Του Ιωάννη Αθ. Μπαλτζώη*
Οι εκλογές στην Τουρκία με το νέο Σύνταγμα και την ανάληψη της προεδρίας από τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν αποτελούν την αρχή της νέας εποχής για την Τουρκία (της Νέας Τουρκίας), ένα νέο σύστημα διακυβέρνησης του ενός ανδρός (OneManShow).
«Το Κράτος είμαι εγώ», διακήρυττε με αλαζονεία ο βασιλιάς της Γαλλίας, Λουδοβίκος XIV και κάπως έτσι θα σκέφτεται και ο Σουλτάνος Ερντογάν σήμερα. Ο «Βασιλιάς Ήλιος» της Γαλλίας που οι αριστοκράτες θεωρούσαν προνόμιο να τον βλέπουν να αφοδεύει, να ξυρίζεται ή να σπάει το αυγό του.
Λειτουργούσε ο Λουδοβίκος XIV, ως ο απόλυτος μονάρχης και δεν του ξέφευγε τίποτα, από την εθνική θρησκεία μέχρι και τη συντήρηση των δέντρων!! Θέσπισε νέους νόμους, εξαπέλυσε πολέμους, όρισε νέα πλαίσια στην τέχνη και τη λογοτεχνία, όλα με σκοπό να προβληθεί ο ίδιος.«Το κυρίαρχο πάθος μου είναι σίγουρα η αγάπη μου για τη δόξα», παραδέχτηκε κάποτε. Εδώ οι απόψεις των δύο, ταυτίζονται πλήρως.
Ο νέος Ατατούρκ
Ένας δημοφιλής στην Τουρκία χιουμοριστικός ιστότοπος, ο Zaytung, που δημοσιεύει «ειδήσεις» με επίγραμμα «Τίμιες, Αμερόληπτες, Ανήθικες Ειδήσεις», δημοσίευσε ένα άρθρο με τίτλο «Το προεδρικό σύστημα επηρεάζει την Φενέρμπαχτσε», την δημοφιλή ποδοσφαιρική ομάδα της Κωνσταντινούπολης, που οπαδός της είναι και ο πρόεδρος Ερντογάν.
Το άρθρο ανέφερε ότι στο τελευταίο προεδρικό διάταγμα που υπογράφτηκε από τον Πρόεδρο Ερντογάν, υπαγορεύει και εντέλει την Φενερμπαχτσέ, ότι από τούδε η ομάδα θα έπρεπε να εμφανίζεται στο γήπεδο με έναν αμυντικό μέσο, αντί για δύο, ως μέχρι τούδε, με προφανή χιουμοριστική διάθεση και για να καταδείξει ότι ο πρόεδρος Ερντογάν έχει άποψη για τα πάντα και θα παρεμβαίνει με προεδρικά διατάγματα για τα πάντα, ακόμη και για θέματα τακτικής μιας ποδοσφαιρικής ομάδας.
Ο Ερντογάν κυριαρχεί στην Τουρκία για περίπου 16 χρόνια, αλλά γι 'αυτόν, αυτό δεν αρκεί. Με τις διπλές εκλογές της 24ης Ιουνίου 2018 (προεδρικές και κοινοβουλευτικές), αφού κέρδισε την προεδρία και την κοινοβουλευτική πλειοψηφία με την συνεργασία του κόμματός του ΑΚΠ με το ακροδεξιό κόμμα ΜΗΡ, στην ουσία μετέτρεψε το κοινοβουλευτικό σύστημα της Τουρκίας σε ένα εκτελεστικό προεδρικό σύστημα, χωρίς σχεδόν καθόλου έλεγχο και ισορροπία.
Ο Ερντογάν, είναι αναμφίβολα ο πιο δημοφιλής, αλλά ταυτόχρονα και ο πιο διχαστικός ηγέτης στη σύγχρονη τουρκική ιστορία. Έχει ήδη κυριαρχήσει στη χώρα περισσότερο και από τον Μουσταφά Κεμάλ, τον ιδρυτή της σύγχρονης, κοσμικής Τουρκίας, τον επονομαζόμενο Ατατούρκ (πατέρας των Τούρκων).
Το 2023, όταν θα λήξει η προεδρική του θητεία, ο Ερντογάν θα έχει κυβερνήσει την Τουρκία για 21 χρόνια, σε σύγκριση με το 15 του Μουσταφά Κεμάλ, άρα θα γίνει ο νέος Ατατούρκ και μάλιστα πολύ καλύτερος του αρχικού. Και το 2023 ο Ερντογάν θα είναι ξανά υποψήφιος για μια άλλη πενταετή θητεία. Και ποιος αμφισβητεί ότι δεν θα κερδίσει ξανά, όταν μέχρι τώρα σε 14 εκλογικές αναμετρήσεις είναι ο απόλυτος κυρίαρχος και νικητής;
Η νέα διακυβέρνηση
Ο Ερντογάν, πραγματικός Σουλτάνος, είναι επικεφαλής της εκτελεστικής εξουσίας και διορίζει τα μέλη του υπουργικού συμβουλίου όπως επιθυμεί, ακόμη και με ανθρώπους εκτός βουλής. Έχει την αποκλειστική αρμοδιότητα έκδοσης προεδρικών διαταγμάτων, τα οποία έχουν ισχύ νόμου, ενώ ο ίδιος θα μπορεί να επιλέγει και να διορίζει την ηγεσία του δικαστικού σώματος.
Η χώρα διοικείται πλέον από τον ίδιο, με την βοήθεια 16 υπουργείων, 9 επιτροπών και 4 ειδικών γραφείων που ιδρύονται με το νέο σύστημα.Ουσιαστικά καταργείται το Σύνταγμα, καθώς και η διάκριση των εξουσιών, ενώ δεν υπάρχει κανένας θεσμικός έλεγχος στις πράξεις και στις εξουσίες του υπερ-προέδρου. Το νέο υπουργικό συμβούλιο του Ερντογάν αποτελείται κυρίως από νεοφερμένους και όχι απαραίτητα πολιτικών προσώπων.
Έτσι μεταξύ αυτών συμπεριλαμβάνονται τέσσερις επιχειρηματίες. Συγκεκριμένα, ένας ταξιδιωτικός πράκτορας, ως Υπουργός τουρισμού, ένας ιδιοκτήτης κολεγίου ως υπουργός παιδείας, ένας επιχειρηματίας ως υπουργός εμπορίου και ένας ιδιοκτήτης νοσοκομείου ως υπουργός Υγείας, όλοι φίλοι και υποστηρικτές του προέδρου Ερντογάν. Οι περισσότεροι άλλοι νέοι υπουργοί είναι βασικά τεχνοκράτες.
Μόνο δύο βασικές θέσεις του υπουργικού συμβουλίου παρέμειναν αμετάβλητες. Ο υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου και ο υπουργός Εσωτερικών Σουλειμάν Σοϋλού διατήρησαν τα χαρτοφυλάκιά των, αφού είναι δύο άτομα, της απολύτου εμπιστοσύνης και του στενού περιβάλλοντος του Ερντογάν.
Ο μεν Τσαβούσογλου ενεργούσε μέχρι τώρα περισσότερο ως «γραμματέας» και εντολοδόχος του προέδρου και όχι ως υπουργός χάραξης εξωτερικής πολιτικής και προφανώς έτσι θα συνεχίσει. Από την άλλη ο Σοϋλού, αντιπρόεδρος του ΑΚΠ, θεωρείται «γεράκι» στον πόλεμο κατά του Κουρδικού ΡΚΚ, καθώς και των Κούρδων της Συρίας (YPG).
Μαζί με τον αρχηγό της Στρατοχωροφυλακής (Τζαντάρμα) στρατηγό Αρίφ Τσετίν, διεξήγαγαν μαζί τον Τουρκικό Στρατό, δύο στρατιωτικές επιχειρήσεις (την «Ασπίδα του Ευφράτη» το 2016 και «Κλάδος Ελαίας» το 2018) κατά των Κούρδων της Συρίας, με εισβολή, κατάληψη και κατοχή εδαφών στην Βόρεια Συρία.
Οι επιχειρήσεις θεωρήθηκαν επιτυχείς, αφού κατελήφθησαν συριακά εδάφη στην περιοχή της Γιαραμπλούς και στο Κουρδικό καντόνι του Αφρίν στα Βόρεια της Συρίας, με ελάχιστες απώλειες για την Τουρκία, για άλλους λόγους, παρά για την στρατιωτική δεξιότητα και ικανότητα των Τουρκικών Ε.Δ., πλην όμως δεν είναι του παρόντος. Έτσι η διατήρηση του Σοϋλού στην θέση του και την τοποθέτηση του πρώην Αρχηγού του γενικού Επιτελείου στρατηγού Χουλουσί Ακάρ ως Υπουργού Άμυνας, εκφράζει την θέληση και την συνέχεια της επιθετικής πολιτικής του Ερντογάν κατά των Κούρδων στην Συρία.
Οι εξουσίες Ερντογάν
Ο Ερντογάν, είναι τώρα αρχηγός κράτους, της κυβέρνησης και του κυβερνώντος κόμματος, ελέγχοντας και τις τρεις εξουσίες. Σε πρόσφατο άρθρο του στο Ισραηλινό ThinkTankBESA,ο δημοσιογράφος BurakBekdil από την Άγκυρα , αναφέρεται στις υπερεξουσίες του Ερντογάν αναλυτικά, προκαλώντας έκπληξη για το πόσα πράγματα έχει αρμοδιότητα ο νέος πρόεδρος, δηλαδή ο Σουλτάνος Ερντογάν.
Το νέο σύστημα παρέχει τρομακτικές υπερεξουσίες στον επικεφαλής του κράτους τις οποίες κανένας ηγέτης της Τουρκίας μέχρι σήμερα δεν διέθετε. Ούτε καν ο ιδρυτής της χώρας, ο Μουσταφά Κεμάλ. Στο σύστημα αυτό δεν υπάρχει πρωθυπουργός, ένας θεσμός που υπήρχε για πάνω από χίλια χρόνια στο σύστημα διακυβέρνησης της χώρας, από την εποχή των Σελτζούκων, στην εποχή των Οθωμανών και στην εποχή της Δημοκρατίας από το 1923 και ο ρόλος του υπουργικού συμβουλίου στη διακυβέρνηση της χώρας αλλάζει και υποβιβάζεται.
Θα είναι επικεφαλής, εκτός από το υπουργικό συμβούλιο, σε πλήθος προεδρικών συμβουλίων που θα συστήνουν την πολιτική του κράτους για την επιστήμη, την τεχνολογία και την καινοτομία, την εκπαίδευση, την οικονομία, την ασφάλεια και την εξωτερική πολιτική, την δικαιοσύνη, τον πολιτισμό και τις τέχνες, την υγεία και την ασφάλεια των τροφίμων, τις κοινωνικές πολιτικές, καθώς και την τοπική διοίκηση.
Θα είναι ακόμη υπεύθυνος για την εθνική κληρονομιά, τις Ένοπλες Δυνάμεις, την αμυντική βιομηχανία, τις θρησκευτικές υποθέσεις, το κυβερνητικό ταμείο πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων, το Εθνικό Συμβούλιο Ασφαλείας, το κρατικό συμβούλιο επιθεώρησης και τη διεύθυνση επικοινωνιών.
Αλλά αυτό δεν αρκεί. Μπορεί να ακούγεται σαν αστείο, αλλά ο Τούρκος πρόεδρος θα έχει επίσης την εξουσία να καθορίζει τις τιμές των φαρμακευτικών προϊόντων, καθώς και τα πρόστιμα για τους αυτοκινητιστές που οδηγούν χωρίς χειμερινά ελαστικά σε χιονισμένους δρόμους. Θα έχει αρμοδιότητα να επιθεωρεί και να επιβάλει απαγορεύσεις πτήσεων και να καθορίσει συντελεστές για επιθεωρήσεις οχημάτων, να διορίζει τα μέλη των συμβουλίων οδικής ασφάλειας, να αποφασίζει για τα επενδυτικά κίνητρα και να καθορίζει τους τόπους των ζωνών ελεύθερου εμπορίου!!
Επιπλέον, ο Ερντογάν θα έχει την αποκλειστική αρμοδιότητα να διορίζει τους προέδρους και τα μέλη της Διεύθυνσης Θρησκευτικών Υποθέσεων, του Συμβουλίου Ανώτατης Εκπαίδευσης, των πανεπιστημίων, του Εθνικού Πανεπιστημιακού Εξεταστικού Συμβουλίου, του κρατικού ραδιοτηλεοπτικού οργανισμού TRT, του Εθνικού Οργανισμού Πληροφοριών, του Κρατικού Επιθεωρητικού Συμβουλίου, των μελών της Αμυντικής Βιομηχανίας, τα όργανα κοινωνικής ασφάλισης, την υπηρεσία συνεργασίας και ανάπτυξης της Τουρκίας, το κρατικό στατιστικό ίδρυμα, τα συμβούλια επιθεώρησης των υπουργείων, την κρατική κατοικία, την κρατική υπηρεσία διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας, τον Τουρκικό Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας, τους οργανισμούς περιφερειακής ανάπτυξης και το κρατικό ερευνητικό ίδρυμα TUBITAK.
Όταν ο ιστότοπος αναφέρθηκε ακόμη και στο σύστημα και την ποδοσφαιρική τακτική της Φενέρμπαχτσέ, που καθορίστηκε με προεδρικό διάταγμα του Ερντογάν, πολλοί το θεώρησαν, ως ένα ακόμη χιουμοριστικό δημοσίευμα, στην πραγματικότητα είναι αυτό που συμβαίνει σήμερα στην Τουρκία και πόσο παντοδύναμος είναι ο Ερντογάν.
Επίλογος
Το Ερντογανικής έμπνευσης διοικητικό αυτό μοντέλο της Τουρκίας, δεν μοιάζει καθόλου με τα συστήματα των ΗΠΑ και της Γαλλίας παρά το ότι ο ελεγχόμενος συστημικός Τουρκικός τύπος επιχειρεί να το προπαγανδίσει ως παρόμοιο με αυτά. Πρόκειται ξεκάθαρα για μια απολυταρχικού τύπου κρατική διακυβέρνηση, η οποία καλύπτεται από έναν εκλογικό δημοκρατικό μανδύα, σε μια αμφιλεγόμενη από πολλούς παρατηρητές εκλογική διαδικασία.
Με δύο διαφορετικές ψηφοφορίες, η πρώτη τον Απρίλιο του 2017 και η δεύτερη τον Ιούνιο του 2018, οι Τούρκοι επέλεξαν να αλλάξουν ριζικά το υφιστάμενο καθεστώς, θεωρώντας ότι προχωρούν έτσι το δημοκρατικό σύστημα. Έχουν επιλέξει έναν ισχυρό και παντοδύναμο εκτελεστικό πρόεδρο και έναν γκροτέσκο σύστημα ενός ανδρός αρχή, πάνω από ένα κοινοβουλευτικό σύστημα με ελέγχους και ισορροπίες. Ειρωνικά θα λέγαμε ότι ψήφισαν δημοκρατικά υπέρ ενός αντιδημοκρατικού και απολυταρχικού καθεστώτος.
Οι εκλογές αυτές αποκάλυψαν αυτό που χαρακτηρίζει σήμερα την Τουρκία. Μια ανομοιογενή τριχοτομημένη χώρα. Από την μια ο Σουλτάνος Ερντογάν, που κυριάρχησε σε ολόκληρη την κεντρική Τουρκία και στις λαϊκές μάζες των μουσουλμάνων και από την άλλη πλευρά η κοσμική ελίτ των μεγάλων πόλεων, των παραλίων της Δυτικής Τουρκίας, τελείως διαφορετική από την μεγάλη μάζα των σουνιτών μουσουλμάνων, που απεχθάνονται τον Ερντογάν και την πολιτική του, αλλά δεν μπορούν να κάνουν διαφορετικά.
Και φυσικά το τρίτο μέρος αποτελούν οι Κούρδοι, που απέχουν από τα μεγαλοϊδεατικά εθνικιστικά οράματα του Σουλτάνου, ακόμη αντέχουν, αντιστέκονται και έχουν το δικό τους όραμα: Την δημιουργία του Κουρδικού τους κράτους. Τρεις κόσμοι διαφορετικοί ιδεολογικά και το κυριότερο πολιτισμικά και κυρίαρχος όλων και παντοδύναμος ο Σουλτάνος Ερντογάν.
Η ψηφοφορία στις 24 Ιουνίου έκανε την de facto εκτελεστική προεδρία του Ερντογάν σε εκτελεστική προεδρία de jure. Ο Ερντογάν είναι πολύ ευτυχισμένος, όπως και οι πιστοί οπαδοί του. Μία ερώτηση παραμένει, ωστόσο, αναπάντητη. Τι θα συμβεί μετά τον Ερντογάν; Ποιος θα κυβερνήσει την Τουρκία και πώς, με τέτοια υπερβολική εξουσία στα χέρια του;
Ο ίδιος ο Ερντογάν δεν έχει καμία απάντηση σε αυτό. Ούτε και κανένας άλλος δεν μπορεί να απαντήσει, όσο ζει και κυβερνάει ο Ερντογάν. Αν του συμβεί κάτι, τότε τα γεγονότα και οι εξελίξεις για την Τουρκία θα είναι καταιγιστικές, επικίνδυνες και ενδεχομένως διασπαστικές. Ως τότε, ο Σουλτάνος Ερντογάν, ως σύγχρονος Λουδοβίκος XIV με έπαρση, αλαζονεία, έλλειψη του μέτρου και με νεοοθωμανικά εθνικιστικά οράματα και αντιλήψεις θα αναφωνεί σε κάθε ευκαιρία: «L'État, c'est moi » (To Κράτος είμαι Εγώ).
*Ο Ιωάννης Αθ. Μπαλτζώης είναι Αντ/γος (ε.α.) και Γεωπολιτικός Αναλυτής, Δίπλωμα Tactical Intelligence School (U.S. Army), κάτοχος Μεταπτυχιακού (M.Sc.)στην Γεωπολιτική Ανάλυση-Γεωστρατηγική Σύνθεση του Εθνικού & Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Μέλος ΔΣ Ελληνικού Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών (ΕΛΙΣΜΕ).
πηγή
Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου.
Δημοσίευση σχολίου