Του Ζαχαρία Μίχα
Με κομμένη την ανάσα παρακολουθεί η υφήλιος την εξέλιξη της κρίσης ανάμεσα στο Ισραήλ και το Ιράν. Η Ισλαμική Δημοκρατία έχει απειλήσει να εξαπολύσει επίθεση εναντίον του εβραϊκού κράτους, σε αντίποινα για το ισοπεδωτικό πλήγμα στο ιρανικό προξενείο της Δαμασκού την 1η Απριλίου, που είχε ως αποτέλεσμα τον θάνατο ανώτερων στρατιωτικών διοικητών των Φρουρών της Επανάστασης (Pasdaran). Μια προσεκτική ανάλυση των δεδομένων της δίνει κάποιες ενδιαφέρουσες διαστάσεις.
Οι Αμερικανοί προειδοποιούν τις τελευταίες ώρες, ότι η επίθεση αυτή μπορεί να εξαπολυθεί οποιαδήποτε στιγμή ακόμα και εντός των επομένων 48 ωρών. Χαρακτηρίζουν δε τις απειλές ως πραγματικές και ορατές και κυκλοφορούν πληροφορίες ότι συνομιλούν με την Τεχεράνη σε μια προσπάθεια να αποσοβήσουν την ιρανική επίθεση.
Προφανώς, οι αμερικανικές προειδοποιήσεις στηρίζονται στις πληροφορίες που συλλέγουν οι μυστικές υπηρεσίες με πλειάδα τεχνικών και μη μέσων. Ωστόσο, αυτές οι πληροφορίες θα μπορούσαν να τροφοδοτούνται από το ίδιο το Ιράν που στήνει σκηνικό κινητοποίησης. Όλες όμως οι στρατιωτικές ενέργειες, υποκρύπτουν ένα πολιτικό στόχο. Το μίσος είναι ένας παράγοντας που εμφανίζεται διαχρονικά στις πολεμικές συρράξεις, αλλά δεν οδηγεί αυτόματα σε αυτές. Επιπλέον έχει αποδειχθεί χειραγωγήσιμο από τους εμπολέμους.
Μια θεμελιακή παρατήρηση είναι, ότι ένα πλήγμα που προαναγγέλλεται, στην ουσία «καίει» το πλεονέκτημα του αιφνιδιασμού, το οποίο έτσι κι αλλιώς δεν υπήρχε, επειδή επρόκειτο για αντίποινα. Κατά συνέπεια, η κρίση πρέπει να αναλυθεί σε μεγαλύτερο βάθος, σε μια προσπάθεια να εξαχθούν ασφαλέστερες εκτιμήσεις. Αρχικά, εάν απομονωθούν το πλήγμα στο προξενείο και η απειλή ιρανικών αντιποίνων εξάγονται δύο επιμέρους συμπεράσματα.
Αντιγραφή της ισραηλινής στρατηγικής
Το πρώτο είναι ότι η ιρανική «ποινή» θα ήταν δυσανάλογη συγκρινόμενη με την ισραηλινή επίθεση. Φυσικά, ο χαρακτηρισμός «δυσανάλογη» εξασθενεί, εάν στην εικόνα προστεθεί το σύνολο των ισραηλινών πληγμάτων εναντίον ιρανικών στόχων στη Συρία και στο ίδιο το Ιράν. Το δεύτερο είναι, ότι η δυσαναλογία αποκτά διαφορετική υπόσταση εάν εξεταστεί υπό το πρίσμα της γνωστής και ιστορικά τεκμηριωμένης ισραηλινής «στρατηγικής της υπεραντίδρασης»! Στόχος ήταν πάντα να ενισχύσουν την αποτροπή και να επηρεάσουν τους υπολογισμούς του αντιπάλου, ακόμα και έναντι μικρών αναλογικά προκλήσεων ασφαλείας, μέσω της βεβαιότητας που καλλιεργούν ότι θα απαντήσουν με συντριπτικά πλήγματα.
Κατά συνέπεια, οι Ιρανοί μπορούν ίσως να αντιγράφουν αυτή τη στρατηγική, έχοντας μελετήσει καλά επί πολλά χρόνια το Ισραήλ και έχοντας πανομοιότυπη στόχευση. Στόχος τους, λοιπόν, είναι να ακυρώσουν στην πράξη τη στρατηγική επίδειξης πυγμής του εβραϊκού κράτους. Εάν τα ανωτέρω ισχύουν, είναι πιθανό οι απειλές μαζικών αντιποίνων του Ιράν να μην αποσκοπούν απαραίτητα στην υλοποίησή τους, αλλά στο να δημιουργήσουν αποτέλεσμα, το οποίο θα αλλάξει συνολικότερα το πλαίσιο της αντιπαράθεσης ανάμεσα στις δυο πλευρές.
Δηλαδή, σε περίπτωση που δεν απαντήσουν με κάποιον τρόπο, οι Ιρανοί θα έχαναν την αξιοπιστία τους και δεν θα πετύχαιναν τον πολιτικό στόχο που υποκρύπτεται πίσω από κάθε απειλή χρήσης σκληρής στρατιωτικής ισχύος. Οπότε, από τη στιγμή που έχει ανοίξει αυτό το κεφάλαιο, κάποιο ιρανικό αντεκδικητικό πλήγμα θα πρέπει να θεωρείται αναπόφευκτο. Αυτό που τίθεται υπό συζήτηση είναι η σφοδρότητά του.
Εκτίμηση ρίσκου
Το ενδεχόμενο υλοποίησης της απειλής για μαζικό στρατιωτικό πλήγμα με πυραύλους και μη επανδρωμένα συστήματα από πολλές πλευρές (Χεζμπολάχ και Χούθι, στο μέτρο που οι δυνατότητες της Χαμάς είναι προς το παρόν εξουδετερωμένες), εμπεριέχουν ρίσκο. Αυτό είναι ένα θεωρητικό συμπέρασμα και αυτό που έχει σημασία, είναι το να αποδειχθεί πως ακριβώς το αξιολογεί η ίδια η Τεχεράνη. Ποιο είναι όμως το δυνητικό ρίσκο;
Πρώτον, θα αποδεικνυόταν στην πράξη ότι οι οργανώσεις που θα εμπλακούν επικουρικά, είναι «εργαλεία» της ιρανικής στρατηγικής. Αυτό θα μπορούσε να νομιμοποιήσει την επαύριον κάθε κίνηση εναντίον τους, απομειώνοντας στην πράξη την αξία τους ως στρατηγικά εργαλεία των Ιρανών.
Δεύτερον, σε περίπτωση που εξαπολυόταν ένα τέτοιο μαζικό πλήγμα, τα αποτελέσματά του θα αξιολογούνταν στην πράξη και αυτό θα επηρέαζε την επόμενη ημέρα τη στρατηγική θέση της Ισλαμικής Δημοκρατίας. Προφανώς θα ενισχυόταν θεαματικά η διαπραγματευτική της ισχύς σε περίπτωση εντυπωσιακής επίδοσης. Η εμπειρία όμως διδάσκει, ότι τα αποτελέσματα στο έδαφος είναι πολύ πιο φτωχά σε σχέση με τις διακηρύξεις που έχουν προηγηθεί, με στόχο την αποτροπή. Άπαξ και καταρρεύσει η αποτροπή, όμως, τον λόγο έχουν τα όπλα. Η βέλτιστη χρήση του στρατιωτικού εργαλείου εξασφαλίζεται όταν παραμένει ως εργαλείο της πολιτικής. Το να «κερδίσεις τον πόλεμο χωρίς ντουφεκιά», αποτελεί βέλτιστο σενάριο σύμφωνα με τους μεγαλύτερους θεωρητικούς της στρατηγικής και του πολεμικού φαινομένου ανά τους αιώνες.
Τρίτον, η Τεχεράνη θα διακινδύνευε την εξαπόλυση συντονισμένου πλήγματος από τις ισραηλινές ένοπλες δυνάμεις, πιθανότατα δε και με αμερικανική συμμετοχή. Αυτό θα έκανε στην κυριολεξία τη χάρη στο Ισραήλ, στο μέτρο που ισχύει η υποψία που έχει διατυπωθεί, ότι δείχνοντας συνεχώς προς το Ιράν, επιδιώκει να νομιμοποιήσει συντριπτικό πλήγμα εναντίον του σε αυτή τη συγκυρία, που υπάρχουν ανεπτυγμένες πολύ ισχυρές στρατιωτικές –κυρίως αεροναυτικές– δυνάμεις στη Μεσόγειο και στον Κόλπο.
Τι θα κάνει τελικά το Ιράν;
Τα πλήγματα αυτά θα μπορούσαν να συμπεριλάβουν και την πυρηνική υποδομή των Ιρανών. Η Τεχεράνη θα είχε κάθε συμφέρον να αποτρέψει αυτό το ενδεχόμενο, χωρίς φυσικά να εμφανίσει πρόσωπο αδυναμίας. Αυτό θα ακύρωνε τη μεγάλη της επιτυχία, που δεν είναι άλλη από την οικοδόμηση τείχους εκτεταμένης αποτροπής απέναντι στους Ισραηλινούς, στην ίδια τους της γειτονιά, μέσω των προαναφερθέντων ενόπλων οργανώσεων. Στην ουσία, έχει πετύχει σημαντική προβολή ισχύος, η οποία εκτός του αποτρεπτικού σκοπού που επιτελεί, θα μπορούσε να αποδειχθεί εργαλείο επέκτασης της επιρροής και σε άλλες γεωπολιτικές περιφέρειες, πέραν της Μέσης Ανατολής.
Συμπερασματικά, το στρατηγικό παίγνιο που βρίσκεται σε εξέλιξη είναι εξ ορισμού πάρα πολύ επικίνδυνο. Ασχέτως των πραγματικών προθέσεων των δυο πλευρών, το περιθώριο λάθους είναι και υπαρκτό και μεγάλο. Σε αυτή την περίπτωση θα μπορούσε να προκύψει μια γενικευμένη ανάφλεξη με γεωγραφική επέκταση των συγκρούσεων. Ας μην παραλείψουμε από την εξίσωση τις δυνητικές επιπτώσεις που θα είχε στο μέτωπο της Ουκρανίας μια τέτοια ανάφλεξη. Θα μπορούσε στην κυριολεξία να ενταφιάσει κάθε ελπίδα του Κιέβου για αντιστροφή της κατάστασης.
Οι Ιρανοί αυτό το γνωρίζουν και προφανώς εκτιμούν ότι Ισραηλινοί και Αμερικανοί επιθυμούν με κάθε τρόπο να το αποφύγουν. Οι Ρώσοι θεωρητικά ενδιαφέρονται για την καθήλωση της δυτικής προσοχής σε άλλο μέτωπο από αυτό της Ουκρανίας. Στο μέτρο όμως που η οπτική κάθε μεγάλης δύναμης είναι παγκόσμια, όπως και τα συμφέροντά τους, θα ήταν επιπόλαιο και ερασιτεχνικό από αναλυτικής απόψεως, να χρεώσει κανείς ελαφρά τη καρδία στη Μόσχα, επιθυμία μιας μεγάλης ανάφλεξης στη Μέση Ανατολή.
Αυτό το σκηνικό θεωρητικά ερμηνεύει τη σκληρότητα της ιρανικής ρητορικής. Και οι Ιρανοί όμως γνωρίζουν ότι τα συμφέροντά τους δεν ταυτίζονται με τα ρωσικά. Δεν έχουν λόγο να υποστούν μεγάλες καταστροφές για να εξυπηρετήσουν οποιονδήποτε. Η στρατηγική κάθε χώρας στοχεύει στη μεγιστοποίηση της ασφάλειας και την εξυπηρέτηση των συμφερόντων της. Αυτό θα καθοδηγήσει τουλάχιστον τα βήματα του Ιράν ως ορθολογικού δρώντα, καθώς στο Ισραήλ υπάρχει και η απελπιστική πολιτική κατάσταση του Νετανιάχου που θέτει μια επιπλέον παράμετρο αβεβαιότητας στον ασφαλή καθορισμό των κινήτρων στις αποφάσεις.
Παρά το μεγάλο περιθώριο απώλειας του ελέγχου, η λογική επιτάσσει ότι το Ιράν δεν έχει περιθώριο να μην απαντήσει, όμως έχει κάθε λόγο να αποφύγει δυνητικά καταστρεπτικές συνέπειες σε όλα τα επίπεδα. Αυτό δεν συνάδει με τη ρητορική περί μαζικού πλήγματος για τους λόγους που εξηγήθηκαν. Το Ιράν με τη στρατηγική του, δείχνει να έχει το βλέμμα στραμμένο στην επόμενη ημέρα.
Η σύγκρουση και ο πόλεμος δεν είναι αυτοσκοπός, αλλά υπηρετούν πάντα κάποιον πολιτικό στόχο. Το ζήτημα των πυρηνικών του φιλοδοξιών πάντα θα παραμένει το μεγάλο αγκάθι. Όμως, το μόνο βέβαιο είναι, ότι η Τεχεράνη δεν έχει σε καμία περίπτωση διάθεση να αυτοκτονήσει και δεν θα υπερεκτιμήσει τις δυνάμεις της. Τουλάχιστον τις στρατιωτικές. Στόχος του είναι να εκμεταλλευτεί τη συγκυρία και η επόμενη ημέρα να βρει την Ισλαμική Δημοκρατία με βελτιωμένη θέση στη γεωστρατηγική μεγάλη σκακιέρα.
πηγή
Οι απόψεις που αναφέρονται στο κείμενο είναι προσωπικές του αρθρογράφου και δεν εκφράζουν απαραίτητα τη θέση του Ellada simera.
Οι απόψεις που αναφέρονται στο κείμενο είναι προσωπικές του αρθρογράφου και δεν εκφράζουν απαραίτητα τη θέση του Ellada simera.
Δημοσίευση σχολίου