει το καθήκον της. Οι ΗΠΑ έχουν ήδη μια λίστα κυρώσεων που θα είναι επώδυνες για την Τουρκία. Πρόκειται για τον νόμο CAATSA (Countering America’s Adversaries Through Sanctions Act) ο οποίος περιέχει 12 κυρώσεις από τις οποίες ο πρόεδρος έχει το δικαιώμα να επιλέξει τουλάχιστον 3. Η Γερουσία και η Βουλή των Αντιπροσώπων έχουν έτοιμες τις κυρώσειςγιατους S-400που η Τουρκία όχι μόνο αγόρασε και εγκατέστησε, αλλά και δοκίμασε σε αποτυχημένη δοκιμή στη Μαύρη Θάλασσα.

Η ΕΕ δεν μπορεί ακόμη να πιστέψει πως η Τουρκία είναι οικονομικός εταίρος αλλά ταυτόχρονα, δομική απειλή για την Ευρώπη. Η φάση της άρνησης της πραγματικότητας, διαρκεί πολύ για τη Δύση και κυρίως για την ΕΕ. Η Γερμανία αντιλαμβάνεται ότι η Γαλλία έχει βρει το αντίδοτο στην τουρκική ασυδοσία και ο κακός ανακριτής είναι ο μόνος που μπορεί να ανακρίνει την Τουρκία η οποία οποιοδήποτε σήμα διαλλακτικότητας και αδράνειας το μεταφράζει σε σήμα αδυναμίας. Στο Ναγκόρνο Καραμπάχ η Τουρκία προσπαθεί να δείξει στην ΕΕ πως η ενεργειακή της ασφάλεια που περνά από το Μπακού, περνά και από την Τουρκία.

Το Βερολίνο εξετέθη ανεπανόρθωτα καθώς λίγες ώρες πριν ο Ερντογάν αποφασίσει να στείλει πάλι το Oruc Reis και να δείξει το πώς θέλει να λυθεί το Κυπριακό, η Κυρία Μέρκελ καθησύχαζε τους πάντες λέγοντας οτι ο Ερντογάν λέει άλλα πράγματα δημόσια και σε εκείνη φαίνεται πολύ διαλλακτικός. Τι θα γίνει όμως με την Τουρκία;

Οι κυρώσεις που ζητούν Ελλάδα και Κύπρος είναι για τους Ευρωπαίους υπερβολικές. Δυστυχώς οι Έλληνες και οι Κύπριοι ζούμε σε άλλο σύμπαν, ετεροχρονισμένο. Οι Ευρωπαϊοι θα καταλάβουν πολύ αργά αυτά που εμείς ήδη ζούμε σε σχέση με τους Τούρκους. Η άρνηση πραγματικότητας είναι ακόμη η άμυνα της Δύσης μπροστά στα τεράστια λάθη που έχει κάνει απέναντι στην Τουρκία. Η Τουρκία δεν πρέπει να ξεγλιστρήσει από τη Δύση, αυτό πιστεύουν οι πάντες σε Βρυξέλλες και Ουάσινγκτον. Η διαφορά τους έγκειται στον τρόπο με τον οποίον η Τουρκία θα ακολουθήσει το δυτικό άρμα. Οι κυρώσεις είναι σίγουρο θα καταστρέψουν την τουρκική οικονομία και αυτό θα έχει άμεσες συνέπειες στην πολιτική σκηνή της Τουρκίας καθώς ήδη η τουρκική κοινωνία βράζει λόγω της οικονομικής κρίσης που φαίνεται οτι θα είναι πολύ σοβαρή στη γειτονική χώρα.

Αν όμως η Τουρκία μπορέσει να δανειστεί από άλλες χώρες; Όπως η Κίνα; Το ΔΝΤ εξασφαλίζει στη Δύση ότι γύρω από την Τουρκία θα αχνοφαίνεται μια ταινία που θα αναγράφει ″Work in Progress″ και μια πιο φιλική προς τη Δύση κυβέρνηση, θα επαναφέρει τη χώρα όχι μόνο σε τροχιά ανάπτυξης, αλλά και στο ξερίζωμα αυτού που ο ιστορικός του μέλλοντος θα ονομάσει ″ερντογανισμό″.

Ο δανεισμός από το ΔΝΤ έχει συγκεκριμένες ρήτρες για το πώς και από πού μπορεί μια χώρα να δανειστεί. Το ΔΝΤ δεν είναι μόνο ένας οργανισμός που δημιουργήθηκε στο Μπρέτον Γουντς. Είναι ένας οργανισμός ο οποίος ακολουθεί και γεωπολιτικά κριτήρα, όπως έχουν αποδείξει αρκετές μελέτες. Έτσι θα πετύχει η Δύση την διατήρηση της Τουρκίας στη Δύση, χωρίς όμως, τους τουρκικούς μεγαλοϊδεατισμούς. Η Τουρκία είναι ήδη ένα νέο ″Ανατολικό Ζήτημα″ όχι μόνο για τη Δύση αλλά ακόμη και για την όψιμη συνέταιρό της, τη Ρωσία. Ο Λαβρόφ μέρες πριν τόνισε πως ″έχουμε στρατηγική συνεργασία με την Τουρκία αλλά όχι στρατηγική συμμαχία″. Αυτό που μένει να δούμε είναι αν οι κυρώσεις που θα επιβληθούν θα οδηγήσουν σε πολιτική κρίση την Τουρκία και σε περαιτέρω οικονομική δυσπραγία που θα την οδηγήσει στο ΔΝΤ ή αν οι οίκοι αξιολόγησης υποκαταστήσουν τις κυρώσεις προκαλώντας σταδιακά έναν επενδυτικό πανικό στην Τουρκία που θα προκαλέσει μεγαλύτερη φυγή κεφαλαίων.

*Διεθνολόγος -Συντονιστής του Τομέα Ευρασίας & Ν. Α. Ευρώπης στο ΙΔΙΣ - Research Fellow in HALC (Hellenic American Leadership Council)

πηγή



Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου.