Aλέξανδρος Τάρκας
Η επανάληψη των διερευνητικών συνομιλιών στις 25 Ιανουαρίου αποτελεί την αφετηρία μίας μακράς πορείας, η οποία θα καταλήξει είτε σε ρήξη με ανυπολόγιστες συνέπειες είτε στη δρομολόγηση ενός -όπως θα φιλοτεχνηθεί- «ιστορικού συμβιβασμού» που θα ισοδυναμεί με παραίτηση της Ελλάδας από αναφαίρετα, βάσει του διεθνούς δικαίου, κυριαρχικά δικαιώματα.
Στην παρούσα φάση, κανένας Έλληνας ή ξένος αξιωματούχος δεν δύναται να προβλέψει την ακριβή κατάληξη των διερευνητικών. Οι ειρηνικές ή θερμές εξελίξεις εξαρτώνται, σε μεγάλο βαθμό, από τη βούληση περί «ζωτικού χώρου» και τους τακτικισμούς του Τούρκου προέδρου Ρ.Τ. Ερντογάν. Επίσης, οι λεγόμενες «κόκκινες γραμμές» της Ελλάδας εξαρτώνται από το ρίσκο που θέλει να αναλάβει ο πρωθυπουργός Κυρ. Μητσοτάκης ενώπιον της ίδιας της Ιστορίας, του (πιο συγκρατημένου) υπουργείου Εξωτερικών και της βάσης της παράταξής του.
Σε αυτό το πλαίσιο, οι κρίσιμες πτυχές των επικείμενων διερευνητικών συνοψίζονται στα ακόλουθα σημεία:
Ανοιχτά κανάλια επικοινωνίας με την Άγκυρα πρέπει να υπάρχουν και διάλογος πρέπει να γίνεται, ώστε η ένταση να εκτονώνεται. Βασική προϋπόθεση όμως είναι η ύπαρξη ξεκάθαρης ατζέντας, όπως επί Κων. Καραμανλή πριν και μετά το Πρακτικό της Βέρνης του 1976 και επί Αν. Παπανδρέου πριν και μετά το Μνημόνιο Παπούλια-Γιλμάζ του 1988. Αντίθετα, οι συνομιλίες Μητσοτάκη-Γιλμάζ του 1991 και οι αντίστοιχες Πάγκαλου-Γκιονενσάι και Σημίτη-Ντεμιρέλ, Σημίτη-Ετσεβίτ στα τέλη της δεκαετίας του ’90 αποτελούν κακό οδηγό. Σήμερα, ξεκάθαρη ατζέντα δεν υπάρχει.
Ο πρωθυπουργός, και κυρίως η χώρα, υπέστησαν βατερλό κατά το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Δεκεμβρίου, όταν απορρίφθηκαν οι κυρώσεις κατά της Άγκυρας. Τουλάχιστον, εκκρεμεί η έκθεση επί των σχέσεων Ε.Ε.-Τουρκίας στη σύνοδο του Μαρτίου, οπότε ο κ. Ερντογάν έχει συμφέρον να παρουσιάζει εικόνα διαλλακτικότητας. Η αλήθεια είναι ότι, ανεξάρτητα από τα σοβαρότατα λάθη του Μεγάρου Μαξίμου, μία επίμονη ελληνική άρνηση επί του διαλόγου θα έδινε διεθνώς την εικόνα ότι η Αθήνα βρίσκεται εν αδίκω.
Κατά τις διερευνητικές της περιόδου 2002-2016, εξαντλήθηκε η θεματολογία. Καμία από τις δύο πλευρές δεν έχει να προσθέσει κάτι πέραν της τουρκικής θρασύτητας από το μνημόνιο με τη Λιβύη του Νοεμβρίου 2019 ως σήμερα. Επομένως, η ώρα των αποφάσεων ίσως είναι κοντά.
Μέχρι το 2016, ο διάλογος ήταν άτυπος και χωρίς πίεση. Τώρα, οι διερευνητικές τείνουν να αποκτήσουν διάσταση πραγματικής διαπραγμάτευσης ή θα οδηγήσουν σε αυτήν. Η Ελλάδα θα βρεθεί ενώπιον σκληρών διλημμάτων, καθώς η Τουρκία μόνον να κερδίσει έχει από «ειδικές λύσεις» για το Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο.
Ο κ. Ερντογάν και ο υπουργός Εξωτερικών Μ. Τσαβούσογλου δεν προέβησαν σε χειρονομίες καλής θέλησης πριν από τις διερευνητικές, όπως ήλπιζε το Μαξίμου. Απέσυραν το Oruc Reis μόνον αφού ολοκλήρωσε τις έρευνές του στην Ανατολική Μεσόγειο και ενόψει άλλων προγραμματισμένων εργασιών στη Μαύρη Θάλασσα μέχρι τα μέσα Ιουνίου 2021.
Συντηρείται μία «δημιουργική ασάφεια», ως προς τις διαδικασίες που θα εξελίσσονται παράλληλα με τις διερευνητικές, επαναλαμβάνοντας το «βαρουφάκειο» λάθος του ΣΥΡΙΖΑ το 2015. Γιατί η Άγκυρα, βάσει της συμφωνίας των συμβούλων Ελ. Σουρανή και Ι. Καλίν του Ιουλίου 2020, ζητεί να επαναληφθούν οι πολιτικές διαβουλεύσεις σε επίπεδο γ.γ. των υπουργείων Εξωτερικών και οι συζητήσεις μέτρων οικοδόμησης εμπιστοσύνης μεταξύ των Γενικών Επιτελείων. Πρόσθετα ΜΟΕ δεν θα είναι υπέρ των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων, όταν μάλιστα ασκούνται πιέσεις για σχετικές συζητήσεις και στο ΝΑΤΟ.
Δυστυχώς, το Στέητ Ντηπάρτμεντ αξιολογεί πως η Άγκυρα έχει «ειλικρινή διάθεση» για διάλογο και διαμηνύει πως δεν πρέπει να χαθεί η «ευκαιρία» από την ελληνική πλευρά. Δεν αναμένεται αλλαγή στάσης της Ουάσιγκτον ακόμα και αν η Άγκυρα καταθέσει εξοργιστικές προτάσεις στη διάρκεια των διερευνητικών.
Το Βερολίνο, παρά τους εξευτελισμούς στις διμερείς σχέσεις του με την Άγκυρα, επιμένει πως τα συμφέροντα της Δύσης δεν επιτρέπουν να δυσαρεστείται ο κ. Ερντογάν. Γι΄αυτό και αποκλείει την επιβολή κυρώσεων της Ε.Ε. εκτός ίσως της ένταξης ελάχιστων προσώπων και εταιριών στη λίστα των απλών περιοριστικών μέτρων.
Η Άγκυρα ρίχνει στο τραπέζι την ιδέα ανεπίσημου μορατόριουμ ερευνών υδρογονανθράκων εκ μέρους της Ελλάδας, της Κύπρου και της Τουρκίας. «Πρωτότυπη» ιδέα ως προς την ερμηνεία του διεθνούς δικαίου, ξεχνώντας την ίδια στιγμή την ανάγκη μορατόριουμ στρατιωτικών δραστηριοτήτων.
Οι παράλληλες εξελίξεις στο Κυπριακό δεν μπορούν να παραγνωρίζονται. Αναρωτιέται κανείς αν μπορεί να υπάρξει ελληνοτουρκική φιλία, όταν η Άγκυρα μιλά -ανοιχτά πια- για δύο κράτη στην Κύπρο με το ένα εξ αυτών να της επιτρέπει και επηρεασμό αποφάσεων της Ε.Ε.!
Δημοσίευση σχολίου