Μεταξύ των μεγαλύτερων φιλοδοξιών του κυβερνώντος ΑΚΡ στην Τουρκία είναι οι επενδύσεις στην άμυνα ώστε να πάψει η εξάρτυση της Άγκυρας από ξένες αγορές με τελική κατάληξη η Τουρκία να καταστεί χώρα εξαγωγέας αμυντικών συστημάτων. Κατά συνέπεια η τουρκική κυβέρνηση έχει συνδέσει την άμυνα και τα όπλα με τη διπλωματία.
Του Fehim Tastekin
Με επιμελώς προσεγμένες αναφορές για εφευρέσεις, μεγάλες επιτυχίες στην παραγωγή τεθωρακισμένων οχημάτων, πυραύλων, ελικοπτέρων, μη επανδρωμένων αεροχημάτων, προετοιμάζεται το έδαφος για τα ταξίδια του προέδρου Ερντογάν στο εξωτερικό. Ο Ισμαήλ Ντεμίρ, γραμματέας εξοπλισμών της Τουρκίας, έχει συνοδεύσει τον Ερντογάν σε 17 ταξίδια στο εξωτερικό.
Σύμφωνα με το κρατικό πρακτορείο Ανατολή, η Τουρκία έχει υπογράψει συμφωνίες συνεργασίας στην αμυντική βιομηχανία με χώρες όπως το Μπενίν, το Τσαντ, το Κονγκό, το Μάλι, την Σενεγάλη, τη Γκαμπόν, τη Ρουμανία, τη Γκάμπια, την Σομαλία, και την Ινδονησία, μνημόνια κατανόησης στην άμυνα με τη Βρετανία, το Κουβέιτ, τα ΗΑΕ, τη Χιλή και την Ουκρανία, και άλλες πιο σημαντικές συμφωνίες αμυντικής συνεργασίας με τη Νιγηρία, τον Νίγηρα, το Τζιμπουτί, την Ακτή Ελεφαντοστού, το Μαυροβούνιο, το Κατάρ και την Σουηδία.
Η Άγκυρα επίσης έχει καταλήξει σε συμφωνία με τον βρετανικό γίγαντα, τη BAE Systems για το «εθνικό» μαχητικό αεροσκάφος, ενώ πρόσφατα η Τουρκία ανέλαβε το πρόγραμμα εκσυγχρονισμού των υποβρυχίων του Πακιστάν.
Σύμφωνα με κυβερνητικούς αξιωματούχους, αυτή η εκστρατεία ενισχύεται από την αξιοπιστία του Ερντογάν και βασίζεται σε στέρεες βάσεις. Είναι όμως έτσι; Η τελευταία προσπάθεια ενίσχυσης των φιλόδοξων αυτών ισχυρισμών έγιναν κατά τη διάρκεια του Διεθνούς Φόρουμ Αμυντικής Βιομηχανίας, στην Κωνσταντινούπολη, 9-13 Μαΐου. Τα φιλοκυβερνητικά ΜΜΕ μίλησαν για επιτυχία.
Εκεί επιδείχθηκε το ελικόπτερο ΑΤΑΚ, το άρμα μάχης Altay, τα drones Hurkus και Anka, τα drones Alpagu, Kargu and Togan, τους πυραύλους Kaan, TRG-122, TRG 300 Kaplan, Gokdogan and Bozdogan, τα αντιαεροπορικά συστήματα Korkut and Hisar, θωρακισμένα οχήματα των εταιρειών HIZIR, Kaplan και Pars. Επίσης υπήρξαν συμφωνίες για πώληση υποβρυχίων στην Ινδονησία και κορβετών στο Πακιστάν.
Άλλη μια συμφωνία παρουσιάστηκε τον Φεβρουάριο μεταξύ της τουρκικής Otokar και των ΗΑΕ. Η συμφωνία ύψους 661 εκ. δολαρίων αφορά την από κοινού ανάπτυξη ενός οκτάτροχου, αμφίβιου, τεθωρακισμένου οχήματος.
Σύμφωνα με τον οικονομολόγο Γκουνγκόρ Ουράς, το 2003 μόνο το 25% των αναγκών των τουρκικών ΕΔ καλύπτονταν από την τουρκική παραγωγή. Σήμερα το ποσοστό αυτό φτάνει το 68%. Η Τουρκία έχει επενδύσει στην αμυντική βιομηχανία 3,5 δισ. δολάρια με ετήσια παραγωγή ύψους 2-3 δισ. δολάρια.
Η αρμόδια γραμματεία εξοπλισμών ελέγχει αυτή την στιγμή 269 αμυντικά προγράμματα. Οι τουρκικές στρατιωτικές δαπάνες παραμένουν σταθερές εδώ και 15 χρόνια. Σύμφωνα με στοιχεία του Stockholm International Peace Research Institute οι τουρκικές στρατιωτικές δαπάνες έφταναν τα 15,3 δισ. το 2002 και έφτασαν τα 14,9 δισ. το 2016.
Ωστόσο, αν και τα ΜΜΕ αναφέρονται συνεχώς σε πρωτόκολλα συνεργασίας και συμφωνίες δεν είναι ξεκάθαρο πόσα από αυτά «τρέχουν» πραγματικά. Δεν υπάρχει διαφάνεια στην τουρκική αμυντική βιομηχανία και η κυβέρνηση έχει την συνήθεια να υπερβάλει.
Οι σχετικοί δείκτες εξαγωγών είναι πολύ πιο «ταπεινοί» σχετικά με τις τουρκικές φιλοδοξίες. Για παράδειγμα πολλά ΜΜΕ αναφέρουν: «Οι εξαγωγές της αμυντικής βιομηχανίας έχουν επταπλασιαστεί τα τελευταία 15 χρόνια». Ωραία, αλλά επτά φορές από τι;
Τα τελευταία 15 χρόνια η ετήσια δαπάνη για έρευνα και ανάπτυξη έχει ανέλθει από τα 1,8 στα 20 δισ. δολάρια. Σύμφωνα με τον πρωθυπουργό Γιλντιρίμ, το 2002, η Τουρκία εξήγαγε αμυντικά προϊόντα αξίας 250 εκ. δολαρίων, το 2016 η αξία των εξαγωγών έφτασε το 1,68 δισ. δολάρια.
Το 1/3 των εξαγωγών αυτών έγινε προς της ΗΠΑ. Ακολουθούν η Γερμανία, η Μαλαισία, το Αζερμπαϊτζάν, τη Βρετανία, τα ΗΑΕ, το Κατάρ, την Σαουδική Αραβία και την Τυνησία. Δεδομένης της προσπάθειας που έχει γίνει οι αριθμοί αυτοί δεν καταπλήσσουν, ειδικά καθώς το ΑΚΡ, δήλωνε πως μέχρι το 2023 οι ετήσιες εξαγωγές αμυντικού υλικού θα φτάσουν τα 25 δισ. δολάρια. Το 2011 το ποσό αυτό άγγιζε τα 883,3 εκ. δολάρια.
Έτσι, ο στόχος του 2023 απέχει πολύ. Όμως ο επικεφαλής της διεύθυνσης εξοπλισμών, ο Ντεμίρ, προσπαθεί να δείχνει αισιόδοξος. «Θέλουμε να φτάσουμε στα 25 δισ. το 2023. Είμαστε αποφασισμένοι και δεν θα αλλάξουμε, προς τα κάτω, τον στόχο μας, παρότι φαίνεται φιλόδοξος. Θα επεκτείνουμε τον αμυντικό τομέα και θα επιτύχουμε διεθνείς συνεργασίες».
Η «ζωντάνια» της αμυντικής βιομηχανίας πάντως δεν τεκμηριώνεται από τους αριθμούς. Το ψυχολογικό κίνητρο προέρχεται από μια κυβέρνηση που γοητεύεται από το οθωμανικό μεγαλείο και θέλει να καταστήσει τις τουρκικές ΕΔ ισχυρότερες, ενισχύοντας την τουρκική επιρροή. Σύμφωνα με το Stockholm International Peace Research Institute η Τουρκία είναι ο 16ος μεγαλύτερος εξαγωγέας στον τομέα της άμυνας.
Πολλοί άλλοι παράγοντες ενισχύουν την τουρκική εστίαση στον τομέα της αμυντικής βιομηχανίας. Πρώτον, η Άγκυρα ανησυχεί από την ανάπτυξη της αμυντικής βιομηχανίας του Ιράν και δεν θέλει να μείνει πίσω. Δεύτερον, πιστεύει πως δεν μπορεί να είναι περιφερειακή δύναμη απλώς εξαρτώμενη από το ΝΑΤΟ. Επιπλέον, η διαμάχη της Τουρκίας με τη Δύση την ενθαρρύνει να απεξαρτηθεί αμυντικά. Φυσικά η παρεμβατική της εξωτερική πολιτική είναι ένας ακόμα παράγοντας.
Δημοσίευση σχολίου