Νίκος Μελέτης
Νέο περιβάλλον διαμορφώνει στην ευρύτερη περιοχή η προσπάθεια των περιφερειακών δυνάμεων να κλείσουν ανοικτά μέτωπα, να αποκαταστήσουν σχέσεις με τωρινούς «εχθρούς» και να αναζητήσουν νέες συμμαχίες, σε μια προσπάθεια να αντιμετωπίσουν τη ρευστότητα που δημιουργεί η αποστασιοποίηση των ΗΠΑ και η στοχοπροσήλωσή τους στην ανάσχεση της Κίνας και της Ρωσίας, αλλά και οι νέες οικονομικές προκλήσεις που έχει θέσει η πανδημία και η ενεργειακή κρίση.
Με τις εκκρεμότητες της Συρίας, της Λιβύης, της Υεμένης, του Λιβάνου, του Ιράκ αλλά και τον ανταγωνισμό Ιράν - Αραβικών χωρών να μένουν ανοικτές και με τη διατήρηση πυρήνων της ισλαμικής τρομοκρατίας να επιβιώνουν στη Μέση Ανατολή καις την Αφρική, η αναζήτηση συνεννοήσεων μεταξύ των «συστημικών» δυνάμεων της περιοχής είναι το νέο ζητούμενο.
Οι Συμφωνίες του Αβραάμ με την αποκατάσταση των σχέσεων αραβικών χωρών με το Ισραήλ στη λήξη της θητείας του Ντ. Τραμπ, η Συμφωνία αποκατάστασης των σχέσεων των χωρών του Αραβικού Κόλπου με το Κατάρ στη Διάσκεψη της Αλ Ούλα, ήταν η αρχή.
Σε αυτό το νέο περιβάλλον είναι υποχρεωμένη να κινηθεί η ελληνική διπλωματία η οποία έχει κτίσει ένα σημαντικό διπλωματικό κεφάλαιο όλο το προηγούμενο διάστημα (και επί της προηγούμενης κυβέρνησης) επενδύοντας όμως όλο και περισσότερο στη διαμόρφωση μιας ισχυρής στρατηγικής σχέσης με χώρες όπως τα ΗΑΕ, η Αίγυπτος, το Ισραήλ και η Σαουδική Αραβία.
Σχέσεις οι οποίες είναι γεγονός ότι στέριωσαν λόγω του μετώπου των χωρών αυτών εναντίον της Τουρκίας, την οποία και τότε αλλά και σήμερα αντιμετωπίζουν ως αντίπαλο λόγω της επεκτατικής πολιτικής της και της απροκάλυπτης προσπάθειας του καθεστώτος Ερντογάν να κτίσει τον περιφερειακό ρόλο της χώρας στα πρότυπα της Οθωμανικής επιρροής και επικυριαρχίας επί των Αράβων.
Η οικονομική κρίση στην Τουρκία αλλά και η «αιμορραγία» από τη διατήρηση ανοικτών λογαριασμών με όλους τους γείτονες και με τον Αραβικό κόσμο, υποχρέωσαν τον Τ. Ερντογάν να ξεκινήσει τη διαδικασία αποκατάστασης των σχέσεων αρχής γενομένης με τα ΗΑΕ, ενώ ακολουθεί και η Σαουδική Αραβία με την επίσκεψη την οποία θα πραγματοποιήσει, όπως ο ίδιος λέει (χωρίς να έχει ακόμη επιβεβαιωθεί επίσημα από το Ριάντ).
Με το Ισραήλ που η νέα κυβέρνηση Μπένετ είναι πιο πρόθυμη από τον Μπ. Νετανιάχου για να ανταποκριθεί στα ανοίγματα Ερντογάν, το μεγάλο εμπόδιο είναι φυσικά η στήριξη που προσφέρει η Άγκυρα στη Χαμάς, και η προσπάθειά της να εκμεταλλευθεί πολιτικά και διπλωματικά το ρόλο του «πάτρωνα» της Παλαιστινιακής υπόθεσης.
Σαν πρώτο βήμα εφόσον δεν υπάρξουν απρόοπτα θα είναι κάποια στιγμή η ανταλλαγή πρεσβευτών μεταξύ των δυο χωρών, των οποίων πάντως οι οικονομικές σχέσεις δεν έχουν διακοπεί τα τελευταία χρόνια.
Με τη Σαουδική Αραβία η οποία είδε ως εχθρική στάση την προσπάθεια της Τουρκίας και του Τ. Ερντογάν να αποσπάσει από την ίδια, τα ηνία του Σουνιτικού κόσμου, η Τουρκία ελπίζει να κάνει βήματα που θα ξεπεράσουν και το σκοτεινό σημείο στις σχέσεις τους, την εκτέλεση του Σαουδάραβα δημοσιογράφου Α. Κασόγκι εντός του σαουδαραβικού προξενείου στην Κωνσταντινούπολη από πράκτορες του Ριάντ.
Η Αίγυπτος αποτελεί διαφορετική περίπτωση καθώς ενώ οι οικονομικές σχέσεις με την Τουρκία είναι σημαντικές και για τις δυο χώρες, η υιοθέτηση εκ μέρους της Άγκυρας των «Αδελφών Μουσουλμάνων», ο περιφερειακός ανταγωνισμός στη Μεσόγειο και στη Λιβύη και η προσωπική εχθρότητα Ερντογάν - Σίσι είναι ανασταλτικοί παράγοντες για την πλήρη και ουσιαστική αποκατάσταση των σχέσεων. Όμως και σε αυτό το μέτωπο πρέπει να αναμένονται κινήσεις το επόμενο διάστημα.
Ο Ι. Καλίν σε συνέντευξή του στο περιοδικό τουρκικό περιοδικό πολιτικής ανάλυσης Kriter περιέγραψε το 2022 ως τη χρονιά που «θα επιταχυνθούν τα βήματα για την εξομάλυνση των προβλημάτων στην περιοχή».
«"Το 2022 θα είναι μια χρονιά κατά την οποία θα επιταχυνθούν οι νέες περιφερειακές πρωτοβουλίες και τα βήματα εξομάλυνσης. Δεν αφήνουμε στον αέρα το χέρι κανενός που μας το τείνει. Όποιος κάνει ένα φιλικό βήμα προς μας, εμείς κάνουμε δύο βήματα.
Μας ενδιαφέρει να αφήσουμε πίσω τις περιοδικές κρίσεις και εντάσεις και να κάνουμε νέα βήματα εξομάλυνσης. Αξιολογούμε τα πρόσφατα βήματα που έγιναν με την Αίγυπτο και τα ΗΑΕ σε αυτό το πλαίσιο. Αυτό μπορεί να ακολουθηθεί από άλλα βήματα.
Πιστεύουμε ότι όλα αυτά είναι βήματα που συμβάλλουν στα εθνικά μας συμφέροντα, το περιφερειακό όραμα και την παγκόσμια ειρήνη…»
Στην Αθήνα είναι σαφές ότι οι εξελίξεις αυτές παρακολουθούνται στενά καθώς η «συνταγή» για την αντιμετώπιση μιας συνολικής αποκατάστασης των σχέσεων της Τουρκίας με τις Αραβικές χώρες, την Αίγυπτο και το Ισραήλ, δεν είναι άλλη από την ανάδειξη της κοινότητας συμφερόντων από τη διμερή και περιφερειακή συνεργασία. Και φυσικά η προβολή των αποσταθεροποιητικών παραγόντων, που δεν είναι μόνο το Ιράν και οι Χούτι της Υεμένης, αλλά και η αναθεωρητική επεκτατική πολιτική της Τουρκίας.
Πάντως η Αθήνα με ικανοποίηση διαπιστώνει ότι οι χώρες που είναι σε φάση εξομάλυνσης των σχέσεών τους με την Τουρκία στέλνουν ξεκάθαρα καθησυχαστικά μηνύματα,ότι αυτό δεν επηρεάζει τις σχέσεις με την Ελλάδα.
Η Αίγυπτος και με τις συνεχείς επαφές σε επίπεδο Κορυφής Σισι - Μητσοτάκη και τις συναντήσεις των ΥΠΕΞ Ν. Δένδια και Σ. Σουκρυ, τις Τριμερείς αλλά και τη στρατιωτική συνεργασία, διαβεβαιώνουν ότι η σχέση μένει στο απυρόβλητο. Βεβαίως, παραμένει μια προβληματική εκκρεμότητα με την Αίγυπτο, η οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών και ανατολικά του 28ου μεσημβρινού σε περιοχή που η Τουρκία διεκδικεί την ελληνική υφαλοκρηπίδα, προτείνοντας τον διαμοιρασμό της με την Αίγυπτο.
Τα ΗΑΕ φρόντισαν πριν από την επίσκεψη στις 24 Νοεμβρίου του διαδόχου του θρόνου Ζάγεντ αλ Ναχιάν στην Άγκυρα και τη συνάντησή του με τον Τ. Ερντογάν, να στείλουν στην Αθήνα δυο ημέρες πριν τον υπουργό βιομηχανίας και τεχνολογίας Άχμεντ αλ Τζάμπερ που στη συνάντησή του με τον Ν. Δένδια διαβεβαίωσε για την πρόθεση των ΗΑΕ να τιμήσουν τον στρατηγικό χαρακτήρα της σχέσης των δύο χωρών.
Ο ΥΠΕΞ του Ισραήλ Γιαϊρ Λαπιντ σε συνέντευξη του στην Καθημερινη, τονίζει ότι η σχέση Ελλάδας - Ισραήλ είναι αδιατάρακτη και διευκρινίζει ότι η βελτίωση των σχέσεων μεταξύ του Ισραήλ και οποιασδήποτε χώρας δεν είναι ποτέ σε βάρος των δεσμών του Ισραήλ με την Ελλάδα, τους οποίους χαρακτηρίζει «στρατηγικούς».
Και η χθεσινή επίσκεψη του ΥΠΕΞ της Σαουδικής Αραβίας Φαϊσαλ μπιν Φαρχαν Αλ Σαουντ και η συνάντησή του με τον Ν. Δένδια, ενώ εκκρεμεί τις επόμενες εβδομάδες η επίσκεψη του Τ. Ερντογάν στο Ριάντ, είχε βεβαίως αντικείμενο την ανάπτυξη των διμερών σχέσεων, όμως έστειλε και σαφές μήνυμα ότι οι σχέσεις με την Ελλάδα ακολουθούν παράλληλη πορεία και δεν επηρεάζονται από τις σχέσεις Ριάντ - Άγκυρας.
Το σκηνικό πάντως θα συνεχίσει να είναι ρευστό και ευαίσθητο σε ανατροπές και αυτό υποχρεώνει την Αθήνα σε διαρκή ετοιμότητα και πρωτοβουλίες ώστε οι νέες συμμαχίες της χώρας να αποκτήσουν γερά θεμέλια, ικανά να αποκρούσουν τα κύματα των «επιθέσεων φιλίας» του Τ. Ερντογάν στις περιφερειακές δυνάμεις της περιοχής.
Νέο περιβάλλον διαμορφώνει στην ευρύτερη περιοχή η προσπάθεια των περιφερειακών δυνάμεων να κλείσουν ανοικτά μέτωπα, να αποκαταστήσουν σχέσεις με τωρινούς «εχθρούς» και να αναζητήσουν νέες συμμαχίες, σε μια προσπάθεια να αντιμετωπίσουν τη ρευστότητα που δημιουργεί η αποστασιοποίηση των ΗΠΑ και η στοχοπροσήλωσή τους στην ανάσχεση της Κίνας και της Ρωσίας, αλλά και οι νέες οικονομικές προκλήσεις που έχει θέσει η πανδημία και η ενεργειακή κρίση.
Με τις εκκρεμότητες της Συρίας, της Λιβύης, της Υεμένης, του Λιβάνου, του Ιράκ αλλά και τον ανταγωνισμό Ιράν - Αραβικών χωρών να μένουν ανοικτές και με τη διατήρηση πυρήνων της ισλαμικής τρομοκρατίας να επιβιώνουν στη Μέση Ανατολή καις την Αφρική, η αναζήτηση συνεννοήσεων μεταξύ των «συστημικών» δυνάμεων της περιοχής είναι το νέο ζητούμενο.
Οι Συμφωνίες του Αβραάμ με την αποκατάσταση των σχέσεων αραβικών χωρών με το Ισραήλ στη λήξη της θητείας του Ντ. Τραμπ, η Συμφωνία αποκατάστασης των σχέσεων των χωρών του Αραβικού Κόλπου με το Κατάρ στη Διάσκεψη της Αλ Ούλα, ήταν η αρχή.
Σε αυτό το νέο περιβάλλον είναι υποχρεωμένη να κινηθεί η ελληνική διπλωματία η οποία έχει κτίσει ένα σημαντικό διπλωματικό κεφάλαιο όλο το προηγούμενο διάστημα (και επί της προηγούμενης κυβέρνησης) επενδύοντας όμως όλο και περισσότερο στη διαμόρφωση μιας ισχυρής στρατηγικής σχέσης με χώρες όπως τα ΗΑΕ, η Αίγυπτος, το Ισραήλ και η Σαουδική Αραβία.
Σχέσεις οι οποίες είναι γεγονός ότι στέριωσαν λόγω του μετώπου των χωρών αυτών εναντίον της Τουρκίας, την οποία και τότε αλλά και σήμερα αντιμετωπίζουν ως αντίπαλο λόγω της επεκτατικής πολιτικής της και της απροκάλυπτης προσπάθειας του καθεστώτος Ερντογάν να κτίσει τον περιφερειακό ρόλο της χώρας στα πρότυπα της Οθωμανικής επιρροής και επικυριαρχίας επί των Αράβων.
Η οικονομική κρίση στην Τουρκία αλλά και η «αιμορραγία» από τη διατήρηση ανοικτών λογαριασμών με όλους τους γείτονες και με τον Αραβικό κόσμο, υποχρέωσαν τον Τ. Ερντογάν να ξεκινήσει τη διαδικασία αποκατάστασης των σχέσεων αρχής γενομένης με τα ΗΑΕ, ενώ ακολουθεί και η Σαουδική Αραβία με την επίσκεψη την οποία θα πραγματοποιήσει, όπως ο ίδιος λέει (χωρίς να έχει ακόμη επιβεβαιωθεί επίσημα από το Ριάντ).
Με το Ισραήλ που η νέα κυβέρνηση Μπένετ είναι πιο πρόθυμη από τον Μπ. Νετανιάχου για να ανταποκριθεί στα ανοίγματα Ερντογάν, το μεγάλο εμπόδιο είναι φυσικά η στήριξη που προσφέρει η Άγκυρα στη Χαμάς, και η προσπάθειά της να εκμεταλλευθεί πολιτικά και διπλωματικά το ρόλο του «πάτρωνα» της Παλαιστινιακής υπόθεσης.
Σαν πρώτο βήμα εφόσον δεν υπάρξουν απρόοπτα θα είναι κάποια στιγμή η ανταλλαγή πρεσβευτών μεταξύ των δυο χωρών, των οποίων πάντως οι οικονομικές σχέσεις δεν έχουν διακοπεί τα τελευταία χρόνια.
Με τη Σαουδική Αραβία η οποία είδε ως εχθρική στάση την προσπάθεια της Τουρκίας και του Τ. Ερντογάν να αποσπάσει από την ίδια, τα ηνία του Σουνιτικού κόσμου, η Τουρκία ελπίζει να κάνει βήματα που θα ξεπεράσουν και το σκοτεινό σημείο στις σχέσεις τους, την εκτέλεση του Σαουδάραβα δημοσιογράφου Α. Κασόγκι εντός του σαουδαραβικού προξενείου στην Κωνσταντινούπολη από πράκτορες του Ριάντ.
Η Αίγυπτος αποτελεί διαφορετική περίπτωση καθώς ενώ οι οικονομικές σχέσεις με την Τουρκία είναι σημαντικές και για τις δυο χώρες, η υιοθέτηση εκ μέρους της Άγκυρας των «Αδελφών Μουσουλμάνων», ο περιφερειακός ανταγωνισμός στη Μεσόγειο και στη Λιβύη και η προσωπική εχθρότητα Ερντογάν - Σίσι είναι ανασταλτικοί παράγοντες για την πλήρη και ουσιαστική αποκατάσταση των σχέσεων. Όμως και σε αυτό το μέτωπο πρέπει να αναμένονται κινήσεις το επόμενο διάστημα.
Ο Ι. Καλίν σε συνέντευξή του στο περιοδικό τουρκικό περιοδικό πολιτικής ανάλυσης Kriter περιέγραψε το 2022 ως τη χρονιά που «θα επιταχυνθούν τα βήματα για την εξομάλυνση των προβλημάτων στην περιοχή».
«"Το 2022 θα είναι μια χρονιά κατά την οποία θα επιταχυνθούν οι νέες περιφερειακές πρωτοβουλίες και τα βήματα εξομάλυνσης. Δεν αφήνουμε στον αέρα το χέρι κανενός που μας το τείνει. Όποιος κάνει ένα φιλικό βήμα προς μας, εμείς κάνουμε δύο βήματα.
Μας ενδιαφέρει να αφήσουμε πίσω τις περιοδικές κρίσεις και εντάσεις και να κάνουμε νέα βήματα εξομάλυνσης. Αξιολογούμε τα πρόσφατα βήματα που έγιναν με την Αίγυπτο και τα ΗΑΕ σε αυτό το πλαίσιο. Αυτό μπορεί να ακολουθηθεί από άλλα βήματα.
Πιστεύουμε ότι όλα αυτά είναι βήματα που συμβάλλουν στα εθνικά μας συμφέροντα, το περιφερειακό όραμα και την παγκόσμια ειρήνη…»
Στην Αθήνα είναι σαφές ότι οι εξελίξεις αυτές παρακολουθούνται στενά καθώς η «συνταγή» για την αντιμετώπιση μιας συνολικής αποκατάστασης των σχέσεων της Τουρκίας με τις Αραβικές χώρες, την Αίγυπτο και το Ισραήλ, δεν είναι άλλη από την ανάδειξη της κοινότητας συμφερόντων από τη διμερή και περιφερειακή συνεργασία. Και φυσικά η προβολή των αποσταθεροποιητικών παραγόντων, που δεν είναι μόνο το Ιράν και οι Χούτι της Υεμένης, αλλά και η αναθεωρητική επεκτατική πολιτική της Τουρκίας.
Πάντως η Αθήνα με ικανοποίηση διαπιστώνει ότι οι χώρες που είναι σε φάση εξομάλυνσης των σχέσεών τους με την Τουρκία στέλνουν ξεκάθαρα καθησυχαστικά μηνύματα,ότι αυτό δεν επηρεάζει τις σχέσεις με την Ελλάδα.
Η Αίγυπτος και με τις συνεχείς επαφές σε επίπεδο Κορυφής Σισι - Μητσοτάκη και τις συναντήσεις των ΥΠΕΞ Ν. Δένδια και Σ. Σουκρυ, τις Τριμερείς αλλά και τη στρατιωτική συνεργασία, διαβεβαιώνουν ότι η σχέση μένει στο απυρόβλητο. Βεβαίως, παραμένει μια προβληματική εκκρεμότητα με την Αίγυπτο, η οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών και ανατολικά του 28ου μεσημβρινού σε περιοχή που η Τουρκία διεκδικεί την ελληνική υφαλοκρηπίδα, προτείνοντας τον διαμοιρασμό της με την Αίγυπτο.
Τα ΗΑΕ φρόντισαν πριν από την επίσκεψη στις 24 Νοεμβρίου του διαδόχου του θρόνου Ζάγεντ αλ Ναχιάν στην Άγκυρα και τη συνάντησή του με τον Τ. Ερντογάν, να στείλουν στην Αθήνα δυο ημέρες πριν τον υπουργό βιομηχανίας και τεχνολογίας Άχμεντ αλ Τζάμπερ που στη συνάντησή του με τον Ν. Δένδια διαβεβαίωσε για την πρόθεση των ΗΑΕ να τιμήσουν τον στρατηγικό χαρακτήρα της σχέσης των δύο χωρών.
Ο ΥΠΕΞ του Ισραήλ Γιαϊρ Λαπιντ σε συνέντευξη του στην Καθημερινη, τονίζει ότι η σχέση Ελλάδας - Ισραήλ είναι αδιατάρακτη και διευκρινίζει ότι η βελτίωση των σχέσεων μεταξύ του Ισραήλ και οποιασδήποτε χώρας δεν είναι ποτέ σε βάρος των δεσμών του Ισραήλ με την Ελλάδα, τους οποίους χαρακτηρίζει «στρατηγικούς».
Και η χθεσινή επίσκεψη του ΥΠΕΞ της Σαουδικής Αραβίας Φαϊσαλ μπιν Φαρχαν Αλ Σαουντ και η συνάντησή του με τον Ν. Δένδια, ενώ εκκρεμεί τις επόμενες εβδομάδες η επίσκεψη του Τ. Ερντογάν στο Ριάντ, είχε βεβαίως αντικείμενο την ανάπτυξη των διμερών σχέσεων, όμως έστειλε και σαφές μήνυμα ότι οι σχέσεις με την Ελλάδα ακολουθούν παράλληλη πορεία και δεν επηρεάζονται από τις σχέσεις Ριάντ - Άγκυρας.
Το σκηνικό πάντως θα συνεχίσει να είναι ρευστό και ευαίσθητο σε ανατροπές και αυτό υποχρεώνει την Αθήνα σε διαρκή ετοιμότητα και πρωτοβουλίες ώστε οι νέες συμμαχίες της χώρας να αποκτήσουν γερά θεμέλια, ικανά να αποκρούσουν τα κύματα των «επιθέσεων φιλίας» του Τ. Ερντογάν στις περιφερειακές δυνάμεις της περιοχής.
Δημοσίευση σχολίου