Τσιλιόπουλος Ευθύμιος
Οι Αλεβίτες, η δεύτερη μεγαλύτερη μουσουλμανική κοινότητα της Τουρκίας έχει ιστορία πολλών αιώνων στην οθωμανική και στη συνέχεια στην τουρκική κοινωνία. Υπήρξαν ένας ακόμη αποδιοπομπαίος τράγος στην προσπάθεια διαφόρων σουλτάνων αλλά και μετέπειτα κυβερνήσεων της Τουρκικής Δημοκρατίας να επιβάλουν το σουνιτικό δόγμα σε όλους τους υπηκόους-πολίτες τους.
Κατά τη διάρκεια της επέκτασης από την Κεντρική Ασία στο Ιράν και την Ανατολία κατά την περίοδο των Σελτζούκων (11-12ος αιώνας), τουρκμενικές νομαδικές φυλές αποδέχτηκαν μορφή του Ισλάμ βασισμένη στην φιλοσοφία των σούφι και βαθιά επηρεασμένη από σιιτικά πρότυπα, ενώ διατήρησαν κι ορισμένα από τα προ-ισλαμικά τους έθιμα. Αυτές οι φυλές κυριάρχησαν στην κεντρική και ανατολική Ανατολία για αιώνες με τους θρησκευτικούς πολεμιστές τους (ghazi) να ηγούνται στους πολέμους κατά των Βυζαντινών και των Σλάβων.
Οι διαφορές με τον σουνιτισμό είναι μεγάλες σε όλα τα επίπεδα. Δεν προσεύχονται πέντε φορές την ημέρα και δεν νηστεύουν στο Ραμαζάνι. Αυτά δεν υπάρχουν στους Αλεβίτες. Σύμφωνα με την πίστη τους, ο Θεός είναι στον άνθρωπο κι όχι στον ουρανό. Οι γυναίκες είναι ιερές και το διαζύγιο είναι το πιο δύσκολο πράγμα. Αντίθετα, σύμφωνα με το σουνιτικό δόγμα ένας άντρας μπορεί να παντρευτεί τέσσερις γυναίκες και να τις χωρίζει πάραυτα όταν θέλει.
Ορισμένα από τα στοιχεία της πίστης τους είναι αντίθετα με το Ισλάμ. Για παράδειγμα, σύμφωνα με την πεποίθηση των Αλεβιτών, κάθε άνθρωπος θα γεννηθεί σε αυτόν τον κόσμο πολλές φορές σε διαφορετικά σώματα έως ότου γίνει τέλειος κι όταν ολοκληρωθεί η διαδικασία, αυτός ή αυτή θα ενωθεί με τον Θεό. Αυτή η πεποίθηση έρχεται σε αντίθεση με την ισλαμική πίστη στη μετά θάνατον ζωή που εκπροσωπείται από τα μανιχαϊκά πρότυπα “ανταμοιβή-τιμωρία” ή “παράδεισος-κόλαση”.
Εχθροί των σουλτάνων
Κατά την οθωμανική περίοδο και λόγω της ιδεολογικής και θεολογικής γειτνίασης με τους σιίτες του Ιράν, οι Αλεβίτες διώχτηκαν από πολλούς σουλτάνους και τελικά υποχώρησαν σε απομονωμένες περιοχές της Ανατολίας, αναπτύσσοντας την ιδιόμορφη δική τους θρησκευτική πίστη. Σε μέρη από τα οποία δεν μπορούσαν να αποχωρήσουν άρχισαν να προσποιούνται ότι ήταν σουνίτες, υιοθετώντας το θεσμό της taqiya (προσποίηση). Επί Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, οι Αλεβίτες εμφανίστηκαν ως ενδογαμική θρησκευτική ομάδα από κυρίως τουρκόφωνες και κουρδικές κοινότητες, συγκεντρωμένες στην αγροτική Ανατολία.
Το τάγμα των Μπεκτασί (συγγενές των Αλεβιτών) είχε προνομιακό ρόλο μέσω της στενής σχέσης του με τους Γενιτσάρους. Όταν η Υψηλή Πύλη θεώρησε τους Γενίτσαρους και το τάγμα των Μπεκτασί απειλή οργάνωσε τη μαζική εξόντωσή τους. Οι μυστικοί κύκλοι των Μπεκτασί που επιβίωσαν παρέμειναν εξαιρετικά δραστήριοι και στράφηκαν προς το φιλελευθερισμό και εναντίον του επίσημου σουνιτικού ιερατείου. Επειδή αντιμετωπίζονταν με καχυποψία από τις αρχές συνεργάστηκαν με άλλες εχθρικές προς το κατεστημένο ομάδες, με τους Μασόνοι και στις αρχές του 20ου αιώνα με τους Νεότουρκους. Μέχρι το 1925, εκτιμάται ότι τουλάχιστον το 10-20% του ενήλικα αρσενικού πληθυσμού της Τουρκίας ήταν Αλεβίτες και πολλοί μέλη του τάγματος των Μπεκτάσι.
Ο Κεμάλ μετέτρεψε τους Αλεβίτες σε νομικά ίσους πολίτες και οι μεταρρυθμίσεις του επηρέασαν θετικά τη ζωή τους. Κατασκευάστηκαν δρόμοι στις προηγουμένως απομονωμένες περιοχές τους, καθιερώθηκε η υποχρεωτική εκπαίδευση και βελτιώθηκαν οι επικοινωνίες, ανασύροντας τους από την περιθωριοποίησή και ενθαρρύνοντας την ενεργό συμμετοχή στην κοινωνική και πολιτική ζωή.
Η Τουρκική Δημοκρατία εκπλήρωσε πολλές προσδοκίες των Αλεβιτών, με αποτέλεσμα να ταυτιστούν με τον Κεμαλισμό και το κοσμικό κράτος στην Τουρκία. Παρόλα αυτά, οι διακρίσεις σε βάρος τους δεν σταμάτησαν. Χιλιάδες Αλεβίτες δολοφονήθηκαν στο Ντερσίμ το 1937 και εκατοντάδες σκοτώθηκαν σε πογκρόμ, τα οποία πολλοί πιστεύουν τώρα ότι εκτελέστηκαν από ομάδες μέσα στο κράτος στις πόλεις Çorum, Yozgat και Kahramanmaraş τη δεκαετία του 1970.
Τα πράγματα άλλαξαν προς το χειρότερο
Τριάντα τέσσερις διανοούμενοι Αλεβίτες πέθαναν σε πυρκαγιά-σαμποτάζ το 1992 μέσα στο ξενοδοχείο Madımak στο Sivas. Σε άλλα περιστατικά, όπως στην κυριότερη αλεβιτική γειτονιά Alevi Gazi της Κωνσταντινούπολης το 1995, οι Αλεβίτες έγιναν στόχος οπλισμένων με πυροβόλα παρακρατικών που συνδέονταν με το κράτος. Πολύ συχνά τα τζεμεβί και τα νεκροταφεία των Αλεβιτών δέχονται βανδαλισμούς.
Οι ηγέτες των Αλεβιτών λένε ότι η κατάσταση των ομόδοξων τους στη Τουρκία γίνεται όλο και πιο επισφαλής, καθώς ο Ερντογάν όχι μόνο δεν εκπλήρωσε την υπόσχεσή του να τους επιτρέψει την ελεύθερη έκφραση τη πίστης τους, αλλά κι ότι ο σουνιτικός νεοοθωμανισμός του τούς περιθωριοποιεί. Σύμφωνα με τον Ercan Geçmez, πρόεδρο του Πολιτιστικού Ιδρύματος του Haci Bektaş Veli, η κυβέρνηση ανέτρεψε τη δική της μεταρρυθμιστική ατζέντα και η τρέχουσα κατάσταση στην Τουρκία είναι στην πραγματικότητα χειρότερη από εκείνη που προκάλεσε το σύνταγμα της χούντας του 1982.
Η κυβέρνηση Ερντογάν είχε ξεκινήσει το 2009 μια πρωτοβουλία, που ονομάστηκε “άνοιγμα προς τους Αλεβίτες», με στόχο την κατανόηση και την εφαρμογή θετικών μεταρρυθμίσεων. Ωστόσο, δεν ακολούθησε τις συστάσεις σχετικής έκθεσης, λαμβάνοντας μόνο συμβολικά μέτρα. Οι υποσχέσεις για επίσημη αναγνώριση των λατρευτικών χώρων των Αλεβιτών και την αλλαγή του νόμου για την υποχρεωτική θρησκευτική εκπαίδευση, που διδάσκει το σουνιτικό Ισλάμ, δεν τηρήθηκαν.
Στην πραγματικότητα, οι Αλεβίτες έχουν χάσει πολλά δικαιώματα που είχαν κερδίσει με σκληρούς αγώνες, τα τελευταία χρόνια. Τα θρησκευτικών συγκροτήματα των Αλεβιτών, όπως αυτά στο Çorum, εποπτεύονται από σουνίτη μουφτή! Στην Έκθεση Διεθνούς Θρησκευτικής Ελευθερίας του 2019, το Στέιτ Ντιπάρτμεντ ανέφερε ότι η κυβέρνηση Ερντογάν συνέχισε να αντιμετωπίζει τον Αλεβίτες ως ετερόδοξη μουσουλμανική αίρεση και να μην αναγνωρίζει τα τζεμεβί, παρά την απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου ότι είναι τόποι λατρείας. Οι κληρικοί που υπηρετούν σε σουνιτικά τζαμιά, βεβαίως, πληρώνονται από το κράτος.
Το κράτος πιέζει τους Αλεβίτες
Σε ένα χωριό Αλεβιτών στην ανατολική επαρχία Kars, οι κάτοικοι είπαν ότι για να λάβουν βασικές υπηρεσίες έπρεπε να συμφωνήσουν στην κατασκευή σουνιτικού τζαμιού, παρότι δεν υπήρχαν σουνίτες. Ο Sabahat Akkiraz, πρώην βουλευτής του κεμαλικού κόμματος CHP, δήλωσε ότι οι Αλεβίτες δεν είχαν ποτέ θρησκευτική ελευθερία. «Προτείναμε περισσότερα από 100 νομοσχέδια σχετικά με την αναγνώριση των τζεμεβί, αλλά όλα τους απορρίφθηκαν από την πλειοψηφία. Οι περισσότεροι νέοι Αλεβίτες πιστεύουν ότι αγνοούνται από τις αρχές, ότι περιθωριοποιούνται κοινωνικά και ότι τα αιτήματά τους ως πολίτες δεν ακούγονται».
Ο Ali Kenanoğlu, αναπληρωτής πρόεδρος του κουρδικού κόμματος HDP, δήλωσε ότι «οι τουρκικοί πολιτικοί θεσμοί δεν αποδέχονται τον Αλεβιτισμό ως πίστη. Τον βλέπουν ως αίρεση του Ισλάμ και αυτό διδάσκουν σε τάξεις θρησκευτικής εκπαίδευσης… Η καθημερινή ζωή οργανώνεται σύμφωνα με τους σουνιτικούς ισλαμικούς κανόνες. Οι κοινότητες Αλεβιτών υποχρεώνονται να ακολουθούν αυτούς τους κανόνες».
Ο Kenanoğlu πρόσθεσε ότι αυτά τα προβλήματα έγιναν πιο έντονα κατά τη διάρκεια της εξουσίας του νεοοθωμανικού Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης, επειδή δόθηκαν στη Διεύθυνση Θρησκευτικών Υποθέσεων περισσότερες εξουσίες και μεγαλύτερος προϋπολογισμός. Ο ίδιος είπε ότι αν και η κυβέρνηση δηλώνει ότι υποστηρίζει τον διάλογο με τους Αλεβίτες, στην πραγματικότητα προσπαθεί να αποκτήσει περισσότερο έλεγχο σε αυτές.
Ο Πεκέρ αποκαλύπτει σχέδιο
Ο γνωστός μαφιόζος Πεκέρ ισχυρίστηκε ότι ο πρώην Τούρκος υπουργός Εσωτερικών και αρχηγός της αστυνομίας Μεχμέτ Άγαρ, για τον οποίο λέει ότι είναι επικεφαλής του “βαθέος κράτους” στην Τουρκία, σχεδιάζει επίθεση εναντίον ενός λατρευτικού χώρου Αλεβιτών για να δημιουργήσει χάος στη χώρα. «Ο λόγος που αναφέρομαι διαρκώς στους Αλεβίτες είναι για να ακυρώσω σχέδιο του Μεχμέτ (Άγαρ) για μια επίθεση σε τζαμεβί, με σκοπό να προκληθεί χάος», ανέφερε ο Πεκέρ στις αρχές Μαΐου.
Ο ίδιος ισχυρίστηκε ότι η προγραμματισμένη επίθεση σε τζεμεβί θα ήταν μεγαλύτερη από την επίθεση του 1995 που πραγματοποιήθηκε στην αλεβίτικη γειτονιά Gazi της Πόλης. Τότε ο Halil Kaya, ένας 61χρονος Αλεβίτης θρησκευτικός ηγέτης (αποκαλείται dede), σκοτώθηκε και 25 άτομα τραυματίστηκαν μετά από ταυτόχρονη επίθεση εναντίον τριών καφέ με όπλα. Οι ταραχές που ακολούθησαν την επίθεση και εξαπλώθηκαν σε άλλα μέρη της Πόλης και της Άγκυρας τις επόμενες ημέρες στοίχισαν τη ζωή 22 ατόμων, ενώ περισσότεροι από 155 άνθρωποι τραυματίστηκαν και δεκάδες συνελήφθησαν από την αστυνομία, η οποία χρησιμοποίησε υπερβολική βία εναντίον των διαδηλωτών.
Οι Αλεβίτες ήταν στόχος σε 36 γνωστά εγκλήματα μίσους στην Τουρκία τα τελευταία οκτώ χρόνια. Η καταπίεση ίσως να ενταθεί, καθώς ο Ερντογάν κινείται δεξιότερα, προσπαθώντας να ικανοποιήσει τον κυβερνητικό του εταίρο Μπαχτσελί, αλλά και τους ακραίους ψηφοφόρους του που είναι φανατικοί σουνίτες. Γι’ αυτούς, οι Αλεβίτες είναι αποστάτες και χειρότεροι από χριστιανούς και εβραίους.
Σε μια προσπάθεια να καταπολεμηθεί η μονοπώληση από την Τουρκία του Ισλάμ στην Θράκη, ο υφυπουργός Παιδείας Άγγελος Συρίγος, παρέστη στα εγκαίνια ενός αλεβίτικου τζεμεβί στο Μεγάλο Δέρειο κατά τη διάρκεια της περιοδείας του στον Έβρο τον Απρίλιο. Ο Συρίγος έδωσε άδεια για την δημιουργία του τζεμεβί, αναγνωρίζοντας τους Αλεβίτες ως θρησκευτική μειονότητα. Εκτός από τη λατρεία, ο χώρος θα προσφέρει και άλλες υπηρεσίες (όπως διανομή τροφίμων) σε ανθρώπους που τις έχουν ανάγκη στο χωριό και τη γύρω περιοχή.
Δημοσίευση σχολίου