Γράφει ο Γιώργος Λυκοκάπης
Αν και εκδόθηκε το 1972, το βιβλίο του Ντέιβιντ Χόφμαν «Οι Τούρκοι» έχει ορισμένες επίκαιρες διαπιστώσεις για τις σχέσεις Τουρκίας-ΕΣΣΔ. Συγκεκριμένα σημειώνει πως η Άγκυρα δεν μπορεί να κρατήσει στάση «επιτήδειου ουδέτερου» έναντι της Μόσχας. Είτε θα επιλέξει να είναι θανάσιμος εχθρός της, είτε στρατηγικός της εταίρος. Το συμπέρασμα αυτό του Χόφμαν επιβεβαιώνεται ακόμα και στις μέρες μας.
Αρκεί να θυμηθούμε την όξυνση στις σχέσεις Άγκυρας-Μόσχας που σημειώθηκε από τον Νοέμβριο του 2015, όταν η Τουρκία αποφάσισε να αντιπαρατεθεί με την Ρωσία στο μέτωπο της Συρίας. Προηγουμένως η Άγκυρα είχε διαπιστώσει ότι η στρατηγική της στην Συρία είχε αποτύχει παταγωδώς.
Δεν επιβεβαιώθηκαν οι εκτιμήσεις του πρώην πρωθυπουργού Αχμέτ Νταβούτογλου για γρήγορη κατάρρευση του καθεστώτος Άσαντ, ο οποίος διατηρούσε την εξουσία χάρη στην ρωσική υποστήριξη. Η Μόσχα και η Δύση είχαν αφήσει προσωρινά τις μεταξύ τους αντιπαλότητες, εστιάζοντας στην συντριβή του ISIS. Πολύτιμοι εγχώριοι σύμμαχοι τους οι Κούρδοι της οργάνωσης YPG, την οποία η Άγκυρα παγίως θεωρεί «τρομοκρατική οργάνωση».
Ο Ταγίπ Ερντογάν αποφάσισε τότε να προχωρήσει σε μία κίνηση υψηλού ρίσκου, με σκοπό να φέρει σε τροχιά σύγκρουσης το ΝΑΤΟ με την Ρωσία. Διέταξε την κατάρριψη ενός ρωσικού μαχητικού αεροσκάφους στον συριακό εναέριο χώρο, μία ενέργεια που ο Πούτιν χαρακτήρισε «πισώπλατη μαχαιριά». Όμως ακόμα μία φορά ο Ερντογάν έσφαλε στις εκτιμήσεις του. Με εξαίρεση τις χώρες της Βαλτικής και την Πολωνία, καμία άλλη χώρα του ΝΑΤΟ δεν ήταν πρόθυμη να συνταχθεί μαζί του.
Ακολούθησε η σκληρή αντίδραση της Ρωσίας που σόκαρε τον Τούρκο πρόεδρο. Τα ρωσικά ΜΜΕ παρουσίαζαν τον Ερντογάν ως «ψυχοπαθή», με την κυβέρνηση Πούτιν να τον κατηγορεί ανοιχτά για συμπόρευση με τους τζιχαντιστές. Ξεκίνησαν οικονομικά αντίποινα από την Μόσχα, τα οποία θα οδηγούσαν μακροπρόθεσμα την τουρκική οικονομία σε κατάρρευση. Χωρίς να έχει την στήριξη της Δύσης όπως προσδοκούσε, ο Ταγίπ Ερντογάν βρέθηκε σε πρωτοφανή απομόνωση. Συνειδητοποίησε πως δεν έχει τελικά την πολυτέλεια να είναι εχθρός με την Ρωσία του Πούτιν.
Φταίει ο Γκιουλέν
Για να απαγκιστρωθεί από το αδιέξοδο της πολιτικής του ο Τούρκος Πρόεδρος έστειλε την περιβόητη επιστολή συγνώμης στον Ρώσο Πρόεδρο τον Ιούνιο του 2016. Ο Ερντογάν υπολόγιζε στην αποκατάσταση των σχέσεων Μόσχας-Άγκυρας και τελικά επιβεβαιώθηκε. Η Ρωσία υποστήριξε τον Ερντογάν κατά την διάρκεια του ιουλιανού πραξικοπήματος που ακολούθησε. Ακόμα και όταν δολοφονήθηκε ο Ρώσος πρέσβης στην Τουρκία, ο πρόεδρος Πούτιν μίλησε για «προβοκάτσια». Δεν απέδωσε την παραμικρή ευθύνη στο ισλαμικό παρακράτος του Ερντογάν.
Οι Ρώσοι αποδέχτηκαν τελικά τον ισχυρισμό του Τούρκου Προέδρου, ότι ο πιλότος που κατέρριψε το ρωσικό μαχητικό στην Συρία άνηκε στο δίκτυο του ιμάμη Γκιουλέν. Λίγες ώρες μετά την άφιξη του Πούτιν στην Τουρκία, οι εισαγγελικές αρχές της γείτονος κατηγόρησαν επισήμως τον αυτοεξόριστο στις ΗΠΑ ιμάμη ως υποκινητή της δολοφονίας του Ρώσου πρέσβη. Τελικά αποδείχτηκε πως η «πισώπλατη μαχαιριά» ήταν μία παρεξήγηση δύο καλών φίλων. Ο Ερντογάν αποδίδει μονίμως στον Γκιουλέν ότι κακό έχει συμβεί στην Τουρκία, ακόμα και την σύγκρουση με την Μόσχα των προηγούμενων μηνών.
Οι σχέσεις Πούτιν και Ερντογάν ήταν στενές πριν το επεισόδιο με το μαχητικό στην Συρία. Δεν αναφερόμαστε μόνο στο πεδίο της ενέργειας ή της οικονομίας. Ο Τούρκος πρόεδρος έβλεπε στην ρωσική προσάρτηση της Κριμαίας, ένα παράδειγμα που θα μπορούσε να επαναλάβει η Τουρκία στην Κατεχόμενη Κύπρο ακόμα και στο Ιράκ. Εμφανίζονταν ως ο υπερασπιστής των μουσουλμάνων σε όλα τα μήκη της Γης, από τους Παλαιστινίους στην Γάζα, μέχρι τους Ροχίνγκια στην Μιανμάρ. Όχι όμως αντίστοιχα για τους μουσουλμάνους της Τσετσενίας στην Ρωσία, γεγονός που σίγουρα εκτίμησε ο Ρώσος ομόλογος του.
Θα «τελειώσουν την δουλειά»
Η Τουρκία έχει πλέον νευραλγικό ρόλο στην Συρία χάρη στην συνεισφορά του Βλαντιμίρ Πούτιν, παρόλο που οι δύο χώρες υποστήριξαν διαφορετικά στρατόπεδα στον εμφύλιο της χώρας. Ήταν η Μόσχα που έδωσε το πράσινο φως στην Άγκυρα για τις στρατιωτικές της επιχειρήσεις εναντίον των Κούρδων στο καντόνι του Αφρίν. Ήταν ο Πούτιν που απέτρεψε τον Μπασάρ αλ Άσαντ από την αποστολή συριακών στρατιωτικών δυνάμεων στο Αφρίν, για να μην ενισχυθούν εμμέσως οι Κούρδοι του YPG.
Οι Κούρδοι μίλησαν πικραμένα για «συμπαιγνία Ρωσίας-Τουρκίας» στην Συρία. Δεν έχουν άδικο και σίγουρα προβληματίζονται ιδιαίτερα από την στάση του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ. Ο πιο πολύτιμος σύμμαχος των Κούρδων ανακοίνωσε την πρόθεση του να ξεκινήσει η αποχώρηση των Αμερικανικών στρατευμάτων από την Συρία. Ο βασικός στόχος της Ουάσιγκτον, η συντριβή του Ισλαμικού κράτους, στέφθηκε με επιτυχία. «Άλλοι θα τελειώσουν την δουλειά στην Συρία», είπε χαρακτηριστικά ο Αμερικανός Πρόεδρος.
Μπορεί οι βάσεις των Αμερικανών να ενισχύονται στην κουρδική πόλη Μανπίτζ αλλά οι εξελίξεις στο εσωτερικό των ΗΠΑ είναι ενδεικτικές των μελλοντικών προθέσεων του Τραμπ. Ο οικονομικός πόλεμος με την Κίνα, οι απειλές του Τραμπ για αποστολή πεζοναυτών στα σύνορα ΗΠΑ- Μεξικού, είναι μερικές ενδείξεις ότι πλέον προτεραιότητα του Αμερικανού προέδρου είναι η εσωτερική ατζέντα και όχι η Μέση Ανατολή. Το κενό από τον απομονωτισμό των ΗΠΑ θα καλυφθεί από την Ρωσία, την Τουρκία, το Ιράν και την Γαλλία του Μακρόν. Η συμπόρευση της Μόσχας με την Άγκυρα δεν αφορά όμως μόνο την Συρία.
Ο Πούτιν γνώρισε αποθεωτική υποδοχή στην Τουρκία επισημοποιώντας τις άριστες σχέσεις των δύο χωρών. Ο Ρώσος Πρόεδρος μίλησε για επίσπευση της παράδοσης των πυραύλων S-400 στην Τουρκία, γεγονός που προκάλεσε μεγάλη αναστάτωση στην Ουάσιγκτον. Μέσω της Τουρκίας ο Πούτιν επιδιώκει έναν πάγιο γεωπολιτικό στόχο της Μόσχας από τα χρόνια της ΕΣΣΔ, την υπονόμευση του ΝΑΤΟ. Δεν υπάρχει καλύτερος υπονομευτής από την Τουρκία, η οποία έχει τον δεύτερο μεγαλύτερο στρατό της Συμμαχίας.
Όπως ο Λένιν με τον Κεμάλ
Αξίζει όμως να σταθούμε ιδιαίτερα σε μία άλλη αναφορά του Ρώσου Προέδρου που χαροποίησε ιδιαίτερα τον Ταγίπ Ερντογάν. Αφορά την συνδρομή της εταιρείας Rosatom για την κατασκευή του πρώτου πυρηνικού εργοστασίου στο Ακούγιου, της επαρχίας της Μερσίνης. Ο Πούτιν σημείωσε πως το εργοστάσιο μπορεί να τεθεί σε λειτουργία το 2023 με σκοπό να συμπέσει «με τα 100 χρόνια της τουρκικής ανεξαρτησίας».
Ότι ακριβώς ήθελε να ακούσει ο Ερντογάν, ο οποίος έχει τον φιλόδοξο στόχο να καταφέρει να υποσκελίσει τον Κεμάλ Ατατούρκ, τον «πατέρα των Τούρκων». Ο ίδιος ο Ερντογάν ανακοίνωσε την πτώση του Αφρίν στις 18 Μαρτίου για να συμπέσει με τα 103 χρόνια από την μάχη στην Καλλίπολη. Στην κρίσιμη αυτή μάχη του Α Παγκοσμίου Πολέμου είχε αναδειχθεί ο Μουσταφά Κεμάλ ως αξιωματικός του οθωμανικού στρατού. Ο Ερντογάν εμφανίζεται ως ο γνησιότερος κληρονόμος του από το ανυπόληπτο κεμαλικό κατεστημένο.
Ο Ερντογάν συχνά κατηγορεί την Δύση ότι μέσω των Κούρδων επιδιώκει τον διαμελισμό της Τουρκίας. Γίνεται ευθέως παραλληρισμός με την στήριξη που είχε από τους Άγγλους ο ελληνικός στρατός στην αρχή των επιχειρήσεων στην Μικρά Ασία το 1919. Να θυμίσουμε πως η στάση των Ρώσων μπολσεβίκων ήταν καθοριστική για να επικρατήσουν τα κεμαλικά στρατεύματα στο μικρασιατικό μέτωπο. Σήμερα η συμβολή της Ρωσίας του Πούτιν υπήρξε καθοριστική για την κατάληψη του Αφρίν από τα τουρκικά στρατεύματα.
Ο Ρώσος Πρόεδρος παίζει άριστα το παιχνίδι της προπαγάνδας και αρέσκεται σε ιστορικούς παραλληρισμούς, όπως και ο Τούρκος ομόλογος του. Είναι σίγουρο πως γνώριζε την ιστορική βαρύτητα που είχε η αναφορά του. Ένα πυρηνικό εργοστάσιο το 2023 θα είναι το ωραιότερο δώρο στον Ερντογάν για την επέτειο της ανεξαρτησίας της Τουρκίας. Ακόμα μία φορά στην ιστορία βλέπουμε την Ρωσία να εμφανίζεται ως εγγυητής της ανεξαρτησίας του τουρκικού έθνους.
Ο Πούτιν δεν είναι βέβαια μπολσεβίκος όπως ήταν ο Λένιν, για να θεωρηθεί απειλή για την κοινωνική ειρήνη στην Τουρκία. Είναι ο βασικός λόγος που η συμμαχία της Ρωσίας με την Τουρκία μοιάζει να είναι πολύ ευρύτερη από αυτήν του Κεμάλ με τον Ρώσο κομμουνιστή επαναστάτη.
πηγή
Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου.
Δημοσίευση σχολίου