Του Σωτήρη Σιδέρη
Τούρκοι διανοούμενοι προ ημερών, σε Διεθνές Συνέδριο στη Ρόδο, κατήγγειλαν με σφοδρότητα τον πρωθυπουργό της χώρας τους, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, για την κρίση που μαστίζει την τουρκική πολιτική σκηνή αλλά και την κοινωνία. Οικονομολόγοι από τη γειτονική χώρα δηλώνουν με βεβαιότητα ότι είναι θέμα χρόνου να ξεσπάσει οικονομική κρίση, ενώ διεθνολόγοι μιλούν για επικίνδυνη κατάρρευση του δόγματος της εξωτερικής πολιτικής των Νταβούτογλου – Ερντογάν.
Η ραγδαία αύξηση της έντασης στο Αιγαίο τις τελευταίες εβδομάδες, που κορυφώθηκε πριν από λίγα 24ωρα, όταν ο μισός τουρκικός στόλος έκανε… κρουαζιέρα στις Κυκλάδες, επιβεβαιώνει όχι μόνο τις εκτιμήσεις αυτές, αλλά παράλληλα, και την απαρασάλευτη στρατηγική της Άγκυρας για την αλλαγή του καθεστώτος του Αιγαίου.
Ιδιαίτερα ως προς την εξωτερική πολιτική, τούρκοι διπλωμάτες και αναλυτές, όπως και Έλληνες πανεπιστημιακοί, υποστηρίζουν ότι πρακτικά έχει καταρρεύσει οριστικά το νεο-οθωμανικό δόγμα του Αχμέτ Νταβούτογλου στο οποίο βασίστηκε η εξωτερική πολιτική της γείτονος τα τελευταία δέκα χρόνια και ότι συνολικά η Τουρκία βιώνει ισχυρούς τριγμούς, που καθιστούν αβέβαιη τόσο την ευρωπαϊκή προοπτική της όσο και την εν γένει στάση της όχι μόνο έναντι της Ελλάδας, αλλά και σε ολόκληρη την περιοχή.
Τούρκοι πανεπιστημιακοί: «Δικτάτορας ο Ερντογάν»
Σε όλα αυτά συνοψίζεται το πνεύμα του διαλόγου που έγινε το τριήμερο 15-17 Μαΐου, στη μεγαλύτερη συνάντηση Ελλήνων και Τούρκων πανεπιστημιακών που έγινε ποτέ, στο πλαίσιο του Συνεδρίου με θέμα «Ευρω-μεσογειακές σχέσεις και η ευρύτερη Μέση Ανατολή και Βόρεια Αφρική: Πολιτική Οικονομία, ασφάλεια και διεθνείς σχέσεις μετά την «αραβική άνοιξη».
Το Συνέδριο πραγματοποιήθηκε στη Ρόδο και το συνδιοργάνωσαν το Τμήμα Μεσογειακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αιγαίου, το Ινστιτούτο Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων, το Πανεπιστήμιο Αιγαίο της Σμύρνης, το Οικονομικό Πανεπιστήμιο της Σμύρνης και το “Araid” πρόγραμμα του Πανεπιστημίου της Σαραγόσας.
Οι τούρκοι πανεπιστημιακοί άφησαν ουσιαστικά να εννοηθεί ότι ο Ταγίπ Ερντογάν έχει γίνει επικίνδυνος, έχοντας εξελιχθεί σε ένα κράμα νεοσουλτάνου και Μεσανατολίτη δικτάτορα. Αυτή η διολίσθηση του Ερντογάν σε μία άτακτη πολιτική και στο εσωτερικό της χώρας του και στο εξωτερικό, τον καθιστά απειλή για την περιοχή, πρώτα και κύρια δε, για την Ελλάδα και την Κύπρο.
Υπάρχουν, ωστόσο, συγκεκριμένες διπλωματικές και στρατιωτικές παράμετροι που καθορίζουν την στάση της Άγκυρας έναντι της Ελλάδας, και σε αυτές έχουν διαχρονική σταθερότητα και αφορούν στην αναθεωρητική πολιτική στο Αιγαίο. Απλώς, τα εσωτερικά προβλήματα και αδιέξοδα οξύνουν τα προβλήματα αυτά και καθιστούν την συμπεριφορά των κυβερνήσεων πιο επικίνδυνη.
Αιγαίο: Αναθεώρηση του status quo με την ανοχή της Αθήνας
Τίποτα, λοιπόν, δεν είναι τυχαίο. Η Τουρκία τις τελευταίες εβδομάδες εφαρμόζει στο Αιγαίο μία άλλη πτυχή της εξωτερικής της πολιτικής, που βασίζεται στον συνδυασμό της στρατιωτικής ισχύος και της αναθεώρησης του status quo και η οποία συνολικά έχει χαρακτηριστεί ως στρατηγική της έντασης, με στόχο να «θυμίζει» στην Ελλάδα τις τουρκικές αξιώσεις έναντί της.
Στον εναέριο χώρο του Αιγαίου έγιναν και γίνονται ιδιαίτερα σκληρές αερομαχίες, καθώς η ελληνική στρατιωτική ηγεσία θεωρεί ότι η Τουρκία με τις προκλήσεις της έχει περάσει «κόκκινες γραμμές» που δεν γίνονται αποδεκτές. Παράλληλα, θεωρείται βέβαιο ότι η Άγκυρα θα κλιμακώσει την τακτική των ερευνών εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας, επιδιώκοντας τη δημιουργία τετελεσμένων. Σημειωτέον ότι η Τουρκία έχει προγραμματίσει επιστημονικές έρευνες μέχρι τις 15 Ιουνίου, χωρίς να έχει ζητήσει σχετική άδεια από την Ελλάδα. Νομικές πηγές επισημαίνουν ότι αν είχε οριοθετηθεί η ΑΟΖ μεταξύ των δύο χωρών, δεν θα υπήρχε λόγος να ζητηθεί άδεια. Επειδή όμως αυτό δεν συμβαίνει και καθώς η καχυποψία είναι ισχυρότερη από τις δημόσιες ή διπλωματικές διαβεβαιώσεις, κύκλοι του ΥΠΕΞ επισημαίνουν την προσπάθεια της Άγκυρας να αγνοήσει την Ελλάδα.
Σε πολιτικό επίπεδο, η ελληνική κυβέρνηση τηρεί χαμηλούς τόνους, όχι γιατί αυτό είναι το σχέδιο, αλλά διότι πάντα αυτό συμβαίνει, κρατά, δηλαδή, παθητική στάση. Οι δε συνεννοήσεις σε διπλωματικό επίπεδο που έγιναν τις προηγούμενες ημέρες, -και μάλιστα στο υψηλότερο υπηρεσιακό επίπεδο- συνήθως λειτουργούν «πυροσβεστικά» για λίγα εικοσιτετράωρα και η ένταση επανέρχεται ελλείψει πολιτικής στρατηγικής αλλά και επειδή η Τουρκία δεν αλλάζει το σχέδιό της.
Ανώτατοι αξιωματικοί στο υπουργείο Εθνικής Άμυνας και διπλωμάτες στο υπουργείο Εξωτερικών, επιχειρούν να αναλύσουν την προκλητική συμπεριφορά της Τουρκίας, που κλιμακώνεται διαρκώς. Ανεξάρτητα από τις επιμέρους εκτιμήσεις και διαφοροποιήσεις, το κοινό συμπέρασμα είναι ότι η Τουρκία έχει εισέλθει σε μεγάλη κρίση στρατηγικής, που καθοδηγείται από την προβληματική και απρόβλεπτη συμπεριφορά του Ερντογάν, ενώ και άλλοι κύκλοι εξουσίας, όπως ο στρατός που ανασυγκροτείται, δεν φαίνεται να έχουν διαφορετικές επιλογές –τουλάχιστον όχι ορατές- έναντι της χώρας μας.
Το τελευταίο διάστημα, και σίγουρα και το επόμενο, δημιουργούνται δύο μέτωπα στο Αιγαίο και λανθασμένα ορισμένα ΜΜΕ θεωρούν τη στρατιωτική πτυχή πιο σημαντική. Πιο θορυβώδης είναι, πιο σημαντική όχι, υπό την προϋπόθεση, φυσικά, ότι δεν θα προκύψει θερμό επεισόδιο.
Το ένα μέτωπο όντως σχετίζεται με τις στρατιωτικές ασκήσεις, τις μεθοδευμένες κινήσεις των Τούρκων ψαράδων με τη στήριξη του Λιμενικού, π.χ. στη βραχονησίδα Ζουράφα, τις πτήσεις πάνω από νησιά κ.λ.π., με στόχο την καλλιέργεια έντασης μέσω της ισχύος.
Το δεύτερο, και, κατά την άποψή μας, πιο δύσκολο αλλά και προκλητικό μέτωπο είναι τα συνεχή προγράμματα ερευνών που εφαρμόζει η Άγκυρα είτε με το «Πϊρι Ρέις» είτε με το «Μπαρμπαρός», που εισέρχονται στην ελληνική υφαλοκρηπίδα χωρίς άδεια φυσικά, σε μία προφανή προσπάθεια να δημιουργήσουν «τεχνικά» τετελεσμένα, τα οποία μεταφέρουν στη διπλωματία και τις Ένοπλες Δυνάμεις τους «για τα περαιτέρω».
Ο απρόβλεπτος «σουλτάνος» και ο ρόλος ΗΠΑ και ΕΕ
Η αναβολή έπειτα από διπλωματική παρέμβαση των ερευνών του «Πϊρι Ρέις» μεταξύ Λήμνου και Σαμοθράκης, που είχαν προγραμματιστεί για την προηγούμενη εβδομάδα –συγκεκριμένα για τις 20 Μαΐου-, δεν αναιρεί τον τουρκικό σχεδιασμό.
Σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, η Άγκυρα θα κλιμακώσει την τακτική των ερευνών και στο Βόρειο Αιγαίο και στο Καστελλόριζο, και στην Κύπρο. Κατά την εκτίμηση των διπλωματικών και στρατιωτικών πηγών, κύκλοι της γείτονος πιστεύουν ότι η ένταση στις σχέσεις Ρωσίας – Δύσης, η αγωνιώδης προσπάθεια της Ευρώπης να εξασφαλίσει εναλλακτικές πηγές ενέργειας, η ανάθεση του ρόλου της Ελλάδας και της Κυπριακής Δημοκρατίας, αλλά και η κρίση στην ΕΕ συνιστούν ευκαιρία για την Τουρκία προκειμένου να εδραιώσει τις διεκδικήσεις της, να επωφεληθεί από την κρίση και, δημιουργώντας «τεχνικά» ή και στρατιωτικά τετελεσμένα, να σύρει την Ελλάδα σε συνολική διαπραγμάτευση.
Ο ρόλος του τούρκου πρωθυπουργού είναι προφανώς πολύ σημαντικός, αλλά το εφαλτήριο της ανάλυσης διπλωματών και κυβερνητικών, όπως και άλλων κομματικών παραγόντων στην χώρα μας, είναι λανθασμένο. Ο κ. Ερντογάν έχει πράγματι πάρα πολλά προβλήματα, έχει γίνει απρόβλεπτος, αναζητεί μία θέση στην Ιστορία, είναι εξουσιομανής, αλλά μέχρι εκεί. Διότι εκεί που τελειώνει η αλαζονεία του Ερντογάν αρχίζει μία πολιτική δεκαετιών στο Αιγαίο. Κι αυτό γιατί ο τούρκος πρωθυπουργός δεν δημιουργεί τεχνητή κρίση στο Αιγαίο εκ του μη όντος, ώστε να απαλλαγεί από τα προσωπικά και πολιτικά του προβλήματα, αλλά «πατάει» σε μία ήδη προ ετών δημιουργηθείσα κατάσταση και διεκδικεί ό,τι διεκδικούσαν ο Ετσεβίτ, ο Γιλμάζ, η Τσιλέρ και το στρατιωτικό κατεστημένο στο Αιγαίο, διεκδικήσεις που ουδέποτε αντιμετώπισε αποτελεσματικά το πολιτικό σύστημα της Ελλάδας.
Κατά συνέπεια, η νέα ένταση μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, έχει όλα τα χαρακτηριστικά μίας κρίσης. Δηλαδή των ιδιαίτερα οξυμένων εσωτερικών προβλημάτων της Τουρκίας και του Ερντογάν προσωπικά, αλλά και της γεωπολιτικής αστάθειας που έχει προκληθεί με επίκεντρο την Ουκρανία. Ωστόσο, το σταθερό υπόβαθρο των τουρκικών διεκδικήσεων είναι που γεννά ανησυχία. Σε αυτό το σκηνικό, με τα έντονα στρατιωτικά και διπλωματικά χαρακτηριστικά, η ελληνική κυβέρνηση αναζητεί έξωθεν στηρίγματα προκειμένου να αποφευχθούν τα χειρότερα.
Πρώτα και κύρια, οι ΗΠΑ, που κυριαρχούν πλέον και διπλωματικά στην Ευρώπη, ενορχηστρώνουν την παρουσία τους στην περιοχή, προωθώντας, φυσικά, τα αμερικανικά συμφέροντα, με άγνωστες όμως προς το παρόν τις ιδιαίτερες πτυχές των παρεμβάσεων αυτών, δηλαδή, με ποια ανταλλάγματα.
Οι αμερικανοί είναι παγκόσμιοι επιδιαιτητές και αποτελεί μείζον ερώτημα πως θα επιχειρήσουν να διευθετήσουν το σκηνικό. Στην ένταση μεταξύ Κίνας και Βιετνάμ ή Κίνας και Ιαπωνίας, που έχουν ομοιότητες με την ένταση στο Αιγαίο, η Ουάσινγκτον στηρίζει το Βιετνάμ ή το Τόκιο, ωστόσο με προσοχή. Στο Αιγαίο όμως, που έχει να κάνει με εταίρους της στο ΝΑΤΟ, με την Ελλάδα και την Τουρκία να ανήκουν σαφώς στη ζώνη επιρροής τους, είναι διαφορετικά τα πράγματα. Είναι επίσης ιστορικά επιβεβαιωμένο ότι η Τουρκία πάντα είχε τη δυνατότητα, είτε με την ανοχή των ΗΠΑ είτε με τη συγκατάθεσή τους, να κινείται σχετικά αυτόνομα, προκαλώντας προβλήματα σε Ελλάδα και Κύπρο.
Ερωτήματα, όμως, και μάλιστα έντονα, προκαλεί η στάση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έναντι της γείτονος. Στην πραγματικότητα, η μετάλλαξη του Ερντογάν σε κοινοβουλευτικό δικτάτορα θα έπρεπε ήδη να έχει ωθήσει τις Βρυξέλλες στην επιβολή ποινών, στην καλύτερη περίπτωση στην διακοπή των ενταξιακών διαπραγματεύσεων.
Τίποτε όμως δεν συμβαίνει και ο τούρκος πρωθυπουργός απολαμβάνει όλες τις τιμές σε όλες τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, χωρίς να τον ενοχλεί κανείς επί της ουσίας.
Στην πολιτική αυτή όμως έχει συμβάλλει και η Ελλάδα, η οποία επιμένει στην (απόλυτα λανθασμένη) πολιτική της άνευ όρων στήριξης της Τουρκίας στην ευρωπαϊκή της προοπτική. Έτσι, ο Ταγίπ Ερντογάν συνεχίζει την πολιτική των εντάσεων, εσωτερικών και εξωτερικών, ενώ οι προκλήσεις για την Τουρκία μεγαλώνουν.
Η Ελλάδα, χωρίς ηγεσία, χωρίς συμμαχίες, χωρίς δόγμα και χωρίς σχέδιο, έχει εναποθέσει την οικονομική της κυριαρχία στις Βρυξέλλες, τη διπλωματική στην Ουάσινγκτον και πορεύεται χωρίς πυξίδα προς τις περιπέτειες που έχει μπροστά της…
πηγή
Δημοσίευση σχολίου