Η αλλαγή που προήλθε από την ανάληψη της θέσης του προέδρου, από τον Αχμέντ αλ Σαράα, της μεταβατικής φάσης στη Συρία, αυτή δεν περιορίζεται μόνο στο εσωτερικό της Συρίας, αλλά επεκτείνεται και στην αναδιαμόρφωση των περιφερειακών πιονιών του σκακιού για άλλη μια φορά.
Η προσωπικότητα, το πολιτικό και ιδεολογικό υπόβαθρο του Σαράα, καθώς και η σαφής τουρκική υποστήριξη προς αυτόν, έχουν επιβάλει μια νέα πραγματικότητα που απαιτεί από τις περιφερειακές δυνάμεις να επανεκτιμήσουν τις θέσεις και τις συμμαχίες τους όσον αφορά τη Συρία.
Τα περιγράμματα μιας νέας αντιπαλότητας μεταξύ δύο ισχυρών δυνάμεων στην περιοχή, της Τουρκίας και του Ισραήλ, αρχίζουν να κρυσταλλώνονται.
Αυτές οι δύο δυνάμεις δεν έχουν εμπλακεί σε άμεση αντιπαράθεση σε συριακό έδαφος ή αλλού, αλλά τα αντικρουόμενα συμφέροντά τους πιθανότατα σημαίνουν ότι εμπλέκονται σε μια έντονη περιφερειακή αντιπαλότητα στο παρασκήνιο, η οποία αναδιαμορφώνει την ισορροπία δυνάμεων, ιδίως εντός της Συρίας.
Ο Σαράα ανάμεσα στις φιλοδοξίες της Άγκυρας και τους φόβους του Ισραήλ
Ο Σαράα, μια προσωπικότητα που έχει αναδυθεί στη συριακή σκηνή μετά την πτώση του καθεστώτος Μπάαθ, έχει γίνει ένα σημαντικό στοιχείο στην εξίσωση μετά τον Άσαντ.
Ως Σουνίτης με ισλαμικό ιδεολογικό και πολιτικό υπόβαθρο, ήταν μια αποδεκτή επιλογή για την Άγκυρα, η οποία υποστηρίζει εδώ και καιρό την συριακή αντιπολίτευση κατά τη διάρκεια των ετών του εμφυλίου πολέμου από το 2011.
Από την άνοδό του στην εξουσία στη Δαμασκό, η Άγκυρα τον έχει υποστηρίξει σθεναρά, «βλέποντάς το ως ευκαιρία να μεταφράσει την περιορισμένη επιρροή της στη βορειοδυτική Συρία σε πολιτικά οφέλη στην πρωτεύουσα, Δαμασκό, μέσω ήπιων εργαλείων όπως έργα ανοικοδόμησης και εκπαίδευσης κ.λπ.», δήλωσε στο «BBC News Arabic» ο Φρανσίσκο Μπελκάστρο, επικεφαλής του Προγράμματος Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο του Ντέρμπι στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Εν τω μεταξύ, το Ισραήλ εκφράζει ανησυχία για την άνοδο του Σαράα στην εξουσία, θεωρώντας τον ως απειλή για την ασφάλεια λόγω του τζιχαντιστικού του υπόβαθρου και των περιφερειακών συμμαχιών του.
Ο καθηγητής Κόμπι Μάικλ, ανώτερος ερευνητής στο Ινστιτούτο Μελετών Εθνικής Ασφάλειας και στο Ινστιτούτο Misgav στο Ισραήλ, δήλωσε στο BBC News Arabic:
«Το Ισραήλ θεωρεί την ανάληψη της εξουσίας από τον Σαράα ως μια πρόκληση που εγείρει υποψίες και αμφιβολίες, αλλά με την πιθανότητα επίτευξης εύλογων ρυθμίσεων ασφαλείας, και ίσως ακόμη και ευρύτερης συνεργασίας πέρα από την ασφάλεια, επιδεικνύοντας παράλληλα εξαιρετική προσοχή, ειδικά μετά την αιματηρή εμπειρία της 7ης Οκτωβρίου, δεδομένης της ιστορίας και του προφίλ του Σαράα. Το μεγαλύτερο πρόβλημα έγκειται επίσης στους Τούρκους, δεδομένων των περιφερειακών τους φιλοδοξιών αφενός, και της υποστήριξής τους προς τους Παλαιστίνιους, ιδίως τη Χαμάς. Μπορεί να βρεθούμε σε σύγκρουση μαζί τους για τα υπέρτατα συμφέροντα ασφαλείας της Συρίας».
Τι θέλει η Τουρκία από τη Συρία;
Στις 15 Μαΐου, σε συνέντευξη Τύπου κατά τη διάρκεια άτυπης συνάντησης των υπουργών Εξωτερικών του ΝΑΤΟ στην επαρχία Αττάλεια της νότιας Τουρκίας, ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Χακάν Φιντάν δήλωσε ότι η Άγκυρα αναμένει από τις Μονάδες Προστασίας του Λαού των Κούρδων της Συρίας (YPG), τις οποίες θεωρεί επέκταση του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (PKK), να τηρήσουν τη συμφωνία που κατέληξε με τη συριακή κυβέρνηση, ειδικά μετά την ανακοίνωση της διάλυσης και του αφοπλισμού του από το κουρδικό κόμμα, σύμφωνα με το Reuters.
Ο Φρανσίσκο Μπελκάστρο δήλωσε στο BBC: «Είναι αλήθεια ότι η Τουρκία παροτρύνει τους συμμάχους της στην περιοχή και πέραν αυτής να βελτιώσουν τις σχέσεις τους με το τρέχον συριακό καθεστώς, ιδίως εκείνους που είναι ικανοί να συνεισφέρουν οικονομικά στις προσπάθειες ανοικοδόμησης της χώρας. Ωστόσο, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι αυτό είναι τελικά προς το συμφέρον της Άγκυρας, καθώς επιδιώκει να διατηρήσει την επιρροή της εκεί, διασφαλίζοντας ότι έχει ρόλο στη διαμόρφωση του μέλλοντος της χώρας και αποτρέποντας τυχόν αρνητικές εξελίξεις για αυτήν, ιδίως όσον αφορά το κουρδικό ζήτημα».
«Τα κύρια κίνητρα της Άγκυρας για την υποστήριξη του Σαράα —εκτός από την επιθυμία της να αποτρέψει τους Σύρους Κούρδους από το να επιδιώξουν ανεξαρτησία από τη Δαμασκό— είναι η επέκταση των εμπορικών της δεσμών με την Ιορδανία και τα κράτη του Κόλπου και η επαναβεβαίωση της περιφερειακής της επιρροής στο Λεβάντε», δήλωσε ο Νιλ Κουίλιαμ, κορυφαίος ειδικός σε θέματα γεωπολιτικής και εξωτερικών υποθέσεων και ερευνητικός συνεργάτης στο Πρόγραμμα Μέσης Ανατολής και Βόρειας Αφρικής του Chatham House.
Πρόσθεσε: «Η Τουρκία χρησιμοποιεί την ήπια ισχύ της παράλληλα με τα σκληρά εργαλεία ισχύος της στη βορειοδυτική Συρία από το 2018. Όπως ακριβώς η Χαγιάτ Ταχρίρ αλ-Σαμ χρησιμοποίησε το Ιντλίμπ ως μοντέλο για τη διακυβέρνησή της στη Συρία, έτσι και η Τουρκία έκανε το ίδιο. Επομένως, αναμένουμε να δούμε την επιρροή της να επεκτείνεται περαιτέρω, εφόσον διατηρεί μια ουδέτερη γραμμή με τον Σαράα».
Αλλά ο Σύρος ερευνητής και πολιτικός συγγραφέας Μπασάμ Σουλεϊμάν αρνείται τέτοια επιρροή, λέγοντας χαρακτηριστικά:
«Η Τουρκία είναι στρατηγικός σύμμαχος και λειτουργούμε μέσα σε ένα ισορροπημένο πλαίσιο που εξυπηρετεί αμοιβαία συμφέροντα. Είναι αλήθεια ότι η Τουρκία έχει υποστηρίξει και συνεχίζει να υποστηρίζει τις παρατάξεις του Εθνικού Στρατού στη βόρεια Συρία και διατηρεί την παρουσία της εκεί για μεγάλο χρονικό διάστημα. Ωστόσο, επιβεβαιώνω ότι η μάχη της «Απάντησης στην Επιθετικότητα», η οποία ξεκίνησε στα τέλη Νοεμβρίου 2024, δεν υποστηρίχθηκε από την Τουρκία. Αντιθέτως, είχε φόβους ότι αυτή η επιχείρηση θα αποτύγχανε και ότι αυτό θα επηρέαζε αρνητικά τη σχετική σταθερότητα στην περιοχή».
Ο Σουλεϊμάν προσθέτει: «Μετά την απελευθέρωση, η σχέση με την Άγκυρα συνεχίστηκε, αλλά δεν ασκεί σημαντική επιρροή στις εσωτερικές πολιτικές υποθέσεις. Αντίθετα, οι παρεμβάσεις της είναι περιορισμένες και επικεντρώνονται στο πλαίσιο θετικών συμμαχιών».
Ο Σουλεϊμάν δίνει ένα παράδειγμα αυτού που περιγράφει ως «σαφή συνεννόηση» μεταξύ Δαμασκού και Άγκυρας σχετικά με τις Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις (SDF), αλλά με διαφορετικές προσεγγίσεις: «Ενώ η πρώτη προτιμά μια ειρηνική οδό, η Άγκυρα προτιμά πιο αποφασιστικές επιλογές. Ωστόσο, η Άγκυρα τελικά συμφώνησε να παραδώσει τον Εθνικό Στρατό, που υποστηρίζεται από την Τουρκία και το Κατάρ, στη νέα συριακή διοίκηση, υπογραμμίζοντας το επίπεδο συντονισμού που υπάρχει χωρίς να επιβάλλεται άμεση πολιτική επιρροή».
Συντονισμός ασφαλείας ή μάχη για επιρροή;
Οι ραγδαίες αλλαγές στην κατάσταση στη Συρία —συμπεριλαμβανομένης της συνάντησης του Προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ με τον μεταβατικό πρόεδρο Άχμεντ αλ-Σαράα στο Ριάντ, με τη μεσολάβηση του Σαουδάραβα πρίγκιπα διαδόχου Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν— σηματοδότησαν ένα σημαντικό σημείο καμπής στην πορεία της Συρίας, η οποία συνεχίζει να υποφέρει από τις επιπτώσεις ενός δεκατετράχρονου πολέμου.
Το Ισραήλ επιδιώκει να διασφαλίσει την εθνική του ασφάλεια δημιουργώντας νέες ισορροπίες, ακόμη και αν αυτό απαιτεί την αποδοχή της ηγεσίας του Άχμεντ αλ-Σαράα, εφόσον δεν απειλεί τα συμφέροντά του.
Ο καθηγητής Κόμπι Μάικλ πιστεύει ότι «το Ισραήλ προσπαθεί να επιτύχει βασικές συνεννοήσεις με την Τουρκία, πέρα από ό,τι έχει επιτευχθεί με τη Ρωσία, με στόχο την κατανομή της ευθύνης για την ασφάλεια στη Συρία, ιδίως υπό το φως του φόβου ότι η τουρκική στρατιωτική ανάπτυξη, ιδίως στον αέρα, θα περιορίσει την ελευθερία δράσης του Ισραήλ, ιδίως κατά της ιρανικής επιρροής».
Ωστόσο, ο ερευνητής Belcastro επισημαίνει ότι «η στάση του Ισραήλ απέναντι στην Τουρκία κυμαίνεται μεταξύ ενός συμφιλιωτικού τόνου και ενός εχθρικού, αντανακλώντας μια απροθυμία να κατανοήσει την έκταση της τομής ή της σύγκρουσης συμφερόντων μεταξύ των δύο πλευρών».
Ο Μάικλ πιστεύει ότι «η Άγκυρα δεν επιδιώκει ένα δημοκρατικό ισλαμικό μοντέλο στη Συρία, αλλά μάλλον ένα Ισλάμ με τουρκικό πνεύμα, κοντά στην Μουσουλμανική Αδελφότητα, το οποίο θα μπορούσε να αποτελέσει στρατηγική απειλή για το Ισραήλ».
Ο Μπελκάστρο προτείνει μια διαφορετική προσέγγιση, δηλώνοντας ότι «η Τουρκία και το Ισραήλ έχουν διατηρήσει λειτουργικές σχέσεις παρά τις εντάσεις και μπορεί ακόμη και να υπάρχει κοινό έδαφος σε περιφερειακό επίπεδο, ειδικά με την άρση της άμεσης ιρανικής απειλής στη Συρία και τον ρόλο της Τουρκίας στην υποστήριξη του νέου καθεστώτος».
Τελικά, το Ισραήλ βρίσκεται αντιμέτωπο με ένα ριζικά μεταβαλλόμενο συριακό τοπίο, ένα τοπίο στο οποίο οι τουρκικές και ισραηλινές ατζέντες τέμνονται, με τον απαραίτητο συντονισμό και τις αμοιβαίες ανησυχίες, εν μέσω μιας αναδιαμόρφωσης του χάρτη επιρροής στη Μέση Ανατολή.
Έντονη αντιπαλότητα
Ο Νιλ Κουίλιαμ υποστηρίζει ότι η αντιπαλότητα μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ έχει πλέον γίνει άμεση, παρόλο που καμία πλευρά δεν την έχει κατονομάσει.
«Αυτή η αντιπαλότητα είναι πιο εμφανής στις διπλωματικές τους θέσεις και έχουμε δει πώς η Τουρκία εκμεταλλεύεται τις σχέσεις της με τη Σαουδική Αραβία, το Κατάρ και τώρα τις Ηνωμένες Πολιτείες, για να αποκλείσει το Ισραήλ από τις περιφερειακές διπλωματικές προσπάθειες».
«Το Ισραήλ θέλει σαφώς να εκμεταλλευτεί τις καλές σχέσεις του με τους Κούρδους, ειδικά μετά την κλιμάκωση των εντάσεων μεταξύ της συριακής κυβέρνησης και των Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων, και έχει επίσης εκμεταλλευτεί τους Δρούζους στο νότο», εξηγεί ο Νιλ Κουίλιαμ.
Ποιο είναι το ιδανικό σχήμα για τη Συρία από την οπτική γωνία της Τουρκίας και του Ισραήλ;
Το όραμα της Τουρκίας για μια Συρία μετά τον Άσαντ διαφέρει από το όραμα του Ισραήλ, καθώς το τελευταίο επιδιώκει να «ενσωματώσει τη Συρία στις Συμφωνίες του Αβραάμ και να ομαλοποιήσει τις σχέσεις μαζί της, με τρόπο που να εξυπηρετεί τα συμφέροντά της για την ασφάλεια και τα πολιτικά της συμφέροντα», σύμφωνα με τον Κόμπι Μάικλ.
Όσο για την Τουρκία, ο Νιλ Κουίλιαμ πιστεύει ότι «επιθυμεί ένα ενιαίο, κυρίαρχο κράτος με ισλαμικό χαρακτήρα και μια ιδεολογική συμμαχία με την Άγκυρα. Αυτό το όραμα φυσικά ενοχλεί το Ισραήλ, το οποίο δεν θέλει μια ισλαμιστική κυβέρνηση πιστή στην Άγκυρα στα σύνορά του. Ως εκ τούτου, θα κάνει ό,τι μπορεί για να υπονομεύσει το όραμα της Τουρκίας και να εδραιώσει την περιφερειακή ηγεμονία της επί της συριακής πολιτικής, υποστηρίζοντας τις μειονότητες όχι μόνο στην επίτευξη των δικαιωμάτων τους μέσω της ενισχυμένης αποκέντρωσης της διακυβέρνησης, αλλά και στην επίτευξη της αυτοδιοίκησης».
«Παγιδευμένη» η Συρία
Μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ, η Συρία βρίσκεται παγιδευμένη ανάμεσα σε δύο τρομερές δυνάμεις. Πώς θα εξισορροπήσει η νέα συριακή κυβέρνηση τις σχέσεις της με τον κόσμο σε ένα πολύπλοκο περιφερειακό περιβάλλον;
Ο Σύρος πολιτικός συγγραφέας Μπασάμ Σουλεϊμάν λέει: «Η Συρία έχει ένα σαφές όραμα: να αποστασιοποιηθεί από οποιαδήποτε ένταση με οποιαδήποτε γειτονική χώρα και να αφιερωθεί πλήρως στην ανόρθωση και την οικοδόμηση μιας νέας Συρίας».
Όσον αφορά την υποστήριξη της Τουρκίας σε ισλαμιστικά κινήματα όπως η Χαμάς και άλλα στη Συρία, είπε: «Αυτή είναι τουρκική υπόθεση. Εάν υπάρχουν δίαυλοι μεταξύ της Τουρκίας και αυτών των πολιτικών ομάδων στη Συρία, το συριακό κράτος σίγουρα θα εργαστεί για να τους τερματίσει στο μέλλον».
«Η συνάντηση του Ερντογάν με τον Τραμπ, τον Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν και τον Άχμεντ αλ-Σαράα δίνει μια σαφή ένδειξη για το πώς η Τουρκία διαμορφώνει τις θέσεις των Ηνωμένων Πολιτειών και των κρατών του Κόλπου», λέει ο Κουίλιαμ.
«Ο Τραμπ απέδωσε την απόφασή του να άρει τις κυρώσεις κατά της Συρίας σε συμβουλές που έλαβε από τον Ερντογάν και τον Μπιν Σαλμάν, κάτι που αντιβαίνει στις επιθυμίες του Ισραήλ. Αλλά ακόμη και η Άγκυρα μπορεί να αντιμετωπίσει δυσκολίες στην απόκτηση ευρύτερης αναγνώρισης του ηγετικού της ρόλου αυτή τη στιγμή, και με την πάροδο του χρόνου, θα αναδυθούν αντιπαλότητες με τη Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ, καθένα από τα οποία θα έχει διαφορετικά οράματα για το μέλλον της νέας Συρίας».
πηγή
Οι απόψεις που αναφέρονται στο κείμενο είναι προσωπικές του αρθρογράφου και δεν εκφράζουν απαραίτητα τη θέση του Ellada simera.
Οι απόψεις που αναφέρονται στο κείμενο είναι προσωπικές του αρθρογράφου και δεν εκφράζουν απαραίτητα τη θέση του Ellada simera.
Δημοσίευση σχολίου