Γράφει ο Δρ. Κων/νος Αποστόλου-Κατσαρός*
Στο προηγούμενο άρθρο μας αναφερθήκαμε στην επιστολή της Τουρκίας στον ΟΗΕ η οποία απεστάλη στις 15 Ιουνίου 2021, μία ημέρα μετά την συνάντηση Ερντογάν-Μητσοτάκη στη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ (δημοσιεύθηκε 22 Ιουνίου 2021 – Α/75/929), και τονίσαμε τον διαφαινόμενο συσχετισμό του πυρήνα των τουρκικών διεκδικήσεων («γκρίζες ζώνες», εύρος χωρικής θάλασσας, επήρεια νήσων με ειδική αναφορά στο Καστελλόριζο και στον «Χάρτη της Σεβίλλης», FIR, SAR, και αποστρατιωτικοποίηση των νήσων) με την υπογραφή συνυποσχετικού για προσφυγή στη Χάγη. Το άρθρο κατέληγε διατυπώνοντας το ερώτημα κατά πόσον πρέπει να αρχίσει να μας απασχολεί το σενάριο της μονομερούς προσφυγής της Τουρκίας στη Χάγη. Ερώτημα το οποίο θα εξετάσουμε έτι περαιτέρω, και αυτό γιατί η επιμονή της Τουρκίας στην εν λόγω επιστολή στα Ηνωμένα Έθνη δημιουργεί σοβαρές υποψίες.
Η αναφορά στο Διεθνές Δικαστήριο στην επιστολή της Τουρκίας έχει ως εξής:
«Επιπλέον, οι κανόνες του διεθνούς δικαίου που διέπουν την παραπομπή διαφορών από κράτη στο Διεθνές Δικαστήριο, συμπεριλαμβανομένης της θεμελιώδους αναγκαιότητας της αμοιβαίας συναίνεσης, είναι σαφείς.
Η Ελλάδα, ωστόσο, παραβιάζοντας αυτόν τον κανόνα, προχώρησε μονομερώς στο Διεθνές Δικαστήριο, παρόλο που η Τουρκία και η Ελλάδα δεν είχαν συμμετάσχει σε διμερείς διαπραγματεύσεις για την αντιμετώπισή του εκείνη την εποχή.
Το 1978, το Δικαστήριο αποφάσισε ότι δεν ήταν αρμόδιο να κρίνει την ελληνική αίτηση επί της ουσίας του ερωτήματος, δεδομένης της έλλειψης συναίνεσης και από τις δύο πλευρές. […]
Θα πρέπει επίσης να σημειωθεί σχετικά ότι η Ελλάδα διατηρεί μέχρι σήμερα τις επιφυλάξεις της για την υποχρεωτική αρμοδιότητα του Δικαστηρίου σε θέματα οριοθέτησης των θαλάσσιων συνόρων, του εύρους του εθνικού εναέριου χώρου και της αποστρατικοποίησης των νησιών».
Οι αρμοδιότητες της Χάγης
Καίτοι επισημαίνεται από την Τουρκία ότι η Ελλάδα δεν προτίθεται να προσφύγει στο Διεθνές Δικαστήριο για το θέμα της αποστρατιωτικοποίησης των νήσων, του εύρους της χωρικής θάλασσας καθώς και του εθνικού εναέριου χώρου, τα οποία σύμφωνα με το Δίκαιο της Θάλασσας η χώρα μας δύναται να επεκτείνει μονομερώς στα 12νμ. Παρά ταύτα υπενθυμίζεται ότι «Δυστυχώς στο παρελθόν η Ελλάδα, κατά τις λεγόμενες διερευνητικές συνομιλίες, δέχθηκε να συζητήσει με την Τουρκία τον τρόπο ασκήσεως του (μονομερούς) δικαιώματος [καθορισμού του εύρους της χωρικής θάλασσας]» όπως επιβεβαιώνει ο αναπληρωτής καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και υφυπουργός Παιδείας Άγγελος Συρίγος.
Το δικαίωμα της μονομερούς προσφυγής στη Χάγη
Αναλύοντας την επιστολή, είναι επίσης πρόδηλο ότι η Τουρκία δίνει έμφαση στους κανόνες που διέπουν την παραπομπή στο Διεθνές Δικαστήριο, ενώ παραδόξως (sic), κάνει ιδιαίτερη μνεία στις προϋποθέσεις για την μονομερή προσφυγή. Όπως ήδη διευκρινίστηκε στο προηγούμενο άρθρο μας, ο καθηγητής Διεθνούς Δικαίου Πέτρος Λιάκουρας, εξηγεί ότι μια χώρα μπορεί να προσφύγει μονομερώς στο Διεθνές Δικαστήριο μόνον εάν: «α) υπάρχει ένα νομικό κείμενο συμφωνίας σε κάποιο θέμα και έχει προβλεφθεί ότι εάν ανακύψει διαφορά ερμηνείας ή εφαρμογής, τότε μπορεί να προσφύγει όποια πλευρά κατά της άλλης, ή β) εάν υπάρχει δήλωση από την οποία προκύπτει πρόθεση παραπομπής, ή γ) εάν και οι δύο χώρες έχουν αναγνωρίσει τη δικαιοδοσία της Χάγης χωρίς επιφύλαξη για το θέμα αυτό».
Το ερώτημα που ανακύπτει για να εξακριβώσουμε εάν η Τουρκία πληροί τις προϋποθέσεις μονομερούς προσφυγής είναι, τί ακριβώς συνιστά «δήλωση από την οποία προκύπτει πρόθεση παραπομπής»; Ερώτημα το οποίο θέσαμε σε διδάκτορα νομικό με εξειδίκευση στο Δίκαιο της Θάλασσας και μας ξεκαθάρισε ότι: «η συμφωνία μπορεί να πάρει διάφορες μορφές (π.χ. κοινό ανακοινωθέν, συμφωνημένα πρακτικά συνάντησης)».
Σε αυτό το σημείο υπενθυμίζεται ότι οι Καλίν-Σουρανή στη συνάντησή τους στο Βερολίνο στις 13/07/2020, κατέληξαν σε μυστική συμφωνία για τις θαλάσσιες ζώνες όπως ο ίδιος ο Κ. Μητσοτάκης ομολόγησε αργότερα σε συνέντευξη που παραχώρησε στον Γ. Πρετεντέρη (δημοσιεύτηκε 12/10/2020 στο primeminister.gr). Το σχετικό απόσπασμα της συνέντευξης αναφέρει:
«Γ. ΠΡΕΤΕΝΤΕΡΗΣ: Στο Βερολίνο, συμφωνήθηκε μόνο θαλάσσιες ζώνες;
Κ. ΜΗΤΣΟΤΑΚΗΣ: Βεβαίως. Βεβαίως έχει συμφωνηθεί.
Γ. ΠΡΕΤΕΝΤΕΡΗΣ: Γιατί τότε δεν δώσατε στη δημοσιότητα τη Συμφωνία του Βερολίνου, αν είναι τόσο υπέρ μας;
Κ. ΜΗΤΣΟΤΑΚΗΣ: Γιατί εξαρχής είχαμε συμφωνήσει να μην δοθεί. Δεν ήταν άλλωστε συμφωνία, όπως σας είπα κατ’ αρχάς. Είναι τα γραπτά πρακτικά του τι συμφωνήθηκε εκεί.»
Οπότε θέσαμε νέο ερώτημα στον ίδιο ειδικό νομικό:
«Δηλαδή τα συμφωνηθέντα πρακτικά της μυστικής συνάντησης Καλίν-Σουρανή στο Βερολίνο τα οποία δεν δόθηκαν στη δημοσιότητα αλλά ο Κ. Μητσοτάκης επιβεβαίωσε ότι υπάρχουν, μπορούν να χρησιμοποιηθούν μονομερώς από την Τουρκία για προσφυγή στη Χάγη;»
Και η απάντηση ήταν:
«Πρέπει α) να συνάγεται ότι είναι η πρόθεση και των δύο μερών να προσφύγουν και β) να είναι υπογεγραμμένα πρακτικά.»
Αποφεύγοντας τον πειρασμό να υπεισέλθουμε σε εκτιμήσεις για το περιεχόμενο των γραπτών πρακτικών του Βερολίνου και υπογραμμίζοντας την προφανή κρισιμότητα των συμπεφωνημένων, διερωτόμαστε, άραγε ο Έλληνας πρωθυπουργός, δια της διπλωματικής συμβούλου του κ. Σουρανή, έλαβαν σοβαρά υπόψη το ενδεχόμενο της μονομερούς προσφυγής της Τουρκίας στη Χάγη; Σενάριο κατά το οποίο η προωθούμενη «στρατηγική» της προσφυγής ως «ιδανική λύση» για τα ελληνοτουρκικά, μπορεί τελικά να καταλήξει να βάλει την Ελλάδα στο «εδώλιο» ως «κατηγορούμενη»;
*Ειδικός τεχνικός σύμβουλος. Διετέλεσε λέκτορας και επιστημονικός συνεργάτης στο Πανεπιστήμιο του Μπράιτον της Βρετανίας, από το οποίο κατέχει διδακτορικό και μεταπτυχιακό τίτλο.
Δημοσίευση σχολίου