Αν πρέπει να λάβουμε σοβαρά υπόψη την ομοιότητα μεταξύ των βίαιων αλλαγών καθεστώτων που συντελέστηκαν στο Ιράκ και τη Λιβύη, τότε το μέλλον της ηγεσίας του Bashar al-Assad στη Συρία ίσως να κρέμεται από μια λεπτή κλωστή. Η ουσία του θέματος, υπογραμμίζει ο Ινδός διπλωμάτης και πολιτικός αναλυτής M. K. Bhadrakumar, έγκειται στο γεγονός ότι η αλλαγή καθεστώτος στη Συρία είναι άκρως απαραίτητη για τα αμερικανικά σχέδια στη Μέση Ανατολή. Τα διακυβεύματα εφάπτονται το ένα του άλλου με τέτοιο τρόπο, ώστε αρκετά στρατηγικά οφέλη θα μπορούσαν να αποκτηθούν με μια κίνηση, δίχως να θίξουν στο ελάχιστο την επιρροή της Ρωσίας και της Κίνας στην περιοχή. Το όλο πλεονέκτημα είναι μια ευκαιρία που η Ουάσιγκτον δεν θα ήθελε να αφήσει να πάει χαμένη.
Οι εικόνες που μεταδόθηκαν από την Τρίπολη της Λιβύης χθες το βράδυ ήταν ανατριχιαστικά οικείες. Κορναρίσματα αυτοκινήτων, καλάσνικοφ που εκπυρσοκροτούσαν στον αέρα, έφηβοι και παιδιά που περιφέρονταν άσκοπα σε δρόμους γεμάτους σωρούς από μπάζα, οπερατέρ δυτικών μέσων ενημέρωσης που αχόρταγα άρπαζαν πολύτιμες για αυτούς καταθέσεις σε σπασμένα Αγγλικά από οποιονδήποτε ντόπιο εκθείαζε τα ιδανικά της Γαλλικής Επανάστασης του 1789 και της Magna Carta. Όλες αυτές οι εικόνες είναι γνώριμες. Κάπου αλλού, σε κάποια άλλη στιγμή, είχαμε δει αυτές τις εικόνες, αλλά δεν μπορούσαμε να θυμηθούμε ακριβώς πού. Μήπως μπήκαν κλεφτά από τη σοφίτα του μυαλού μας, σαν ένα κομμάτι μνήμης που θέλαμε να απωθήσουμε ή να φιλτράρουμε από το συνείδησή μας; Λίγες ώρες μετά, το επόμενο πρωί, συνειδητοποιήσαμε ότι τα τηλεοπτικά κανάλια έπαιζαν σε επανάληψη πλάνα από τη Βαγδάτη του 2003.
Η αφηγήσεις των ανταποκριτών από την Τρίπολη έχουν μια παράξενη ομοιότητα με αυτές από τη Βαγδάτη: Ένας αδυσώπητος, μεγαλομανής δικτάτορας, που μοιάζει πανίσχυρος, ανατρέπεται από τον λαό του, και ένα κύμα ευφορίας σαρώνει μια εξαντλημένη χώρα. Καθώς ο κόσμος ξεσπά σε πανηγυρισμούς, ο δυτικός ευεργέτης-απελευθερωτής ορμάει στη σκηνή, παίρνοντας τη θέση που υποτίθεται του αρμόζει, στη «σωστή πλευρά της ιστορίας». Αν ζούσε στην Κένυα ή την Ινδία του 19ου αιώνα, θα έλεγε ότι κουβαλούσε στους ώμους του «το φορτίο του καθήκοντος του λευκού ανθρώπου». Τώρα ισχυρίζεται ότι φέρνει τον δυτικό διαφωτισμό σε ένα λαό που τον απαιτεί.
Αλλά η αφήγηση δεν αργεί να τελειώσει και η ψυχρή πραγματικότητα παίρνει τη θέση της. Στο Ιράκ έχουμε δει πώς ένα έθνος το οποίο μόλις πριν από 20 χρόνια πλησίαζε δειλά τους απαιτούμενους δείκτες ανάπτυξης του ΟΟΣΑ έχει τώρα καταδικαστεί στην επαιτεία και την αναρχία.
Λιβύη: "αντικαθεστωτικοί"
Πραξικόπημα
Η "δημοκράτες αντικαθεστωτικοί" της Λιβύης είναι ένας μύθος που επινόησαν οι δυτικές χώρες και οι φιλοδυτικές αραβικές κυβερνήσεις. Υπάρχει σοβαρή διάσταση απόψεων ανάμεσα στους αντικαθεστωτικούς και υπάρχουν φατρίες που ποικίλουν από γνήσιους φιλελεύθερους μέχρι ισλαμιστές και περιθωριακά στοιχεία. Επίσης, υπάρχει ο διχοσμός μεταξύ των φυλών. Οι εσωτερικές διαμάχες μεταξύ των διαφόρων φατριών μοιάζει να είναι η τέλεια συνταγή για άλλον ένα γύρο εμφυλίου πολέμου, καθώς οι ομάδες που δεν έχουν ούτε νομιμότητα ούτε εξουσία μάχονται η μια την άλλη για την εξουσία. Η οξύτητα των ρήξεων έγινε εμφανής τον περασμένο μήνα, όταν ο αρχιστράτηγος Abdul-Fattah Younes πείστηκε να αποσυρθεί από το μέτωπο με μια ψευδή πρόφαση, απομακρύνθηκε με τη βία από τους σωματοφύλακές του και τέλος βασανίστηκε και εκτελέστηκε από αντάρτες μιας ισλαμιστικής φατρίας.
Τα δυτικά μέσα ενημέρωσης έχουν αρχίσει να συζητούν ανοιχτά το ρόλο που διαδραματίζει το NATO, το οποίο επανειλημμένα έχει παρέμβει για να επηρεάσει την στρατιωτική ισορροπία εις βάρος του Muammar Quaddafi. Η επανάσταση μοιάζει περισσότερο με πραξικόπημα που υποκινήθηκε από τη Βρετανία και τη Γαλλία. Και όμως, η δυτική συμμαχία χρειάστηκε πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα, πάνω από 6 μήνες, για να βάλει τους "γενναίους" της μέσα στην Τρίπολη. Ο Quaddafi δεν τους επιτρέπει ακόμη να κάνουν προγνωστικά ως προς τον τρόπο με τον οποίο θα κάνει τη "μεγάλη έξοδό" του. Η αλήθεια που σοκάρει είναι ότι ο Quaddafi πρέπει τώρα να αποφασίσει πότε θα σταματήσει τον πόλεμο, παρά το γεγονός ότι διαθέτει αρκετούς άνδρες και πολεμοφόδια για να παρατείνει την αντίστασή του για κάποιο διάστημα ακόμη.
Η πορεία δράσης του τις επόμενες ώρες ή ημέρες θα επηρεάσει σημαντικά τις επικείμενες εξελίξεις. Εάν υπάρξει μεγάλη αιματοχυσία, τότε είναι πολύ πιθανό να ακολουθήσουν αντίποινα από τους νικητές εναντίον των ηττημένων. Σε πολιτικό επίπεδο, η επικείμενη πτώση του Quaddafi δεν θα ισοδυναμεί με νίκη των αντικαθεστωτικών. Δίχως την τακτική υποστήριξη του ΝΑΤΟ, οι αντικαθεστωτικοί θα είχαν ηττηθεί. Το μεγάλο ερώτημα, επομένως, αφορά τον μελλοντικό ρόλο του ΝΑΤΟ στη Λιβύη. Παράλληλα διαφαίνεται το ζήτημα του εαν και κατά πόσον το ΝΑΤΟ θα στρέψει στην παρούσα φάση την προσοχή του στη Συρία.Το ΝΑΤΟ "αγκαλιάζει" τον αραβικό κόσμο
Έχοντας επιτυχώς εκτελέσει την αποστολή της "αλλαγής καθεστώτος", το ΝΑΤΟ κανονικά όφειλε να εγκαταλείψει το θέατρο πολέμου στη Λιβύη. Οι νατοϊκοί έχουν υπερβεί τα όρια του ψηφίσματος 1973 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, το οποίο προέβλεπε την επιβολή ζώνης απαγόρευσης πτήσεων, αλλά άφηνε ανοιχτό το ενδεχόμενο να χτυπηθούν τα βαρέα όπλα, τα άρματα και το πυροβολικό του Λιβυκού στρατού. Ωστόσο, δεν μοιάζει πιθανή μια αποχώρηση του ΝΑΤΟ στη συγκεκριμένη φάση. Τα πετρέλαια της Λιβύης ήταν ο κύριος στόχος της επέμβασης των δυτικών. Η πρόσφατη επιλογή του Quaddafi να στραφεί προς τη Ρωσία, την Κίνα, τη Βραζιλία και την Ινδία για εμπορική συνεργασία στον πετρελαϊκό τομέα προφανώς ισοδυναμούσε με απειλή για τα δυτικό συμφέροντα. Τα συνθήματα υπέρ του εκδημοκρατισμού της χώρας που ακούστηκαν από το Λονδίνο και το Παρίσι περιείχαν μια ισχυρή δόση υποκρισίας. Η επέμβαση του ΝΑΤΟ στη Λιβύη έχει υπερβεί τα όρια του διεθνούς δικαίου και του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών. Η συμμαχία βρίσκεται αυτή τη στιγμή στη γελοία θέση να αναζητήσει κάποια βάση νομιμότητας για τη συνέχιση της παρουσίας της στη Λιβύη, με το πρόσχημα ότι το έργο της δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί, ενώ εξακολουθεί για τον σκοπό αυτό να βασίζεται στα σκιερά εκείνα στοιχεία που έχουν μεταμφιεστεί ως "δημοκρατικές" δυνάμεις, των οποίων η λαϊκή στήριξη είναι σχεδόν ανύπαρκτη.
Υπάρχει, πράγματι, κάποιο έργο που οι δυτικοί θεωρούν ότι θα πρέπει να επιτελεστεί. Είναι πολύ πιθανό να έχουμε μια επανάληψη του εγχειρήματος που είδαμε στο Ιράκ και το Αφγανιστάν. Αντίσταση στην ξένη κατοχή είναι βέβαιο ότι θα υπάρξει και μάλιστα σύντομα. Η αντίσταση είναι ένα βαθιά ριζωμένο στοιχείο στις φυλές της Λιβύης. Από την άλλη πλευρά, ένα μεγάλο παράδοξο της γεωπολιτικής είναι ότι οι συνθήκες αναρχίας που επικρατούν αυτή τη στιγμή παρέχουν το τέλειο πρόσχημα για την κατοχή της χώρας. Η ιστορική πορεία της Λιβύης δεν πρόκειται να είναι διαφορετική από εκείνη του Ιράκ και του Αφγανιστάν.
Η παρέμβαση των δυτικών στη Λιβύη εισάγει νέα πρότυπα στην γεωπολιτική της Μέσης Ανατολής και της Αφρικής. Έχει φέρει το ΝΑΤΟ στην Ανατολική Μεσόγειο και την Αφρική, και η τροπή αυτή συνάδει με την μεταψυχροπολεμική στρατηγική των ΗΠΑ, που στόχο έχει τη μετατροπή της Ατλαντικής Συμμαχίας σε μια παγκόσμια οργάνωση που θα έχει τη δυνατότητα να δρα σε περιοχές ρήξης οπουδήποτε στον πλανήτη, με ή χωρίς εντολή του ΟΗΕ. Ο καίριος ρόλος της Συμμαχίας στη "νέα Μέση Ανατολή" φαίνεται να έχει παγιωθεί. Υπάρχει μια χροιά απειλής στο μέρος της ανακοίνωσης που αφορά τη Λιβύη, όπως αυτή ακούστηκε από τα χείλη του Αναπληρωτή Πρωθυπουργού της Βρετανίας, Nick Clegg: "Θέλω να καταστήσω απολύτως σαφές το γεγονός ότι το Ηνωμένο Βασίλειο δεν θα γυρίσει την πλάτη στα εκατομμύρια των πολιτών των αραβικών κρατών που επιθυμούν να ανοίξουν τις κοινωνίες τους, αναζητώντας μια καλύτερη ζωή".
Αναφερόταν, άραγε, έμμεσα στη Συρία; Είναι βέβαιο ότι ο Clegg δεν εννοούσε ότι η Βρετανία ανυπομονεί να "ανοίξει" τις κοινωνίες της Σαουδικής Αραβίας ή του Μπαχρέιν ή της Υεμένης και να μετατρέψει τις φυλές που ζουν εκεί σε "σύγχρονους", κατά τους δυτικούς, πολίτες. Με την επιχείρηση της Λιβύης να πλησιάζει στο τέλος της, όλα τα μάτια είναι στραμμένα στη Συρία. Η Wall Street Journal εικάζει: "Η επιτυχία των Λίβυων επηρεάζει θετικά την πιθανώς ακόμη σημαντικότερη εξέγερση στη Συρία. (...) Ήδη υπάρχουν ενδείξεις ότι η Λιβύη αποτελεί έμπνευση για τους αντάρτες που προσπαθούν να εκδιώξουν τον Bashar al-Assad". Στη συνέχεια, όμως, προσθέτει την απαραίτητη προειδοποίηση: "Υπάρχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ της Λιβύης και της Συρίας και το Λιβυκό πρότυπο θα είναι δύσκολο να επαναληφθεί στη Δαμασκό".
"Αντικαθεστωτικοί" Συρίας σε δράση
Υψηλό το διακύβευμα στη Συρία
Ωστόσο, ο εγκέφαλος του δυτικού είναι γνωστός για την ικανότητα καινοτομίας του. Χωρίς αμφιβολία, η Συρία βρίσκεται στην καρδιά της Μέσης Ανατολής και οποιαδήποτε σύγκρουση ξεσπάσει εκεί είναι βέβαιο ότι θα καταπιεί ολόκληρη την περιοχή - συμπεριλαμβανομένου του Ισραήλ και, ενδεχομένως, του Ιράν και της Τουρκίας. Από την άλλη πλευρά, οι υπολογισμένες κινήσεις των δυτικών κατά τη διάρκεια των τελευταίων εβδομάδων, που στόχο έχουν την επιβολή κυρώσεων εναντίον της Συρίας, έχουν καταπληκτική ομοιότητα με εκείνες που έγιναν στη φάση που προηγήθηκε της εισβολής στη Λιβύη. Ήδη καταβάλλονται επίμονες προσπάθειες να διαμορφωθεί ένα ενιαίο μέτωπο "αντιφρονούντων" στη Συρία. Οι μυστικές συναντήσεις του περασμένου Σαββατοκύριακου στην Τουρκία (οι τρίτες κατά σειρά) τελικά οδήγησαν στην εκλογή ενός "συμβουλίου" που δήθεν εκφράζει τη φωνή του λαού της Συρίας. Προφανώς, σχεδιάζεται μια κοινή πολιτική βάση, η οποία εν καιρώ θα μπορούσε να επιλεγεί ως ο μόνος "δημοκρατικός" συνομιλητής που θα εκπροσωπεί τη Συρία στον διάλογό της με τους δυτικούς. Επίσης διαθέσιμη είναι η για το θεαθήναι υποστήριξη του Αραβικού Συνδέσμου. Τα φιλοδυτικά αραβικά καθεστώτα, παρ' όλο που είναι απολυταρχικά, έχουν επανεμφανιστεί στο προσκήνιο της δυτικής εκστρατείας ως οι υπέρμαχοι του δημοκρατικού κοινοβουλευτισμού στη Συρία.
Θεωρητικά, το κύριο εμπόδιο θα είναι η λήψη μιας απόφασης των Ηνωμένων Εθνών που θα δίνει το σήμα για εισβολή των δυτικών στη Συρία. Ωστόσο, η εμπειρία της Λιβύης δείχνει ότι δεν είναι ποτέ δύσκολο να επινοηθεί ένα άλλοθι. Ο ρόλος της Τουρκίας θα πρέπει να θεωρείται βέβαιος. Όταν η Τουρκία εμπλακεί, οι δυτικοί θα επικαλεστούν το άρθρο 5 του ΝΑΤΟ. Η ουσία του θέματος είναι ότι η αλλαγή καθεστώτος στη Συρία είναι επιτακτικά αναγκαία για την προώθηση της στρατηγικής των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή και η Ουάσιγκτον δεν είναι πιθανό να συναντήσει εμπόδια στην πορεία της από την ψήφο των BRICS (αναδυόμενων οικονομιών όπως είναι η Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα και Νότια Αφρική), δεδομένου ότι το διακύβευμα είναι πολύ υψηλό.
Χάρτης κοιτασμάτων υδρογονανθράκων της Συρίας
Οι πιθανές κινήσεις των δυτικών ίσως περιλαμβάνουν:
- α. την αποπομπή της ηγεσίας της Χαμάς από τη Δαμασκό,
- β. τη διάλυση του ιρανοσυριακού άξονα,
- γ. την απομόνωση του Ιράν και τη προαπαιτούμενη διαδικασία για την αλλαγή καθεστώτος στη χώρα αυτή,
- δ. την αποδυνάμωση και υποβάθμιση της Χεζμπολλάχ στο Λίβανο, και τέλος
- ε. την επανάκτηση της στρατηγικής κυριαρχίας του Ισραήλ επί του αραβικού κόσμου.
Φυσικά, ο απώτατος στόχος των επιχειρήσεων θα είναι ο έλεγχος των κοιτασμάτων υδρογονανθράκων, για τα οποία ο Αμερικανός διπλωμάτης και ιστορικός George Kennan είχε πει πριν από 60 χρόνια ότι είναι "πόροι δικοί μας και όχι δικοί τους [δηλ. των Αράβων]". Οι υδρογονάθρακες δεν έχουν πάψει να έχουν ζωτική σημασία για τη συνέχιση της ευημερίας του δυτικού κόσμου. Οποιοσδήποτε ισχυρισμός ότι οι δυτικές κυβερνήσεις με τα άδεια ταμεία και οι πολίτες τους που έχουν υποστεί τις συνέπειες των αλλεπάλληλων εισβολών του ΝΑΤΟ σε άλλες χώρες δεν έχουν πια όρεξη για πολέμους, μάλλον ισοδυναμεί με αφέλεια.
Εν κατακλείδι, όλα αυτά σημαίνουν, από γεωπολιτική απόψη, την επαναφορά της ρωσικής και κινεζικής επιρροής στη Μέση Ανατολή. Μια διακριτική αλλά συνεχιζόμενη δυτική προπαγάνδα έχει αρχίσει να παρουσιάζει τη Ρωσία και την Κίνα ως εμπόδια στην αλλαγή καθεστώτων στην περιοχή, μια προπαγάνδα σύμφωνα με την οποία οι δύο χώρες στέκονται στη «λάθος πλευρά της ιστορίας». Πρόκειται για μια έξυπνη ιδεολογική παραλλαγή του αρκετά επιτυχημένου σοφίσματος της εποχής του Ψυχρού Πολέμου που αντιπαρέθετε τον κομμουνισμό με το Ισλάμ. Η γλώσσα του σώματος των διπλωματών της δύσης μας καθιστά σαφές ότι με κανένα τρόπο οι ΗΠΑ δεν θα αφήσουν την ευκαιρία που θα τους δοθεί στη Συρία να πάει χαμένη.
* Ο M.K. Bhadrakumar είναι πρώην διπλωμάτης καριέρας στο Υπουργείο Εξωτερικών της Ινδίας. Διετέλεσε πρέσβης, μεταξύ άλλων, στη Σοβιετική Ένωση, τη Νότια Κορέα, τη Σρι Λάνκα, τη Γερμανία, το Αφγανιστάν, το Πακιστάν, το Ουζμπεκιστάν, το Κουβέιτ και την Τουρκία.
Του πρώην πρέσβη M. K. Bhadrakumar
ΠΗΓΗ
Δημοσίευση σχολίου