Ο Τούρκος Πρόεδρος εγκαινιάζει τη την τρίτη και μεγαλύτερη γέφυρα του Βοσπόρου, που φέρει το όνομα του Σουλτάνου Selim Α’, αποκαλούμενου και ως «Αυστηρού» ή «Βλοσυρού» (Yavuz Sultan Selim), πατέρα του γνωστού σε όλους μας Σουλεϊμάν Α' του Μεγαλοπρεπούς.
Του Πάνου Μητρονίκα
Την εβδομάδα που μας πέρασε ο Τούρκος Πρόεδρος, Recep Tayyip Erdoğan, εγκαινίασε την τρίτη και μεγαλύτερη γέφυρα του Βοσπόρου. Μια γέφυρα που φέρει το όνομα του Σουλτάνου Selim Α’, αποκαλούμενου και ως «Αυστηρού» ή «Βλοσυρού» (Yavuz Sultan Selim), πατέρα του γνωστού σε όλους μας Σουλεϊμάν Α' του Μεγαλοπρεπούς (Suleiman the Magnificent).
Ο Selim είναι ιστορικά η σημαντικότερη μορφή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, γιατί κατά την μόλις οκταετή παρουσία του στα ηνία της Αυτοκρατορίας (1512-1520) κατάφερε να τριπλασιάσει τα εδάφη της και ταυτόχρονα να την μετατρέψει σε Χαλιφάτο με την κατάκτηση του Σουλτανάτου της Αιγύπτου (Mamluk Sultanate) και την κυρίευση των ιερών Ισλαμικών πόλεων της Μέκκας και της Μεδίνας το 1517. Ο Σελίμ Α’ δεν ήταν πια μόνο Σουλτάνος, αλλά και Χαλίφης των απανταχού Μουσουλμάνων και η Οθωμανική Αυτοκρατορία από ένα Σουλτανάτο της περιοχής των Βαλκανίων και της Ανατολίας, έγινε ένα Χαλιφάτο με έκταση από τα Βαλκάνια μέχρι τη Λιβύη, την Περσία και την Αραβική Χερσόνησο.
Είναι λογικό λοιπόν η Τουρκία, σαν συνεχιστής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, να θέλει να τιμήσει το όνομα του Σελίμ Α’, είναι όμως και πολύ ενδιαφέρουσα η ταύτιση που πιθανώς βλέπει ο ίδιος ο Erdoğan με τον Selim.
Η ισλαμική ατζέντα Erdoğan
Ο Erdoğan από την αρχή της πολιτικής του καριέρας, σαν δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης, δεν έκρυψε τον ισλαμικό του προσανατολισμό και την ισλαμική του ατζέντα για την Τουρκία και το μέλλον της. Το 1999 είχε απαγγείλει το παρακάτω ποίημα που τον οδήγησε τότε στη φυλακή για τέσσερις μήνες με την κατηγορία της διασποράς θρησκευτικού μίσους, και το οποίο έμελλε να γίνει πραγματικότητα στο πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου:
«Τα τζαμιά είναι τα στρατόπεδά μας, οι τρούλοι είναι τα κράνη μας, οι μιναρέδες είναι τα σπαθιά μας και οι πιστοί είναι οι στρατιώτες μας».
Από τότε έχουν περάσει 17 χρόνια και, υπό την ηγεσία του, η Τουρκία, από μια χώρα στα πρόθυρα της κατάρρευσης, φλερτάρει πια με τους G10, γνωρίζει ισχυρότατη οικονομική και τεχνολογική ανάπτυξη και αναδεικνύεται σε περιφερειακή δύναμη με ηγετικό ρόλο στον ισλαμικό κόσμο.
Η οικονομική άνθηση θα περίμενε κανείς να δυτικοποιήσει περισσότερο την ήδη σχετικά κοσμική τουρκική κοινωνία, όμως αυτός δεν ήταν ποτέ ο στόχος του Erdoğan, που είχε δηλώσει ανοιχτά από την αρχή ότι «Ισλάμ και κοσμικότητα δεν μπορούν να πάνε μαζί». Ο στόχος του ήταν πάντα ισλαμικός (όχι απλά τουρκικός) και κάθε κίνηση του φαίνεται να ήταν πολύ καλά μελετημένη προς αυτήν την κατεύθυνση και την εκπλήρωση αυτού του στόχου. Ακόμα και οι κινήσεις που εμείς θεωρούμε γραφικές, αλαζονικές ή ακατανόητες.
Στην πορεία του αυτή ο Erdoğan βρέθηκε να συμμαχεί με δύο ανθρώπους πολύ διαφορετικού προφίλ από το δικό του. Τον μετριοπαθή ισλαμιστή Fethullah Gülen και τον «νέο-οθωμανιστή» ακαδημαϊκό Ahmet Davutoğlu. Αμφότεροι έδειχναν πνευματικοί καθοδηγητές του, αλλά εκ του αποτελέσματος αποδείχθηκαν απλά πιόνια στο όποιο σχέδιο Erdoğan.
Ο Gülen ήταν το μέσο για να αναδειχθεί και να σταθεροποιηθεί εσωτερικά, υποσκάπτοντας το κεμαλικό κατεστημένο της Τουρκίας με ήπιο και αθόρυβο τρόπο. Χρησιμοποίησε το μεγάλο εκπαιδευτικό δίκτυο της οργάνωσης και των αποφοίτων της, έτσι ώστε να διαβρώσει τις κρατικές δομές, να απομακρύνει κεμαλιστές και, ταυτόχρονα, να ισχυροποιήσει και να εκσυγχρονίσει τον ισλαμικό πληθυσμό της Τουρκίας. Έναν πληθυσμό που θα έπρεπε να μορφωθεί, αλλά παράλληλα να μην χάσει και τις ισλαμικές αξίες του. Επιπροσθέτως, το τεράστιο δίκτυο Gülen σε μεγάλο αριθμό άλλων ισλαμικών και μη χωρών ήταν μια καλή βάση για την προώθηση του προφίλ του και τη δημιουργία δεσμών στον ισλαμικό χώρο, με επίκεντρο της Τουρκία και υπό τη δική του διακριτική ηγετική φυσιογνωμία.
Ο Davutoğlu από την άλλη ήταν το μέσο καθησυχασμού και επανάπαυσης των εσωτερικών και εξωτερικών αντιπάλων του. Με ένα ήπιο ακαδημαϊκό προφίλ, ο Davutoğlu μπορούσε να ελιχθεί στους διεθνείς κύκλους της δύσης, εξισορροπώντας τις πιο ακραίες κινήσεις και δηλώσεις Erdoğan, ενώ παράλληλα με τις νέο-οθωμανικές θεωρίες του διατηρούσε μια ισορροπία με το στρατιωτικό κατεστημένο της Τουρκίας που έβλεπε κοινούς εθνικούς στόχους στη σκέψη του. Erdoğan και Davutoğlu μαζί ήταν μια μορφή του κλασσικού δίδυμου του «καλού και κακού μπάτσου» που βλέπουμε στις ταινίες. Ο ένας κράδαινε το μαστίγιο και ο άλλος έφερνε τα καρότα.
Αμφότεροι οι Gülen και Davutoğlu όμως παύτηκαν μόλις εκπλήρωσαν τον σκοπό τους και μόλις ο ίδιος ο Erdoğan ένοιωσε ότι δεν τους έχει πια ανάγκη. Ο πρώτος γιατί ήταν πολύ μετριοπαθής και ο δεύτερος γιατί ήταν πολύ εθνικιστής, έννοιες πολύ μακρινές για τον ίδιο τον Erdoğan, τον χαρακτήρα του και τους στόχους του. Δεν ήταν πνευματικοί ηγέτες, ούτε καν επιρροές στη σκέψη του. Ήταν απλά πιόνια σε ένα παιχνίδι που ξεκινάει από το 1999 και σήμερα πλέον μπαίνει στην τελική του φάση, στην οποία εμφανίζεται και ο άνθρωπος που ο Erdoğan κρατούσε πολύ καλά κρυμμένο τόσα χρόνια και ο οποίος θα μπορούσε να χαρακτηριστεί διαμορφωτής της στρατηγικής του σκέψης και πιθανώς και των στόχων του.
Ο ταξίαρχος (ε.α.) Adnan Tanrıverdi
Την ίδια εβδομάδα που είχαμε τα εγκαίνια της γέφυρας Σελίμ Α’, ο Erdoğan έκανε άλλη μια κίνηση που πέρασε απαρατήρητη στον διεθνή Τύπο (και πολύ χαμηλά στον τουρκικό, μιας και την ίδια μέρα έκλεισε και την εφημερίδα Ozgur Gündem). Διόρισε κύριο σύμβουλο του στην προεδρία τον ταξίαρχο (ε.α.) Adnan Tanrıverdi, ο οποίος είναι και πρόεδρος της εταιρείας «SADAT A.S. International Defence Consulting». Η κίνηση του αυτή ήρθε μάλιστα σαν απάντηση σε επερωτήσεις της αντιπολίτευσης στη τουρκική Βουλή σχετικά με τον ρόλο της εν λόγω εταιρείας σε σχέση με το πραξικόπημα, το Ισλαμικό Κράτος και δράσεις παραστρατιωτικών οργανώσεων εντός και εκτός της Τουρκίας.
Ο ταξίαρχος Adnan Tanrıverdi αποστρατεύτηκε από τις τουρκικές ένοπλες δυνάμεις το 1997 και από τότε μέχρι το 2009 τα ίχνη του χάνονται, ενώ δείχνει να έχει ασχοληθεί μόνο με κάποιες ισλαμικές οργανώσεις στην Κωνσταντινούπολη. Το 2009 εμφανίζεται με άρθρα του που περιλαμβάνονται στο υλικό της εταιρίας SADAT A.S., η οποία φέρεται να λειτουργούσε παράνομα στον χώρο της Άμυνας παρέχοντας συμβουλευτικές υπηρεσίες και εκπαίδευση μέχρι το 2012, χρονιά κατά την οποία ο ίδιος ο Erdoğan την νομιμοποιεί σαν εταιρεία.
Ο Tanriverdi μαζί με τον Erdoğan πολλά χρόνια πίσω κρίνοντας από την ηλικία του Τούρκου Προέδρου στη φωτογραφία.
Ο ίδιος, παρότι στρατιωτικός καριέρας στα χρόνια της Κεμαλικής Τουρκίας, είναι ένας πιστός, αν όχι φανατικός, μουσουλμάνος. Στα άρθρα του μας αποκαλύπτει μια ακραία αντί-ισραηλινή διάθεση και μια πολύ κατασταλαγμένη στρατηγική και πολιτική σκέψη που επικεντρώνεται στην ενοποίηση και την αμυντική συνεργασία του Ισλαμικού χώρου.
Στη συνέχεια της ανάλυσης μας θα δούμε τα άρθρα αυτά, καθώς και το πώς μπορεί να σχετίζονται με την πολιτική και τους στόχους Erdoğan.
Η εταιρεία SADAT A.S. International Defence Consulting
Η ιστοσελίδα της εταιρείας SADAT A.S. μας δίνει σειρά χρήσιμων πληροφοριών σχετικά με τις δραστηριότητες της, το προσωπικό της και τους στόχους της. Βλέπουμε ότι είναι η πρώτη και μόνη εταιρεία παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών αμυντικού χαρακτήρα στον ισλαμικό κόσμο (κάτι ανάλογο της γνωστής αμερικανικής Blackwater), ιδρυθείσα από ομάδα υψηλόβαθμων αποστράτων των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων, και με στόχευση αποκλειστικά στον ισλαμικό χώρο.
Το όραμα της είναι η δημιουργία μιας αμυντικής συνεργασίας ανάμεσα στις ισλαμικές χώρες, έτσι ώστε οι τελευταίες να βρουν τη θέση που τους ταιριάζει ανάμεσα στις παγκόσμιες υπερδυνάμεις(!). Για αυτό τους παρέχει εκπαίδευση και συμβουλευτικές υπηρεσίες ώστε να εκσυγχρονίσουν τις ένοπλες δυνάμεις τους σε επίπεδο που να μπορούν να ανταπεξέλθουν στις σημερινές γεωπολιτικές προκλήσεις.
Μια ματιά στις παρεχόμενες υπηρεσίες αποκαλύπτει εκτεταμένα και πολύ εξειδικευμένα προγράμματα εκπαίδευσης για τον στρατό, την αεροπορία και το ναυτικό, με ιδιαίτερη έμφαση στις ειδικές δυνάμεις και τις ελαφρές μονάδες ελιγμών και ανορθόδοξου πολέμου. Παρέχει πολλά σπονδυλωτά προγράμματα εκπαίδευσης ειδικών δυνάμεων διάρκειας πολλών μηνών έκαστο, σε αντικείμενα όπως ο ανταρτοπόλεμος, η επιβίωση, ενέδρες, δολιοφθορές, δολοφονίες, φύλαξη, προκεχωρημένη παρατήρηση και αναγνώριση, αεροκίνητες και αμφίβιες επιχειρήσεις, ελεύθερους σκοπευτές, αντιαρματικές επιχειρήσεις κλπ.
Αντίστοιχα, παρέχει τμήματα υποβρυχίων καταστροφών και βατραχανθρώπων για το ναυτικό και σχολεία πιλότων μάχης για ελικόπτερα και αεροσκάφη όλων των τύπων και ειδικοτήτων (μαχητικά, μεταφορικά, ΑΣΕΠΕ, ανεφοδιασμού). Επιπροσθέτως παρέχει συμβουλευτικές υπηρεσίες και ολοκληρωμένες υπηρεσίες προμηθειών και συντήρησης εξοπλισμού ανάλογα με τις ανάγκες και τις απαιτήσεις του κάθε πελάτη.
Η εταιρεία δεν μας αναφέρει κάποιες δικές της εγκαταστάσεις και μιλά αόριστα για εκπαίδευση στο περιβάλλον του πελάτη, αλλά αναφορές από πηγή που χαρακτηρίζεται ως το «βαθύ λαρύγγι» του ερντογανικού περιβάλλοντος μιλούν για πληθώρα παλαιών στρατοπέδων των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων στην περιοχή της Κωνσταντινούπολης, της Μαρμαρίδας και αλλού, που αξιοποιούνται από την εταιρεία για την εκπαίδευση μέχρι και 600 ατόμων ανά σειρά σε κάθε εγκατάσταση. Το δε βίντεο από την ιστοσελίδα της εταιρείας φέρνει στο μυαλό εικόνες από ανάλογα προπαγανδιστικά βίντεο με εκπαιδεύσεις ισλαμιστών μαχητών.
Το μέγεθος και η ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η SADAT A.S. είναι μια εταιρεία με ικανότητα να δημιουργήσει από το μηδέν τις ένοπλες δυνάμεις μιας χώρας, και η χρονική συγκυρία της επίσημης εμφάνισης της το 2012 παράλληλα με την εμφάνιση του ΙΚ κράτους στη Συρία και το Ιράκ δεν μπορεί παρά να δημιουργεί απορίες σχετικά με πιθανό ρόλο της στην οργάνωση και εκπαίδευση μιας στρατιωτικής δύναμης που εμφανίστηκε από το πουθενά στην περιοχή και επιβιώνει ακόμα και σήμερα μετά από συνεχείς επιχειρήσεις εναντίων οργανωμένων στρατών. Απορίες που έχουν εκφραστεί ακόμα και μέσα στην τουρκική Βουλή, χωρίς όμως να πάρουν απάντηση πλην αόριστων διαψεύσεων.
Τα δε προγράμματα ελικοπτέρων και μαχητικών αεροσκαφών δεν μπορεί παρά να δημιουργούν συνειρμούς και ερωτήματα σχετικά με τα ιπτάμενα μέσα που πήραν μέρος στο πρόσφατο πραξικόπημα, την ταυτότητα αυτών που τα χειρίζονταν και την τύχη τους, μιας και ακούσαμε αναφορές για καταρρίψεις και εξαφανίσεις ελικοπτέρων και αεροσκαφών, χωρίς όμως ποτέ να δούμε συντρίμμια ή να μάθουμε τι ακριβώς έγινε με αυτά.
Πρόσφατα, τέλος, αναφορές από τις ίδιες πηγές αναφέρουν ότι η συγκεκριμένη εταιρεία βρίσκεται πίσω από τη δημιουργία ενός προσωπικού στρατού για τον Ερντογάν, και στρατολογήσεις και εκπαιδεύσεις εφήβων από τις τάξεις της νεολαίας του ΑΚΡ και του οθωμανικού οργανισμού «Osmanlı Ocakları». Ενός στρατού που κατά άλλες πηγές και αναφορές δρα ήδη εντός της τουρκικής ανατολής σε εκκαθαριστικές επιχειρήσεις χωριών της περιοχής Lice της επαρχίας Ντιγιαρμπακίρ.
Θα μπορούσαμε να γράφουμε σελίδες αναλύοντας τις ικανότητες της συγκεκριμένης εταιρείας, καθώς και τον πιθανό ρόλο της σε διάφορες χώρες, συμπεριλαμβανομένης της ίδιας της Τουρκίας, τα τελευταία 6 χρόνια της ισλαμικής αναταραχής στην βόρεια Αφρική και μέση ανατολή, είναι όμως σημαντικότερο για την ανάλυση μας να επικεντρωθούμε στον ιδρυτή της και το ιδεολογικό πλαίσιο που δείχνει να οδηγεί και τον ίδιο τον Erdoğan.
Το νέο Χαλιφάτο και οι Ισλαμικές Ηνωμένες Πολιτείες
Ο Erdoğan χαρακτηρίζεται από μια μεγαλομανία που αγγίζει τα όρια της γραφικότητας και του γελοίου στα δυτικά μάτια. Παλάτια των 1.000 δωματίων, προεδρικά αεροσκάφη στη λογική του αμερικανικού «Air Force One» και συμπεριφορά που ξεπερνά σε αλαζονεία και επιθετικότητα κατά πολύ το ειδικό βάρος της Τουρκίας, ακόμα και αν την δούμε σαν περιφερειακή δύναμη.
Αν όμως δούμε τη στάση του από μια άλλη οπτική γωνία, τότε όλα αυτά βγάζουν ένα πολύ διαφορετικό νόημα. Ο Erdoğan δεν απευθύνεται στη δύση με τη μεγαλομανία του, αλλά στον ισλαμικό κόσμο. Με τις προκλήσεις του δείχνει επίσης ότι είναι ένας ηγέτης που αντιμετωπίζει ακόμα και τις υπερδυνάμεις ισοδύναμα και όχι σαν εξαρτώμενος από αυτές. Ο Erdoğan δεν ενδιαφέρεται να συνεργαστεί με τις μεγάλες δυνάμεις παρά μόνο στο ίδιο ή ανώτερο επίπεδο από αυτές. Θέλει να κάτσει στο τραπέζι μαζί τους ισότιμα ή και από θέση ισχύος.
Anadolu Agency / Contributor / Getty Images / Ideal Image
Κάτι τέτοιο προφανώς δεν μπορεί να το κάνει σαν Πρόεδρος της Τουρκίας. Μπορεί όμως να το κάνει σαν Πρόεδρος μιας πολύ μεγαλύτερης ισλαμικής ένωσης. Μιας ένωσης που θα εκπροσωπεί το σύνολο του ισλαμικού κόσμου. Ενός Χαλιφάτου. Ενός οργανισμού που τη δομή του, τους στόχους του και το όραμα του έχει ήδη περιγράψει ο Adnan Tanrıverdi από το 2009 και το 2012 στα άρθρα του που θα εξετάσουμε αμέσως.
Στην ιστοσελίδα της εταιρείας SADAT A.S., βρίσκουμε δύο άρθρα σχετικά με την Παλαιστίνη (ΕΔΩ και ΕΔΩ) και το πώς ο ισλαμικός κόσμος οφείλει ενωμένος να της συμπαρασταθεί, να την εξοπλίσει ή ακόμα και να επιτεθεί στο Ισραήλ για να το αναγκάσει να σταματήσει τον αποκλεισμό της. Δεν είναι ίσως τυχαία η εμμονή του Erdoğan με την Παλαιστίνη και η στάση της Τουρκίας απέναντι στο Ισραήλ από τα γεγονότα του Μαβί Μαρμαρά το 2010 μέχρι και σήμερα, με δεδομένο ότι τα κείμενα αυτά έχουν γραφτεί το 2009. Αξίζει κάποιος να τα εξετάσει για να δει το επίπεδο σκέψης του συγκεκριμένου ανθρώπου, καθώς και τις ακραίες προτάσεις του, εμείς όμως θα σταθούμε στα δύο πιο πρόσφατα άρθρα του από το 2012 που περιγράφουν την ανάγκη συνεργασίας ανάμεσα στα ισλαμικά κράτη και τη δημιουργία μιας ισλαμικής συνομοσπονδίας με αντιπροσωπευτικές και εκτελεστικές δομές.
Στο άρθρο του με τίτλο «Το μέλλον του Ισλαμικού κόσμου και η SADAT» ο νέος σύμβουλος του Τούρκου Προέδρου μας μιλάει, με χαρακτηριστικό ισλαμικό λόγο, για το πώς οι παγκόσμιες μεγάλες δυνάμεις εκμεταλλεύονται τον ισλαμικό κόσμο από το τέλος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας μέχρι τώρα. Παρουσιάζει το ΝΑΤΟ, το Σύμφωνο της Βαρσοβίας και τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών σαν όργανα άσκησης εξουσίας και καταπίεσης των δυτικών πάνω στον ισλαμικό κόσμο και φτάνει να χαρακτηρίσει ως 27η σταυροφορία τη δημιουργία του Ισραήλ υπό την κάλυψη των Χριστιανών. Αναφέρει ότι σχεδόν 60 ισλαμικές χώρες δεν ήταν ικανές μέχρι σήμερα να ενωθούν έτσι ώστε να αποκτήσουν την ισχύ και τον σεβασμό που τους αναλογεί σε παγκόσμιο επίπεδο καθότι απλώνονται σε τρεις ηπείρους και ελέγχουν τεράστιο αριθμό πόρων και χερσαίων, θαλάσσιων και εναέριων οδών.
Καταδικάζει την κοσμική στροφή της Τουρκίας εις βάρος του ισλαμικού της χαρακτήρα, προβλέπει ένα σκοτεινό μέλλον για τις ισλαμικές χώρες αν παραμείνουν διαιρεμένες και καταλήγει ότι η επιβίωση της Τουρκίας και των ισλαμικών χωρών, που θα επιφέρει την αποκατάσταση της δικαιοσύνης και της ειρήνης στον κόσμο(!), μπορεί να επέλθει μόνο με μια ένωση τους σε μια παγκόσμια ισλαμική υπερδύναμη(!).
Σε άλλο άρθρο του με τίτλο «Μια επίσκεψη στην Ιερή πόλη Al-Quds Al-Sharif, με πλήρη πνευματική ικανοποίηση», αρχικά κάνει μια εκτενή αναφορά της επίσκεψης του στα τεμένη της Ιερουσαλήμ και των Ιερών τόπων για ένα προσκύνημα που είναι 100 φορές πιο αποτελεσματικό από ό,τι άλλου (αξίζει κάποιος να διαβάσει αυτό το κομμάτι του άρθρου για να δει τον τρόπο σκέψης ενός πιστού μουσουλμάνου). Μέσα στο ισλαμικό του παραλήρημα φτάνει να αναφέρει με μια αφοπλιστική απλότητα και ειλικρίνεια ότι ενώ παρατηρούσε του Χριστιανούς και Εβραίους να προσεύχονται, δεν μπορούσε παρά να σκεφτεί πόσο ωραία θα ήταν όλοι αυτοί οι ειλικρινείς στην πίστη τους άνθρωποι να ήταν μουσουλμάνοι.
Το πραγματικά ενδιαφέρον κομμάτι όμως του άρθρου είναι στο τέλος του, όπου, αφού κάνει μια αναφορά στις ανάγκες της Παλαιστίνης και στο πώς θα πρέπει ο ισλαμικός κόσμος να πιέσει για την αναγνώριση της, αμέσως μετά μας δίνει μια προτεινόμενη δομή για την ισλαμική ένωση, την ισλαμική ουτοπία όπως χαρακτηριστικά αναφέρει, και πώς αυτή θα έπρεπε να λειτουργεί.
Μας λέει λοιπόν ότι η ένωση αυτή θα πρέπει να διαθέτει τα παρακάτω:
Ένα Κοινοβούλιο, που θα λειτουργεί σε μόνιμη βάση και στο οποίο όλα τα ισλαμικά κράτη θα έχουν αντιπροσώπευση ανάλογη με το μέγεθος τους.
Μια Εκτελεστική Επιτροπή, η οποία θα εκλέγεται από το Κοινοβούλιο, η οποία θα λειτουργεί πάλι σε μόνιμη βάση και θα έχει σαν κύριο ρόλο να λύνει τα προβλήματα των ισλαμικών χωρών βάση των αποφάσεων του Κοινοβουλίου.
Βάση αυτής της Εκτελεστικής Επιτροπής, οι υπουργοί όλων των ισλαμικών χωρών θα πρέπει να συνευρίσκονται τακτικά έτσι ώστε να καθορίζουν κοινή πολιτική για όλο τον ισλαμικό κόσμο ιδιαίτερα σε θέματα εξωτερικής πολιτικής.
Ένα Ισλαμικό Δικαστήριο, που θα καθορίζει πολιτικές λύσεις ανάμεσα στις ισλαμικές χώρες και άλλες χώρες εκτός Ισλάμ, όπως και ανάμεσα τους (ένα διεθνές δικαστήριο Σαρίας).
Μια συνεργασία στην Άμυνα και την Αμυντική Βιομηχανία για όλες τις ισλαμικές χώρες.
Μια Δύναμη Ταχείας Αντίδρασης, η οποία θα μπορεί να επεμβαίνει σε παγκόσμιο επίπεδο όπου κρίνεται απαραίτητο από τις χώρες μέλη και τα παραπάνω όργανα (όπως π.χ. στο Ισραήλ για να μας δώσει και ένα παράδειγμα).
Ένα Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων υπό το Κοινοβούλιο, για να χειρίζεται θέματα δικαιωμάτων στα κράτη μέλη (είναι καλό να πούμε εδώ ότι ο ισλαμικός κόσμος ΔΕΝ αποδέχεται τα ανθρώπινα δικαιώματα κατά ΟΗΕ, αλλά βάση δικής του συνθήκης που βασίζεται στη Σαρία).
Ένα Ποινικό Δικαστήριο, το οποίο να μπορεί να δικάζει κυβερνήσεις βάση των εγκλημάτων τους επί των λαών τους (κάτι ανάλογο του διεθνούς δικαστηρίου της Χάγης, αλλά υπό ισλαμικό αυτήν τη φορά έλεγχο και νομική βάση).
Αυτό που περιγράφει ο Adnan Tanrıverdi είναι ουσιαστικά μια ισλαμική συνομοσπονδία στα πρότυπα της Ευρωπαϊκής Ένωσης η οποία θα βασίζεται όμως στις αξίες του Ισλάμ και θα δημιουργήσει μια υπερδύναμη με κοινή εξωτερική πολιτική, άμυνα, και οικονομία. Μια συνομοσπονδία που θα εκπροσωπεί την Ούμα (ένα Χαλιφάτο δηλαδή), θα απλώνεται σε τρεις ηπείρους, θα διαθέτει τεράστια αποθέματα πόρων, 1,5 δισ. πληθυσμό και ανάλογη εσωτερική αγορά, μια τεράστια οικονομία με πολύ μεγάλη αυτονομία, ισχυρές και αυτόνομες τεχνολογικά ένοπλες δυνάμεις, και η οποία θα έχει ισχυρό ρόλο σε παγκόσμιο επίπεδο σαν μια συμπαγής υπερδύναμη.
Ιδιαίτερα για το θέμα των ενόπλων δυνάμεων αυτής της νέας οντότητας, σε άλλο άρθρο του μας λέει ότι η Τουρκία διαθέτει ήδη την τεχνολογία για όλα τα κύρια οπλικά συστήματα, δεν διαθέτει όμως τους πόρους που απαιτούνται για την παραγωγή τους. Σε μια τέτοια δομή οι πόροι θα υπάρχουν και έτσι παραγγελίες αρμάτων, ελικοπτέρων, αεροσκαφών και άλλων συστημάτων θα ανέλθουν σε αριθμούς πολλών χιλιάδων (αναφέρει χαρακτηριστικά 100.000 άρματα και από 10.000 αεροσκάφη και ελικόπτερα, νούμερα εξωφρενικά για τα δεδομένα κάθε άλλου στρατού, αλλά ίσως εφικτά για μια ένωση 60 χωρών που θα βασίζεται μάλιστα σε μια πολεμοχαρή ιδεολογία όπως το Ισλάμ).
Ταυτόχρονα η νέα αυτή υπερδύναμη θα έχει μεγάλες μουσουλμανικές μειονότητες στο έδαφος τεσσάρων από τις υπόλοιπες μεγάλες δυνάμεις (Ε.Ε., Ρωσία, Κίνα, Ινδία), με ό,τι συνεπάγεται αυτό στην προβολή ισχύος και τις ικανότητες επιρροής της απέναντι σε αυτές. Θα διαθέτει επίσης πυρηνικά όπλα, μιας και το Πακιστάν είναι μια από τις χώρες που διαθέτουν πυρηνικά και, όντας μέλος της συνομοσπονδίας, δεν θα δεσμεύεται από διεθνείς συνθήκες μεταφοράς τεχνολογίας.
Αυτή είναι μια ομοσπονδία της οποίας ο Erdoğan θα ήθελε να είναι δημιουργός και γιατί όχι και πρώτος ηγέτης. Ένας σύγχρονος Σελίμ Α’ που θα επαναφέρει το Χαλιφάτο και θα οδηγήσει τον ισλαμικό κόσμο σε νέους ορίζοντες, 4 αιώνες μετά την τελευταία του μεγάλη στιγμή στις πύλες της Βιέννης.
Τι πρέπει να περιμένουμε από εδώ και πέρα
Ο δυτικός κόσμος από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και μέχρι σήμερα παραμένει εγκλωβισμένος σε μια γεωπολιτική θεώρηση δύο βασικών πόλων που μάχονται για τον έλεγχο της ενδιάμεσης σε αυτούς περιοχής (της λεγόμενης και Rimland). Ο εγκλωβισμός αυτός είναι τέτοιος που θεωρεί δεδομένη την εξάρτηση αυτής της ενδιάμεσης περιοχής από τους δύο πόλους, είτε συνολικά είτε μερικώς σε ένα παιχνίδι Monopoly, στο οποίο κάθε παίχτης αγοράζει «οικόπεδα» και χτίζει βάσεις προσπαθώντας να εμποδίσει την πορεία του αντιπάλου και να τον εγκλωβίσει.
Έχουμε μάθει στη Δύση να εξετάζουμε τον κόσμο βάση των αναγκών μας και αυτού του παιχνιδιού εξουσίας ανάμεσα στους δύο πόλους. Η γεωπολιτική των αγωγών, του ελέγχου της ενέργειας, των θαλάσσιων και χερσαίων οδών, της οικονομικής επέκτασης σε νέες αγορές και της οικονομικής παγκοσμιοποίησης βασίζονται όλα πάνω σε αυτή μας την παραδοχή.
Τι γίνεται όμως αν ξαφνικά αυτή η μεσαία περιοχή ή μεγάλο τμήμα της ανεξαρτητοποιηθεί και δημιουργήσει έναν νέο, τρίτο πόλο ισχύος; Αυτό ακριβώς είναι το όραμα των Tanriverdi και Erdoğan και μια τέτοια κίνηση, που δεν θέλει περισσότερο από 5 χρόνια για να υλοποιηθεί, είναι ικανή να πετάξει έναν αιώνα γεωπολιτικής στα σκουπίδια. Είναι ικανή επίσης να ανατρέψει απόλυτα όλες τις σημερινές ισορροπίες, γεωπολιτικούς σχεδιασμούς και δεδομένα.
Τα γεγονότα των τελευταίων ετών και ιδιαίτερα όσα ακολουθούν το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου (ΦΩΤ.) στην Τουρκία δείχνουν ότι ο Erdoğan μπαίνει στην τελευταία φάση υλοποίησης ενός τέτοιου οράματος και σε αυτό πιθανότατα έχει συμμάχους μεγάλη μερίδα του ισλαμικού κόσμου.
Photo by Anadolu Agency / Contributor / Getty Images / Ideal Image
Σε μια τέτοια περίπτωση θα πρέπει να θεωρείται πολύ πιθανή για τη δύση η αποχώρηση της Τουρκίας από το ΝΑΤΟ κάποια στιγμή μέσα στα επόμενα χρόνια και ότι κάθε κίνηση συνεργασίας της με τη Δύση ή τη Ρωσία από εδώ και πέρα ίσως γίνεται στα πλαίσια ενός αντιπερισπασμού με στόχο την εξοικονόμηση χρόνου και την αποκόμιση συγκεκριμένων κερδών (κυρίως υψηλή αμυντική τεχνολογία, όπως stealth, πυραυλική, αντιπυραυλική, και πυρηνική), ώστε να μπορέσει να ολοκληρώσει τον όποιο σχεδιασμό προς την ουτοπία Tanriverdi.
Η Δύση πρέπει να αντιμετωπίζει κάθε κίνηση της Τουρκίας, αλλά και του ευρύτερου ισλαμικού χώρου, με καχυποψία και υπό το πρίσμα ότι πιθανώς εξυπηρετεί άλλους σκοπούς, όπως τη διάσπαση της (διαμάχες Δύσης – Ρωσίας – Κίνας). Θα πρέπει επίσης να υπολογίζει ότι οι όποιες αντιπαλότητες εντός του ισλαμικού χώρου ίσως είναι τεχνητές και λειτουργούν ως προκάλυψη άλλων ενεργειών (πιθανή απόσπαση οφελών από πολλές διαφορετικές ή αντιμαχόμενες πηγές, βάση όμως κοινού ισλαμικού σχεδιασμού).
Είναι δεδομένο ότι σε έναν τέτοιο σχεδιασμό οι Κούρδοι, η στρατιωτική κυβέρνηση της Αιγύπτου και το μετριοπαθές βασίλειο της Ιορδανίας αποτελούν τα μεγαλύτερα εμπόδια και παράλληλα τους μεγάλους συμμάχους της Δύσης. Οι τρεις αυτοί πυλώνες πρέπει να στηριχθούν πάση θυσία από τη Δύση και τη Ρωσία, ακόμα και για προληπτικούς λόγους.
Η συγκεκριμένη χρονική συγκυρία και υπό το πρίσμα ενός τέτοιου πιθανού σχεδιασμού απαιτεί τη στενή συνεργασία ΗΠΑ, Ε.Ε., Ρωσίας και Κίνας και την απομάκρυνση από ψυχροπολεμικές λογικές αντιπαλότητας. Απαιτεί επίσης τη συνειδητοποίηση ότι όσο δύσκολη και επώδυνη και αν είναι επιχειρησιακά και στρατηγικά η αποχώρηση μιας χώρας τόσο κομβικής όσο η Τουρκία από το ΝΑΤΟ, αυτή η αποχώρηση θα πρέπει να θεωρείται δεδομένη, αν όχι επιβεβλημένη.
Αντί επιλόγου
Η δύση βρίσκεται πολύ κοντά στην ώρα μηδέν που ίσως χρειαστεί να διαλέξει ανάμεσα σε μια αδράνεια που θα οδηγήσει σε μια πολύ διαφορετική παγκόσμια ισορροπία(;) δυνάμεων και έναν μελλοντικό πόλεμο μεγέθους που δεν έχει ξαναδεί ο πλανήτης στη μέχρι τώρα ιστορία του ή στην λήψη προληπτικής δράσης με στόχο μια νέα συμφωνία Sykes-Picot για τη Μέση Ανατολή η οποία όμως αναγκαστικά θα εμπλέξει όλες τις χώρες της περιοχής, όλες τις μεγάλες παγκόσμιες δυνάμεις (ΗΠΑ, Ε.Ε., Ρωσία, Κίνα, Ινδία) και θα έχει πολύ μεγάλο κόστος.
Πρέπει να γίνει κατανοητό από τις πολιτικές ηγεσίες αλλά και τις ίδιες τις δυτικές κοινωνίες ότι η εποχή της σταθερότητας έχει παρέλθει ανεπιστρεπτί και ο δρόμος μπροστά μας θα είναι δύσκολος και επώδυνος. Αν ο ισλαμικός κόσμος προχωρήσει σε μια τέτοια ένωση (που ίσως είναι και μονόδρομος για το Ισλάμ), τότε το ερώτημα που θα έχουμε να αντιμετωπίσουμε δεν θα είναι αν θα γίνει ένας νέος Παγκόσμιος Πόλεμος, αλλά το πότε και το ποιος θα έχει τον πρώτο λόγο σε αυτόν.
πηγή
Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου.
Του Πάνου Μητρονίκα
Την εβδομάδα που μας πέρασε ο Τούρκος Πρόεδρος, Recep Tayyip Erdoğan, εγκαινίασε την τρίτη και μεγαλύτερη γέφυρα του Βοσπόρου. Μια γέφυρα που φέρει το όνομα του Σουλτάνου Selim Α’, αποκαλούμενου και ως «Αυστηρού» ή «Βλοσυρού» (Yavuz Sultan Selim), πατέρα του γνωστού σε όλους μας Σουλεϊμάν Α' του Μεγαλοπρεπούς (Suleiman the Magnificent).
Ο Selim είναι ιστορικά η σημαντικότερη μορφή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, γιατί κατά την μόλις οκταετή παρουσία του στα ηνία της Αυτοκρατορίας (1512-1520) κατάφερε να τριπλασιάσει τα εδάφη της και ταυτόχρονα να την μετατρέψει σε Χαλιφάτο με την κατάκτηση του Σουλτανάτου της Αιγύπτου (Mamluk Sultanate) και την κυρίευση των ιερών Ισλαμικών πόλεων της Μέκκας και της Μεδίνας το 1517. Ο Σελίμ Α’ δεν ήταν πια μόνο Σουλτάνος, αλλά και Χαλίφης των απανταχού Μουσουλμάνων και η Οθωμανική Αυτοκρατορία από ένα Σουλτανάτο της περιοχής των Βαλκανίων και της Ανατολίας, έγινε ένα Χαλιφάτο με έκταση από τα Βαλκάνια μέχρι τη Λιβύη, την Περσία και την Αραβική Χερσόνησο.
Είναι λογικό λοιπόν η Τουρκία, σαν συνεχιστής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, να θέλει να τιμήσει το όνομα του Σελίμ Α’, είναι όμως και πολύ ενδιαφέρουσα η ταύτιση που πιθανώς βλέπει ο ίδιος ο Erdoğan με τον Selim.
Η ισλαμική ατζέντα Erdoğan
Ο Erdoğan από την αρχή της πολιτικής του καριέρας, σαν δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης, δεν έκρυψε τον ισλαμικό του προσανατολισμό και την ισλαμική του ατζέντα για την Τουρκία και το μέλλον της. Το 1999 είχε απαγγείλει το παρακάτω ποίημα που τον οδήγησε τότε στη φυλακή για τέσσερις μήνες με την κατηγορία της διασποράς θρησκευτικού μίσους, και το οποίο έμελλε να γίνει πραγματικότητα στο πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου:
«Τα τζαμιά είναι τα στρατόπεδά μας, οι τρούλοι είναι τα κράνη μας, οι μιναρέδες είναι τα σπαθιά μας και οι πιστοί είναι οι στρατιώτες μας».
Από τότε έχουν περάσει 17 χρόνια και, υπό την ηγεσία του, η Τουρκία, από μια χώρα στα πρόθυρα της κατάρρευσης, φλερτάρει πια με τους G10, γνωρίζει ισχυρότατη οικονομική και τεχνολογική ανάπτυξη και αναδεικνύεται σε περιφερειακή δύναμη με ηγετικό ρόλο στον ισλαμικό κόσμο.
Η οικονομική άνθηση θα περίμενε κανείς να δυτικοποιήσει περισσότερο την ήδη σχετικά κοσμική τουρκική κοινωνία, όμως αυτός δεν ήταν ποτέ ο στόχος του Erdoğan, που είχε δηλώσει ανοιχτά από την αρχή ότι «Ισλάμ και κοσμικότητα δεν μπορούν να πάνε μαζί». Ο στόχος του ήταν πάντα ισλαμικός (όχι απλά τουρκικός) και κάθε κίνηση του φαίνεται να ήταν πολύ καλά μελετημένη προς αυτήν την κατεύθυνση και την εκπλήρωση αυτού του στόχου. Ακόμα και οι κινήσεις που εμείς θεωρούμε γραφικές, αλαζονικές ή ακατανόητες.
Στην πορεία του αυτή ο Erdoğan βρέθηκε να συμμαχεί με δύο ανθρώπους πολύ διαφορετικού προφίλ από το δικό του. Τον μετριοπαθή ισλαμιστή Fethullah Gülen και τον «νέο-οθωμανιστή» ακαδημαϊκό Ahmet Davutoğlu. Αμφότεροι έδειχναν πνευματικοί καθοδηγητές του, αλλά εκ του αποτελέσματος αποδείχθηκαν απλά πιόνια στο όποιο σχέδιο Erdoğan.
Ο Gülen ήταν το μέσο για να αναδειχθεί και να σταθεροποιηθεί εσωτερικά, υποσκάπτοντας το κεμαλικό κατεστημένο της Τουρκίας με ήπιο και αθόρυβο τρόπο. Χρησιμοποίησε το μεγάλο εκπαιδευτικό δίκτυο της οργάνωσης και των αποφοίτων της, έτσι ώστε να διαβρώσει τις κρατικές δομές, να απομακρύνει κεμαλιστές και, ταυτόχρονα, να ισχυροποιήσει και να εκσυγχρονίσει τον ισλαμικό πληθυσμό της Τουρκίας. Έναν πληθυσμό που θα έπρεπε να μορφωθεί, αλλά παράλληλα να μην χάσει και τις ισλαμικές αξίες του. Επιπροσθέτως, το τεράστιο δίκτυο Gülen σε μεγάλο αριθμό άλλων ισλαμικών και μη χωρών ήταν μια καλή βάση για την προώθηση του προφίλ του και τη δημιουργία δεσμών στον ισλαμικό χώρο, με επίκεντρο της Τουρκία και υπό τη δική του διακριτική ηγετική φυσιογνωμία.
Ο Davutoğlu από την άλλη ήταν το μέσο καθησυχασμού και επανάπαυσης των εσωτερικών και εξωτερικών αντιπάλων του. Με ένα ήπιο ακαδημαϊκό προφίλ, ο Davutoğlu μπορούσε να ελιχθεί στους διεθνείς κύκλους της δύσης, εξισορροπώντας τις πιο ακραίες κινήσεις και δηλώσεις Erdoğan, ενώ παράλληλα με τις νέο-οθωμανικές θεωρίες του διατηρούσε μια ισορροπία με το στρατιωτικό κατεστημένο της Τουρκίας που έβλεπε κοινούς εθνικούς στόχους στη σκέψη του. Erdoğan και Davutoğlu μαζί ήταν μια μορφή του κλασσικού δίδυμου του «καλού και κακού μπάτσου» που βλέπουμε στις ταινίες. Ο ένας κράδαινε το μαστίγιο και ο άλλος έφερνε τα καρότα.
Αμφότεροι οι Gülen και Davutoğlu όμως παύτηκαν μόλις εκπλήρωσαν τον σκοπό τους και μόλις ο ίδιος ο Erdoğan ένοιωσε ότι δεν τους έχει πια ανάγκη. Ο πρώτος γιατί ήταν πολύ μετριοπαθής και ο δεύτερος γιατί ήταν πολύ εθνικιστής, έννοιες πολύ μακρινές για τον ίδιο τον Erdoğan, τον χαρακτήρα του και τους στόχους του. Δεν ήταν πνευματικοί ηγέτες, ούτε καν επιρροές στη σκέψη του. Ήταν απλά πιόνια σε ένα παιχνίδι που ξεκινάει από το 1999 και σήμερα πλέον μπαίνει στην τελική του φάση, στην οποία εμφανίζεται και ο άνθρωπος που ο Erdoğan κρατούσε πολύ καλά κρυμμένο τόσα χρόνια και ο οποίος θα μπορούσε να χαρακτηριστεί διαμορφωτής της στρατηγικής του σκέψης και πιθανώς και των στόχων του.
Ο ταξίαρχος (ε.α.) Adnan Tanrıverdi
Την ίδια εβδομάδα που είχαμε τα εγκαίνια της γέφυρας Σελίμ Α’, ο Erdoğan έκανε άλλη μια κίνηση που πέρασε απαρατήρητη στον διεθνή Τύπο (και πολύ χαμηλά στον τουρκικό, μιας και την ίδια μέρα έκλεισε και την εφημερίδα Ozgur Gündem). Διόρισε κύριο σύμβουλο του στην προεδρία τον ταξίαρχο (ε.α.) Adnan Tanrıverdi, ο οποίος είναι και πρόεδρος της εταιρείας «SADAT A.S. International Defence Consulting». Η κίνηση του αυτή ήρθε μάλιστα σαν απάντηση σε επερωτήσεις της αντιπολίτευσης στη τουρκική Βουλή σχετικά με τον ρόλο της εν λόγω εταιρείας σε σχέση με το πραξικόπημα, το Ισλαμικό Κράτος και δράσεις παραστρατιωτικών οργανώσεων εντός και εκτός της Τουρκίας.
Ο ταξίαρχος Adnan Tanrıverdi αποστρατεύτηκε από τις τουρκικές ένοπλες δυνάμεις το 1997 και από τότε μέχρι το 2009 τα ίχνη του χάνονται, ενώ δείχνει να έχει ασχοληθεί μόνο με κάποιες ισλαμικές οργανώσεις στην Κωνσταντινούπολη. Το 2009 εμφανίζεται με άρθρα του που περιλαμβάνονται στο υλικό της εταιρίας SADAT A.S., η οποία φέρεται να λειτουργούσε παράνομα στον χώρο της Άμυνας παρέχοντας συμβουλευτικές υπηρεσίες και εκπαίδευση μέχρι το 2012, χρονιά κατά την οποία ο ίδιος ο Erdoğan την νομιμοποιεί σαν εταιρεία.
Ο Tanriverdi μαζί με τον Erdoğan πολλά χρόνια πίσω κρίνοντας από την ηλικία του Τούρκου Προέδρου στη φωτογραφία.
Ο ίδιος, παρότι στρατιωτικός καριέρας στα χρόνια της Κεμαλικής Τουρκίας, είναι ένας πιστός, αν όχι φανατικός, μουσουλμάνος. Στα άρθρα του μας αποκαλύπτει μια ακραία αντί-ισραηλινή διάθεση και μια πολύ κατασταλαγμένη στρατηγική και πολιτική σκέψη που επικεντρώνεται στην ενοποίηση και την αμυντική συνεργασία του Ισλαμικού χώρου.
Στη συνέχεια της ανάλυσης μας θα δούμε τα άρθρα αυτά, καθώς και το πώς μπορεί να σχετίζονται με την πολιτική και τους στόχους Erdoğan.
Η εταιρεία SADAT A.S. International Defence Consulting
Η ιστοσελίδα της εταιρείας SADAT A.S. μας δίνει σειρά χρήσιμων πληροφοριών σχετικά με τις δραστηριότητες της, το προσωπικό της και τους στόχους της. Βλέπουμε ότι είναι η πρώτη και μόνη εταιρεία παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών αμυντικού χαρακτήρα στον ισλαμικό κόσμο (κάτι ανάλογο της γνωστής αμερικανικής Blackwater), ιδρυθείσα από ομάδα υψηλόβαθμων αποστράτων των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων, και με στόχευση αποκλειστικά στον ισλαμικό χώρο.
Το όραμα της είναι η δημιουργία μιας αμυντικής συνεργασίας ανάμεσα στις ισλαμικές χώρες, έτσι ώστε οι τελευταίες να βρουν τη θέση που τους ταιριάζει ανάμεσα στις παγκόσμιες υπερδυνάμεις(!). Για αυτό τους παρέχει εκπαίδευση και συμβουλευτικές υπηρεσίες ώστε να εκσυγχρονίσουν τις ένοπλες δυνάμεις τους σε επίπεδο που να μπορούν να ανταπεξέλθουν στις σημερινές γεωπολιτικές προκλήσεις.
Μια ματιά στις παρεχόμενες υπηρεσίες αποκαλύπτει εκτεταμένα και πολύ εξειδικευμένα προγράμματα εκπαίδευσης για τον στρατό, την αεροπορία και το ναυτικό, με ιδιαίτερη έμφαση στις ειδικές δυνάμεις και τις ελαφρές μονάδες ελιγμών και ανορθόδοξου πολέμου. Παρέχει πολλά σπονδυλωτά προγράμματα εκπαίδευσης ειδικών δυνάμεων διάρκειας πολλών μηνών έκαστο, σε αντικείμενα όπως ο ανταρτοπόλεμος, η επιβίωση, ενέδρες, δολιοφθορές, δολοφονίες, φύλαξη, προκεχωρημένη παρατήρηση και αναγνώριση, αεροκίνητες και αμφίβιες επιχειρήσεις, ελεύθερους σκοπευτές, αντιαρματικές επιχειρήσεις κλπ.
Αντίστοιχα, παρέχει τμήματα υποβρυχίων καταστροφών και βατραχανθρώπων για το ναυτικό και σχολεία πιλότων μάχης για ελικόπτερα και αεροσκάφη όλων των τύπων και ειδικοτήτων (μαχητικά, μεταφορικά, ΑΣΕΠΕ, ανεφοδιασμού). Επιπροσθέτως παρέχει συμβουλευτικές υπηρεσίες και ολοκληρωμένες υπηρεσίες προμηθειών και συντήρησης εξοπλισμού ανάλογα με τις ανάγκες και τις απαιτήσεις του κάθε πελάτη.
Η εταιρεία δεν μας αναφέρει κάποιες δικές της εγκαταστάσεις και μιλά αόριστα για εκπαίδευση στο περιβάλλον του πελάτη, αλλά αναφορές από πηγή που χαρακτηρίζεται ως το «βαθύ λαρύγγι» του ερντογανικού περιβάλλοντος μιλούν για πληθώρα παλαιών στρατοπέδων των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων στην περιοχή της Κωνσταντινούπολης, της Μαρμαρίδας και αλλού, που αξιοποιούνται από την εταιρεία για την εκπαίδευση μέχρι και 600 ατόμων ανά σειρά σε κάθε εγκατάσταση. Το δε βίντεο από την ιστοσελίδα της εταιρείας φέρνει στο μυαλό εικόνες από ανάλογα προπαγανδιστικά βίντεο με εκπαιδεύσεις ισλαμιστών μαχητών.
Το μέγεθος και η ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η SADAT A.S. είναι μια εταιρεία με ικανότητα να δημιουργήσει από το μηδέν τις ένοπλες δυνάμεις μιας χώρας, και η χρονική συγκυρία της επίσημης εμφάνισης της το 2012 παράλληλα με την εμφάνιση του ΙΚ κράτους στη Συρία και το Ιράκ δεν μπορεί παρά να δημιουργεί απορίες σχετικά με πιθανό ρόλο της στην οργάνωση και εκπαίδευση μιας στρατιωτικής δύναμης που εμφανίστηκε από το πουθενά στην περιοχή και επιβιώνει ακόμα και σήμερα μετά από συνεχείς επιχειρήσεις εναντίων οργανωμένων στρατών. Απορίες που έχουν εκφραστεί ακόμα και μέσα στην τουρκική Βουλή, χωρίς όμως να πάρουν απάντηση πλην αόριστων διαψεύσεων.
Τα δε προγράμματα ελικοπτέρων και μαχητικών αεροσκαφών δεν μπορεί παρά να δημιουργούν συνειρμούς και ερωτήματα σχετικά με τα ιπτάμενα μέσα που πήραν μέρος στο πρόσφατο πραξικόπημα, την ταυτότητα αυτών που τα χειρίζονταν και την τύχη τους, μιας και ακούσαμε αναφορές για καταρρίψεις και εξαφανίσεις ελικοπτέρων και αεροσκαφών, χωρίς όμως ποτέ να δούμε συντρίμμια ή να μάθουμε τι ακριβώς έγινε με αυτά.
Πρόσφατα, τέλος, αναφορές από τις ίδιες πηγές αναφέρουν ότι η συγκεκριμένη εταιρεία βρίσκεται πίσω από τη δημιουργία ενός προσωπικού στρατού για τον Ερντογάν, και στρατολογήσεις και εκπαιδεύσεις εφήβων από τις τάξεις της νεολαίας του ΑΚΡ και του οθωμανικού οργανισμού «Osmanlı Ocakları». Ενός στρατού που κατά άλλες πηγές και αναφορές δρα ήδη εντός της τουρκικής ανατολής σε εκκαθαριστικές επιχειρήσεις χωριών της περιοχής Lice της επαρχίας Ντιγιαρμπακίρ.
Θα μπορούσαμε να γράφουμε σελίδες αναλύοντας τις ικανότητες της συγκεκριμένης εταιρείας, καθώς και τον πιθανό ρόλο της σε διάφορες χώρες, συμπεριλαμβανομένης της ίδιας της Τουρκίας, τα τελευταία 6 χρόνια της ισλαμικής αναταραχής στην βόρεια Αφρική και μέση ανατολή, είναι όμως σημαντικότερο για την ανάλυση μας να επικεντρωθούμε στον ιδρυτή της και το ιδεολογικό πλαίσιο που δείχνει να οδηγεί και τον ίδιο τον Erdoğan.
Το νέο Χαλιφάτο και οι Ισλαμικές Ηνωμένες Πολιτείες
Ο Erdoğan χαρακτηρίζεται από μια μεγαλομανία που αγγίζει τα όρια της γραφικότητας και του γελοίου στα δυτικά μάτια. Παλάτια των 1.000 δωματίων, προεδρικά αεροσκάφη στη λογική του αμερικανικού «Air Force One» και συμπεριφορά που ξεπερνά σε αλαζονεία και επιθετικότητα κατά πολύ το ειδικό βάρος της Τουρκίας, ακόμα και αν την δούμε σαν περιφερειακή δύναμη.
Αν όμως δούμε τη στάση του από μια άλλη οπτική γωνία, τότε όλα αυτά βγάζουν ένα πολύ διαφορετικό νόημα. Ο Erdoğan δεν απευθύνεται στη δύση με τη μεγαλομανία του, αλλά στον ισλαμικό κόσμο. Με τις προκλήσεις του δείχνει επίσης ότι είναι ένας ηγέτης που αντιμετωπίζει ακόμα και τις υπερδυνάμεις ισοδύναμα και όχι σαν εξαρτώμενος από αυτές. Ο Erdoğan δεν ενδιαφέρεται να συνεργαστεί με τις μεγάλες δυνάμεις παρά μόνο στο ίδιο ή ανώτερο επίπεδο από αυτές. Θέλει να κάτσει στο τραπέζι μαζί τους ισότιμα ή και από θέση ισχύος.
Anadolu Agency / Contributor / Getty Images / Ideal Image
Κάτι τέτοιο προφανώς δεν μπορεί να το κάνει σαν Πρόεδρος της Τουρκίας. Μπορεί όμως να το κάνει σαν Πρόεδρος μιας πολύ μεγαλύτερης ισλαμικής ένωσης. Μιας ένωσης που θα εκπροσωπεί το σύνολο του ισλαμικού κόσμου. Ενός Χαλιφάτου. Ενός οργανισμού που τη δομή του, τους στόχους του και το όραμα του έχει ήδη περιγράψει ο Adnan Tanrıverdi από το 2009 και το 2012 στα άρθρα του που θα εξετάσουμε αμέσως.
Στην ιστοσελίδα της εταιρείας SADAT A.S., βρίσκουμε δύο άρθρα σχετικά με την Παλαιστίνη (ΕΔΩ και ΕΔΩ) και το πώς ο ισλαμικός κόσμος οφείλει ενωμένος να της συμπαρασταθεί, να την εξοπλίσει ή ακόμα και να επιτεθεί στο Ισραήλ για να το αναγκάσει να σταματήσει τον αποκλεισμό της. Δεν είναι ίσως τυχαία η εμμονή του Erdoğan με την Παλαιστίνη και η στάση της Τουρκίας απέναντι στο Ισραήλ από τα γεγονότα του Μαβί Μαρμαρά το 2010 μέχρι και σήμερα, με δεδομένο ότι τα κείμενα αυτά έχουν γραφτεί το 2009. Αξίζει κάποιος να τα εξετάσει για να δει το επίπεδο σκέψης του συγκεκριμένου ανθρώπου, καθώς και τις ακραίες προτάσεις του, εμείς όμως θα σταθούμε στα δύο πιο πρόσφατα άρθρα του από το 2012 που περιγράφουν την ανάγκη συνεργασίας ανάμεσα στα ισλαμικά κράτη και τη δημιουργία μιας ισλαμικής συνομοσπονδίας με αντιπροσωπευτικές και εκτελεστικές δομές.
Στο άρθρο του με τίτλο «Το μέλλον του Ισλαμικού κόσμου και η SADAT» ο νέος σύμβουλος του Τούρκου Προέδρου μας μιλάει, με χαρακτηριστικό ισλαμικό λόγο, για το πώς οι παγκόσμιες μεγάλες δυνάμεις εκμεταλλεύονται τον ισλαμικό κόσμο από το τέλος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας μέχρι τώρα. Παρουσιάζει το ΝΑΤΟ, το Σύμφωνο της Βαρσοβίας και τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών σαν όργανα άσκησης εξουσίας και καταπίεσης των δυτικών πάνω στον ισλαμικό κόσμο και φτάνει να χαρακτηρίσει ως 27η σταυροφορία τη δημιουργία του Ισραήλ υπό την κάλυψη των Χριστιανών. Αναφέρει ότι σχεδόν 60 ισλαμικές χώρες δεν ήταν ικανές μέχρι σήμερα να ενωθούν έτσι ώστε να αποκτήσουν την ισχύ και τον σεβασμό που τους αναλογεί σε παγκόσμιο επίπεδο καθότι απλώνονται σε τρεις ηπείρους και ελέγχουν τεράστιο αριθμό πόρων και χερσαίων, θαλάσσιων και εναέριων οδών.
Καταδικάζει την κοσμική στροφή της Τουρκίας εις βάρος του ισλαμικού της χαρακτήρα, προβλέπει ένα σκοτεινό μέλλον για τις ισλαμικές χώρες αν παραμείνουν διαιρεμένες και καταλήγει ότι η επιβίωση της Τουρκίας και των ισλαμικών χωρών, που θα επιφέρει την αποκατάσταση της δικαιοσύνης και της ειρήνης στον κόσμο(!), μπορεί να επέλθει μόνο με μια ένωση τους σε μια παγκόσμια ισλαμική υπερδύναμη(!).
Σε άλλο άρθρο του με τίτλο «Μια επίσκεψη στην Ιερή πόλη Al-Quds Al-Sharif, με πλήρη πνευματική ικανοποίηση», αρχικά κάνει μια εκτενή αναφορά της επίσκεψης του στα τεμένη της Ιερουσαλήμ και των Ιερών τόπων για ένα προσκύνημα που είναι 100 φορές πιο αποτελεσματικό από ό,τι άλλου (αξίζει κάποιος να διαβάσει αυτό το κομμάτι του άρθρου για να δει τον τρόπο σκέψης ενός πιστού μουσουλμάνου). Μέσα στο ισλαμικό του παραλήρημα φτάνει να αναφέρει με μια αφοπλιστική απλότητα και ειλικρίνεια ότι ενώ παρατηρούσε του Χριστιανούς και Εβραίους να προσεύχονται, δεν μπορούσε παρά να σκεφτεί πόσο ωραία θα ήταν όλοι αυτοί οι ειλικρινείς στην πίστη τους άνθρωποι να ήταν μουσουλμάνοι.
Το πραγματικά ενδιαφέρον κομμάτι όμως του άρθρου είναι στο τέλος του, όπου, αφού κάνει μια αναφορά στις ανάγκες της Παλαιστίνης και στο πώς θα πρέπει ο ισλαμικός κόσμος να πιέσει για την αναγνώριση της, αμέσως μετά μας δίνει μια προτεινόμενη δομή για την ισλαμική ένωση, την ισλαμική ουτοπία όπως χαρακτηριστικά αναφέρει, και πώς αυτή θα έπρεπε να λειτουργεί.
Μας λέει λοιπόν ότι η ένωση αυτή θα πρέπει να διαθέτει τα παρακάτω:
Ένα Κοινοβούλιο, που θα λειτουργεί σε μόνιμη βάση και στο οποίο όλα τα ισλαμικά κράτη θα έχουν αντιπροσώπευση ανάλογη με το μέγεθος τους.
Μια Εκτελεστική Επιτροπή, η οποία θα εκλέγεται από το Κοινοβούλιο, η οποία θα λειτουργεί πάλι σε μόνιμη βάση και θα έχει σαν κύριο ρόλο να λύνει τα προβλήματα των ισλαμικών χωρών βάση των αποφάσεων του Κοινοβουλίου.
Βάση αυτής της Εκτελεστικής Επιτροπής, οι υπουργοί όλων των ισλαμικών χωρών θα πρέπει να συνευρίσκονται τακτικά έτσι ώστε να καθορίζουν κοινή πολιτική για όλο τον ισλαμικό κόσμο ιδιαίτερα σε θέματα εξωτερικής πολιτικής.
Ένα Ισλαμικό Δικαστήριο, που θα καθορίζει πολιτικές λύσεις ανάμεσα στις ισλαμικές χώρες και άλλες χώρες εκτός Ισλάμ, όπως και ανάμεσα τους (ένα διεθνές δικαστήριο Σαρίας).
Μια συνεργασία στην Άμυνα και την Αμυντική Βιομηχανία για όλες τις ισλαμικές χώρες.
Μια Δύναμη Ταχείας Αντίδρασης, η οποία θα μπορεί να επεμβαίνει σε παγκόσμιο επίπεδο όπου κρίνεται απαραίτητο από τις χώρες μέλη και τα παραπάνω όργανα (όπως π.χ. στο Ισραήλ για να μας δώσει και ένα παράδειγμα).
Ένα Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων υπό το Κοινοβούλιο, για να χειρίζεται θέματα δικαιωμάτων στα κράτη μέλη (είναι καλό να πούμε εδώ ότι ο ισλαμικός κόσμος ΔΕΝ αποδέχεται τα ανθρώπινα δικαιώματα κατά ΟΗΕ, αλλά βάση δικής του συνθήκης που βασίζεται στη Σαρία).
Ένα Ποινικό Δικαστήριο, το οποίο να μπορεί να δικάζει κυβερνήσεις βάση των εγκλημάτων τους επί των λαών τους (κάτι ανάλογο του διεθνούς δικαστηρίου της Χάγης, αλλά υπό ισλαμικό αυτήν τη φορά έλεγχο και νομική βάση).
Αυτό που περιγράφει ο Adnan Tanrıverdi είναι ουσιαστικά μια ισλαμική συνομοσπονδία στα πρότυπα της Ευρωπαϊκής Ένωσης η οποία θα βασίζεται όμως στις αξίες του Ισλάμ και θα δημιουργήσει μια υπερδύναμη με κοινή εξωτερική πολιτική, άμυνα, και οικονομία. Μια συνομοσπονδία που θα εκπροσωπεί την Ούμα (ένα Χαλιφάτο δηλαδή), θα απλώνεται σε τρεις ηπείρους, θα διαθέτει τεράστια αποθέματα πόρων, 1,5 δισ. πληθυσμό και ανάλογη εσωτερική αγορά, μια τεράστια οικονομία με πολύ μεγάλη αυτονομία, ισχυρές και αυτόνομες τεχνολογικά ένοπλες δυνάμεις, και η οποία θα έχει ισχυρό ρόλο σε παγκόσμιο επίπεδο σαν μια συμπαγής υπερδύναμη.
Ιδιαίτερα για το θέμα των ενόπλων δυνάμεων αυτής της νέας οντότητας, σε άλλο άρθρο του μας λέει ότι η Τουρκία διαθέτει ήδη την τεχνολογία για όλα τα κύρια οπλικά συστήματα, δεν διαθέτει όμως τους πόρους που απαιτούνται για την παραγωγή τους. Σε μια τέτοια δομή οι πόροι θα υπάρχουν και έτσι παραγγελίες αρμάτων, ελικοπτέρων, αεροσκαφών και άλλων συστημάτων θα ανέλθουν σε αριθμούς πολλών χιλιάδων (αναφέρει χαρακτηριστικά 100.000 άρματα και από 10.000 αεροσκάφη και ελικόπτερα, νούμερα εξωφρενικά για τα δεδομένα κάθε άλλου στρατού, αλλά ίσως εφικτά για μια ένωση 60 χωρών που θα βασίζεται μάλιστα σε μια πολεμοχαρή ιδεολογία όπως το Ισλάμ).
Ταυτόχρονα η νέα αυτή υπερδύναμη θα έχει μεγάλες μουσουλμανικές μειονότητες στο έδαφος τεσσάρων από τις υπόλοιπες μεγάλες δυνάμεις (Ε.Ε., Ρωσία, Κίνα, Ινδία), με ό,τι συνεπάγεται αυτό στην προβολή ισχύος και τις ικανότητες επιρροής της απέναντι σε αυτές. Θα διαθέτει επίσης πυρηνικά όπλα, μιας και το Πακιστάν είναι μια από τις χώρες που διαθέτουν πυρηνικά και, όντας μέλος της συνομοσπονδίας, δεν θα δεσμεύεται από διεθνείς συνθήκες μεταφοράς τεχνολογίας.
Αυτή είναι μια ομοσπονδία της οποίας ο Erdoğan θα ήθελε να είναι δημιουργός και γιατί όχι και πρώτος ηγέτης. Ένας σύγχρονος Σελίμ Α’ που θα επαναφέρει το Χαλιφάτο και θα οδηγήσει τον ισλαμικό κόσμο σε νέους ορίζοντες, 4 αιώνες μετά την τελευταία του μεγάλη στιγμή στις πύλες της Βιέννης.
Τι πρέπει να περιμένουμε από εδώ και πέρα
Ο δυτικός κόσμος από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και μέχρι σήμερα παραμένει εγκλωβισμένος σε μια γεωπολιτική θεώρηση δύο βασικών πόλων που μάχονται για τον έλεγχο της ενδιάμεσης σε αυτούς περιοχής (της λεγόμενης και Rimland). Ο εγκλωβισμός αυτός είναι τέτοιος που θεωρεί δεδομένη την εξάρτηση αυτής της ενδιάμεσης περιοχής από τους δύο πόλους, είτε συνολικά είτε μερικώς σε ένα παιχνίδι Monopoly, στο οποίο κάθε παίχτης αγοράζει «οικόπεδα» και χτίζει βάσεις προσπαθώντας να εμποδίσει την πορεία του αντιπάλου και να τον εγκλωβίσει.
Έχουμε μάθει στη Δύση να εξετάζουμε τον κόσμο βάση των αναγκών μας και αυτού του παιχνιδιού εξουσίας ανάμεσα στους δύο πόλους. Η γεωπολιτική των αγωγών, του ελέγχου της ενέργειας, των θαλάσσιων και χερσαίων οδών, της οικονομικής επέκτασης σε νέες αγορές και της οικονομικής παγκοσμιοποίησης βασίζονται όλα πάνω σε αυτή μας την παραδοχή.
Τι γίνεται όμως αν ξαφνικά αυτή η μεσαία περιοχή ή μεγάλο τμήμα της ανεξαρτητοποιηθεί και δημιουργήσει έναν νέο, τρίτο πόλο ισχύος; Αυτό ακριβώς είναι το όραμα των Tanriverdi και Erdoğan και μια τέτοια κίνηση, που δεν θέλει περισσότερο από 5 χρόνια για να υλοποιηθεί, είναι ικανή να πετάξει έναν αιώνα γεωπολιτικής στα σκουπίδια. Είναι ικανή επίσης να ανατρέψει απόλυτα όλες τις σημερινές ισορροπίες, γεωπολιτικούς σχεδιασμούς και δεδομένα.
Τα γεγονότα των τελευταίων ετών και ιδιαίτερα όσα ακολουθούν το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου (ΦΩΤ.) στην Τουρκία δείχνουν ότι ο Erdoğan μπαίνει στην τελευταία φάση υλοποίησης ενός τέτοιου οράματος και σε αυτό πιθανότατα έχει συμμάχους μεγάλη μερίδα του ισλαμικού κόσμου.
Photo by Anadolu Agency / Contributor / Getty Images / Ideal Image
Σε μια τέτοια περίπτωση θα πρέπει να θεωρείται πολύ πιθανή για τη δύση η αποχώρηση της Τουρκίας από το ΝΑΤΟ κάποια στιγμή μέσα στα επόμενα χρόνια και ότι κάθε κίνηση συνεργασίας της με τη Δύση ή τη Ρωσία από εδώ και πέρα ίσως γίνεται στα πλαίσια ενός αντιπερισπασμού με στόχο την εξοικονόμηση χρόνου και την αποκόμιση συγκεκριμένων κερδών (κυρίως υψηλή αμυντική τεχνολογία, όπως stealth, πυραυλική, αντιπυραυλική, και πυρηνική), ώστε να μπορέσει να ολοκληρώσει τον όποιο σχεδιασμό προς την ουτοπία Tanriverdi.
Η Δύση πρέπει να αντιμετωπίζει κάθε κίνηση της Τουρκίας, αλλά και του ευρύτερου ισλαμικού χώρου, με καχυποψία και υπό το πρίσμα ότι πιθανώς εξυπηρετεί άλλους σκοπούς, όπως τη διάσπαση της (διαμάχες Δύσης – Ρωσίας – Κίνας). Θα πρέπει επίσης να υπολογίζει ότι οι όποιες αντιπαλότητες εντός του ισλαμικού χώρου ίσως είναι τεχνητές και λειτουργούν ως προκάλυψη άλλων ενεργειών (πιθανή απόσπαση οφελών από πολλές διαφορετικές ή αντιμαχόμενες πηγές, βάση όμως κοινού ισλαμικού σχεδιασμού).
Είναι δεδομένο ότι σε έναν τέτοιο σχεδιασμό οι Κούρδοι, η στρατιωτική κυβέρνηση της Αιγύπτου και το μετριοπαθές βασίλειο της Ιορδανίας αποτελούν τα μεγαλύτερα εμπόδια και παράλληλα τους μεγάλους συμμάχους της Δύσης. Οι τρεις αυτοί πυλώνες πρέπει να στηριχθούν πάση θυσία από τη Δύση και τη Ρωσία, ακόμα και για προληπτικούς λόγους.
Η συγκεκριμένη χρονική συγκυρία και υπό το πρίσμα ενός τέτοιου πιθανού σχεδιασμού απαιτεί τη στενή συνεργασία ΗΠΑ, Ε.Ε., Ρωσίας και Κίνας και την απομάκρυνση από ψυχροπολεμικές λογικές αντιπαλότητας. Απαιτεί επίσης τη συνειδητοποίηση ότι όσο δύσκολη και επώδυνη και αν είναι επιχειρησιακά και στρατηγικά η αποχώρηση μιας χώρας τόσο κομβικής όσο η Τουρκία από το ΝΑΤΟ, αυτή η αποχώρηση θα πρέπει να θεωρείται δεδομένη, αν όχι επιβεβλημένη.
Αντί επιλόγου
Η δύση βρίσκεται πολύ κοντά στην ώρα μηδέν που ίσως χρειαστεί να διαλέξει ανάμεσα σε μια αδράνεια που θα οδηγήσει σε μια πολύ διαφορετική παγκόσμια ισορροπία(;) δυνάμεων και έναν μελλοντικό πόλεμο μεγέθους που δεν έχει ξαναδεί ο πλανήτης στη μέχρι τώρα ιστορία του ή στην λήψη προληπτικής δράσης με στόχο μια νέα συμφωνία Sykes-Picot για τη Μέση Ανατολή η οποία όμως αναγκαστικά θα εμπλέξει όλες τις χώρες της περιοχής, όλες τις μεγάλες παγκόσμιες δυνάμεις (ΗΠΑ, Ε.Ε., Ρωσία, Κίνα, Ινδία) και θα έχει πολύ μεγάλο κόστος.
Πρέπει να γίνει κατανοητό από τις πολιτικές ηγεσίες αλλά και τις ίδιες τις δυτικές κοινωνίες ότι η εποχή της σταθερότητας έχει παρέλθει ανεπιστρεπτί και ο δρόμος μπροστά μας θα είναι δύσκολος και επώδυνος. Αν ο ισλαμικός κόσμος προχωρήσει σε μια τέτοια ένωση (που ίσως είναι και μονόδρομος για το Ισλάμ), τότε το ερώτημα που θα έχουμε να αντιμετωπίσουμε δεν θα είναι αν θα γίνει ένας νέος Παγκόσμιος Πόλεμος, αλλά το πότε και το ποιος θα έχει τον πρώτο λόγο σε αυτόν.
πηγή
Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου.
Δημοσίευση σχολίου