Δημοσίευμα του διεθνούς ειδησεογραφικού πρακτορείου Bloomberg αναφέρει, ότι το Ιράν απευθύνθηκε στη Ρωσία ζητώντας να προμηθευτεί το σύστημα αντιαεροπορικής και αντιβαλλιστικής άμυνας S-400 Triumf, λαμβάνοντας όμως αρνητική απάντηση. Η επίσημη δικαιολογία της Μόσχας για να αρνηθεί την διάθεση του συστήματος για εξαγωγή στην Τεχεράνη, ήταν η πρόκληση αστάθειας στην ευρύτερη περιοχή.
Γράφει ο Ζαχαρἰας Μίχας*
Μπορεί το ρωσικό υπουργείο Άμυνας να έχει αρνηθεί να σχολιάσει μέχρι στιγμής το θέμα αυτό, όμως η είδηση, εάν αληθεύει, κάτι που θα ήταν εύλογο, προσφέρεται για προβληματισμό σε ένα θέμα άμεσου ελληνικού ενδιαφέροντος, αυτό της προμήθειας του συστήματος από την Τουρκία.
Αν αναλύσει κανείς τις επιπτώσεις ενδεχόμενης πώλησης του συστήματος σε σχέση πάντα με τα ρωσικά συμφέροντα, μπορούν αν γίνουν οι ακόλουθες παρατηρήσεις: Ένα συμφέρον της Μόσχας είναι να μη διασαλευθεί η σχέση με τις σουνιτικές μοναρχίες του Κόλπου, από τις οποίες, αν μη τι άλλο μπορεί να εξασφαλίσει πολλά περισσότερα χρήματα από πωλήσεις οπλικών συστημάτων σε σχέση με την χρεοκοπημένη – “γονατισμένη” λόγω οικονομικών κυρώσεων και ειδικού χαρακτήρα του καθεστώτος – Ισλαμική Δημοκρατία.
Ασφαλώς τα εξοπλιστικά δεν είναι η μοναδική ανησυχία των Ρώσων για να απορρίψουν την πώληση του συστήματος στους Ιρανούς. Θα ήταν επιπρόσθετα ο ορισμός της “μη φιλικής” ενέργειας απέναντι στις ΗΠΑ, κάτι που επίσης θα στρεφόταν σε βάρος των ρωσικών συμφερόντων, ενώ η “ανταπόδοση” θα πρόβαλε ως νομοτέλεια.
Επίσης, σε ένα ακόμα παράδειγμα και δεδομένου ότι τα συμφέροντα Ρωσίας-Ιράν δεν συγκλίνουν στην περιοχή της Κασπίας, θα ήταν π.χ. λογικό οι Ρώσοι να μην επιθυμούν το σύστημα να εγκατασταθεί στο Βόρειο Ιράν, κοντά στην ακτή.
Υπενθυμίζεται, ότι τα δικά τους S-400 στην περιοχή της Κριμαίας “σκεπάζουν” σχεδόν το σύνολο της Μαύρης Θάλασσας… Θα ήταν δηλαδή σαν να απαγορεύουν την πρόσβαση στον ίδιο τους τον εαυτό, στις ρωσικές ένοπλες δυνάμεις, σε μια κρίσιμη για τη χώρα τους γεωστρατηγικά περιοχή.
Εάν αυτά ισχύουν για το Ιράν, με ποια λογική άραγε δέχθηκαν να πουλήσουν στους Τούρκους τους S-400; Ποιος θυμάται ότι οι Ρώσοι, στον πρώτο διαγωνισμό αντιαεροπορικού συστήματος μακρού βεληνεκούς όπου επικράτησαν τελικά οι Κινέζοι με το HQ-9, δεν είχαν συμμετάσχει με το S-400 αλλά με το S-300;
Τί άλλαξε; Η προφανής απάντηση είναι η αλλαγή στο ευρύτερο περιβάλλον που έφερε την Τουρκία πιο κοντά στη Ρωσία, αλλά και το ότι εκείνη την εποχή βρισκόμασταν χρονικά πολύ μακρύτερα από την επιχειρησιακή αξιοποίηση των S-500 που σήμερα έχουν δυναμικά εισέλθει στην εξίσωση.
Όπως όμως με την τυχόν ανάπτυξη από το Ιράν πυραύλων S-400 στην Κασπία, έτσι και με την ανάπτυξη τουρκικών S-400 στις ακτές της Μαύρης Θάλασσας μπορεί να παρακωλυθεί σοβαρά η δυνατότητα ελιγμών των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων αν οι πολιτικές ισορροπίες μεταβληθούν, κάτι όχι και τόσο απίθανο.
Τί θα κέρδιζαν οι Ρώσοι; Τα δυο πιο βασικά ήταν αφενός η δυνατότητα να διχάσει τον βασικό της αντίπαλο, της κύριας απειλής εθνικής ασφαλείας, του ΝΑΤΟ, στο όριο της διάλυσης της Νοτιοανατολικής του Πτέρυγας και αφετέρου τη δυνατότητα “ρύθμισης” της τουρκικής συμπεριφοράς στη Συρία.
Το δεύτερο είναι επίσης μεγάλης σημασίας θέμα, διότι μπορεί το ΝΑΤΟ να μην υπέκυψε στην απόπειρα Ερντογάν να το σύρει για να πολεμήσουν μαζί στο μέτωπο της Συρίας, κατά των ρωσικών συμφερόντων, η απειλή – ενδεχόμενο όμως υπήρξε και προφανώς προβλημάτισε τη Μόσχα. Κατά συνέπεια, προέβη σε κινήσεις αποτροπής του ενδεχομένου, αν και η Δύση από μόνη της, ευτυχώς, διέγνωσε έγκαιρα και απέφυγε την τουρκική παγίδα.
Οι Ρώσοι γνωρίζουν, ότι και οι πραγματικές στρατιωτικές τους δυνατότητες στο επίπεδο της προβολής ισχύος στην περιοχή της Συρίας και το τεράστιο κόστος που αυτό θα συνεπαγόταν αφήνουν τα στρατεύματά τους σε μειονεκτική στρατιωτικά θέση στο μέτωπο της Συρίας, όπως αντίστοιχα το ίδιο ισχύει, αν και σε μικρότερο βαθμό, στην περιοχή της Ουκρανίας για το ΝΑΤΟ.
Άρα, ο προσεταιρισμός του Ερντογάν βοήθησε τη Ρωσία στο να ελεγχθούν αυτά τα δυο προβλήματα και να μην επιτραπεί να αποτελέσουν δυσεπίλυτο πρόβλημα, όχι μόνο στρατιωτικό. Στο πλαίσιο αυτής της συλλογιστικής, η συμφωνία για τους S-400 αποτέλεσε σε έναν βαθμό ένα αναγκαίο κακό, με σκοπό να πείσει τον Ερντογάν ότι εάν αποδειχθεί αξιόπιστος εταίρος, οι Ρώσοι μπορούν και έχουν την βούληση να του προσφέρουν αξιόπιστες λύσεις.
Η σκέψη αυτή όμως καταλήγει στο εξής σήμερα, δοθέντων των εξελίξεων στις σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας: Ίσως και να μην είναι τόσο αρνητική εξέλιξη για τη Μόσχα ενδεχόμενη ακύρωση της πώλησης των S-400 στην Τουρκία, κάτι που ο υπογράφων έχει ισχυριστεί και στο παρελθόν. Ασφαλώς και δεν πρόκειται ούτε καν να το υπονοήσει, αφού θα επιδιώξει να το “πουλήσει” διπλωματικά, εξυπηρετώντας το συμφέρον της, με το να αποσπάσει σημαντικά ανταλλάγματα.
Βασικός στόχος της ρωσικής διπλωματίας είναι η αποκατάσταση των σχέσεων με τις ΗΠΑ, ώστε να μπορέσουν να ξεφύγουν από τη μέγγενη των κυρώσεων. Η ανάταξη της ρωσικής οικονομίας είναι εκ των ων ουκ άνευ προϋπόθεση για την περεταίρω ενδυνάμωση της χώρας σε όλα τα επίπεδα, άρα και σε αυτό της εθνικής ασφάλειας.
Κατά συνέπεια, εάν το ανωτέρω σκεπτικό ισχύει, η Ρωσία αναμένεται να διαμηνύσει στις ΗΠΑ, εάν δεν το πράξει ήδη, ότι δεν σκοπεύει να αμφισβητήσει τις μετά τον Β’ ΠΠ διαρρυθμίσεις και συμφωνίες που ενέταξαν την Τουρκία στο δυτικό μπλοκ. Εξάλλου, έχει ήδη πετύχει να έχει μια λειτουργική σχέση με την Τουρκία του Ερντογάν, ώστε η χώρα να μη χρησιμοποιηθεί από τη Δύση ως “εργαλείο” αποσταθεροποίησης της Ρωσίας.
Στην Τουρκία ασφαλώς αυτό θα παρουσιαστεί ως “ρωσική προσφορά” για την επίλυση ενός πολύ σημαντικού προβλήματος για την Άγκυρα, το οποίο κινδυνεύει να τινάξει στον αέρα της οικονομία της. Δηλαδή, με τα κατάλληλα ανταλλάγματα, η Μόσχα θα πει ότι είναι διατεθειμένη να “καταπιεί” τη μη υλοποίηση του συμβολαίου πώλησης των S-400.
Παράλληλα, η Ρωσία θα επιχειρήσει να μην αποκλειστεί από το μεγάλο παιχνίδι των υδρογονανθράκων στην Ανατολική Μεσόγειο που έχει στόχο πάλι την ίδια (μείωση της ευρωπαϊκής εξάρτησης από τους ρωσικούς υδρογονάνθρακες), αλλά να βοηθήσει και στον έλεγχο της τουρκικής αμετροέπειας ώστε να μπορέσει να βρεθεί μια λύση που θα τους συμπεριλάβει όλους.
Αυτό θα ήταν απόλυτα συμβατό με τα αμερικανικά συμφέροντα, άρα θα είχαμε αναβάθμιση της ρωσικής σημασίας στην αμερικανική οπτική, ενώ στο τραπέζι θα βρίσκονται πάντα ως κίνητρο τα χρυσοφόρα ενεργειακά συμβόλαια στην αξιοποίηση ρωσικών κοιτασμάτων.
Οι σκέψεις που προαναφέρθηκαν μπορεί να μας απασχολήσουν προσεχώς, ή ένα μέρος αυτών. Εξάλλου, οι εξελίξεις στο τακτικό επίπεδο μπορεί να επιφέρουν αλλαγές στον χειρισμό εκ μέρους των κύριων δρώντων. Η αποτύπωσή τους είχαν σαν στόχο να επιχειρήσουν να αναδείξουν την “μεγάλη εικόνα” στον ανταγωνισμό στην ευρύτερη περιοχή ελληνικού ενδιαφέροντος.
Και οι S-400 και τα F-35 και οποιοδήποτε άλλο σύστημα δεν αποτελεί αυτοσκοπό, ούτε για την Τουρκία ούτε για τη Ρωσία. Όλα εντάσσονται σε ένα πολύ ευρύτερο γεωπολιτικό παίγνιο όπου το μόνο δεδομένο είναι τα συμφέροντα ενός εκάστου. Εάν οποιαδήποτε οικονομική συναλλαγή έρχεται σε σύγκρουση με την επίτευξη ενός υπέρτερου συμφέροντος, μπορεί ανά πάσα στιγμή να ακυρωθεί. Ας αναμείνουμε στο ακουστικό μας, διότι όλα μαρτυρούν ότι οι εξελίξεις θα είναι συναρπαστικές…
*Ο Ζαχαρίας Μίχας είναι διευθυντής μελετών στο Ινστιτούτο Αναλύσεων Ασφάλειας και Άμυνας (ISDA / ΙΑΑΑ)
πηγή
Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου.
Δημοσίευση σχολίου