Πάνος Μητρονίκας
Υπεύθυνος Άμυνας & Εξωτερικής Πολιτικής Δημοκρατικών
Η Ουκρανία φυσικά δεν είναι η πρώτη περίπτωση αποτυχίας της δύσης να διαχειριστεί μια κρίση. Το φαινόμενο ξεκίνησε από την «Αραβική Άνοιξη», την κρίση της Λιβύης, την κρίση στην Αίγυπτο, και τέλος με το τέλμα της Συρίας. Διαφαίνεται πια καθαρά ότι το πρόβλημα για την δύση είναι μεγάλο, βαθύ και χρήζει άμεσης αντιμετώπισης.
Στις ΗΠΑ παρατηρούμε ότι διπλωματικά επικρατεί μια γενικότερη προχειρότητα στον σχεδιασμό σε συνδυασμό με αδυναμία πρόβλεψης των εξελίξεων. Την εικόνα έρχεται να συμπληρώσει η απροθυμία ή ανικανότητα δυναμικής αντίδρασης, μαζί με ακαμψία και διχασμό σε θέσεις, επιλογές και αντιδράσεις, και τέλος η έλλειψη φαντασίας και αντανακλαστικών. Είναι λες και υπάρχουν δύο διαφορετικές σχολές που αδυνατούν να συνεννοηθούν μεταξύ τους ή η μία υποσκάπτει την άλλη…
Η ΕΕ από την άλλη απλά δεν έχει κοινή εξωτερική πολιτική και διπλωματία. Κάθε χώρα μέλος κινείται με βάση τα δικά της συμφέροντα με αποτέλεσμα η όποια προσπάθεια «κοινής» πολιτικής να χειραγωγείται από τα ισχυρά μέλη και να διασπάται πολύ σύντομα. Αυτό από μόνο του είναι αρκετό για να δικαιολογήσει την ανυπαρξία σχεδιασμού και τις σπασμωδικές κινήσεις που παρατηρούμε τον τελευταίο καιρό σε όποια εμπλοκή της ΕΕ σε διεθνείς κρίσης όπως της Ουκρανία. Δικαιολογεί επίσης και την ανικανότητα της ΕΕ να αντιδράσει στις κινήσεις της Ρωσίας και στο να χαράξει μια κοινή γραμμή και με τις ΗΠΑ.
Αντιθέτως με την δύση, βλέπουμε μια Ρωσία που κινείται πολύ μεθοδικά. Τηρεί γενικότερα μια μετριοπαθή στάση, αλλά δείχνει να έχει πολύ καλύτερα αντανακλαστικά και πάνω απ’ όλα το σθένος να ορθώσει παράστημα την κατάλληλη στιγμή ή όταν θίγονται τα συμφέροντα της. Η Ρωσία φαίνεται να ακολουθεί μια τακτική που δεν θα δίνει δικαίωμα σε κανέναν να της προσάψει αξιόπιστα παρεμβατισμό ή επεκτατικές τάσεις, κι όταν βρεθεί η κατάλληλη στιγμή επεμβαίνει με καταλυτικό τρόπο και με ήρεμη προβολή ισχύος.
Παρά τα όσα εκ πρώτης όψεως φαίνονται, είναι εξαιρετικά αμφίβολο εάν επιθυμεί την προσάρτιση της Κριμαίας, ή όσα έγιναν στόχο έχουν την αποκατάσταση του status quo, της Ουκρανίας δηλαδή ως ουδέτερου ανάμεσα στη Ρωσία και την ΕΕ κράτους.
Η Ρωσία δεν πήρε θέση στα αρχικά γεγονότα στον Αραβικό κόσμο τηρώντας αποστάσεις. Δεν είχε εμπλοκή στην Λιβύη και την Αίγυπτο, αφήνοντας την δύση να εκτεθεί με το να εμπλακεί σε συγκρούσεις που δεν μπορούσε να αντιμετωπίσει και με το να υποστηρίξει παρατάξεις που αποδείχθηκαν σύντομα χειρότερες αυτών που ανέτρεπαν. Με αυτή την στάση της έμεινε αρχικά στο απυρόβλητο σαν παρατηρητής, με αποτέλεσμα να μην διαταράξει τις σχέσεις της με τον Αραβικό κόσμο και τελικά να βγει και κερδισμένη στην περίπτωση της Αιγύπτου όταν η δύση απέτυχε θεαματικά και να ελέγξει την κυβέρνηση Μόρσι αλλά και τους στρατιωτικούς που τον ανέτρεψαν.
Στην Συρία ενεπλάκη ενεργά, πάλι με το που η δύση άρχισε να χάνει το παιχνίδι και τελικά αναδείχθηκε σε ρυθμιστή. Επιπροσθέτως, η Ρωσία φρόντισε επιμελώς να μην εμπλακεί στα εσωτερικά της ΕΕ και να μην διαταράξει τις σχέσεις της με τη δύση προσφέροντας βοήθεια σε χώρες μέλη της ΕΕ ή/και του ΝΑΤΟ και γενικότερα της δυτικής σφαίρας επιρροής.
Η επιλογή της αυτή έκανε πολλούς εδώ στην Ελλάδα να «στραβώσουν» και να μιλήσουν για το «άδειασμα» της Μόσχας προς Ελλάδα και Κύπρο, για την ανικανότητα της να παρέχει πραγματική βοήθεια ή ακόμα και την πρόθεση της να εκμεταλλευτεί χώρες σε ανάγκη. Ίσως να έχουν δίκιο αλλά βλέποντας την συνολική εικόνα η όλη Ρωσική στάση μπορεί να είναι και στο πλαίσιοενός γενικότερου σχεδιασμού που ίσως να πρέπει να προβληματίζει την δύση περισσότερο.
Η κόκκινη συμμαχία
Ένα άλλο αντικείμενο που θα έπρεπε να ανησυχεί την δύση είναι η συνεχώς αυξανόμενη αναθέρμανση των σχέσεων Ρωσίας και Κίνας. Πρόσφατα στους Ολυμπιακούς το Σότσι, ο Κινέζος πρόεδρος Xi Jinping, δήλωσε εμφατικά την κοινή πορεία και υποστήριξη των δύο χωρών σε θέματα κοινού ενδιαφέροντος καθώς και παγκόσμιας σημασίας. Αυτή η επίσκεψη ήταν η δεύτερη του Κινέζου προέδρου στην Ρωσία, προορισμό και του πρώτου του ταξιδιού σαν πρόεδρος της Κίνας το 2013.
Είναι γεγονός ότι η Κίνα υποστηρίζει τις κινήσεις της Ρωσίας σε όλες τις κρίσεις που αναφέραμε πιο πάνω και τηρεί και αυτή μια στάση απόστασης από τα εσωτερικά του δυτικού κόσμου. Παράλληλα αυξάνει γοργά την στρατιωτική της δύναμη και δεν διστάζει να την προβάλει στον χώρο της, δείχνοντας να «τεστάρει» τα αντανακλαστικά των γειτόνων της, καθώς και των ΗΠΑ.
Οι εμπορικές σχέσεις ανάμεσα στις δύο χώρες αυξάνονται θεαματικά και πρόσφατα είχαμε την πρώτη πολύ μεγάλη συμφωνία ανάμεσα στην Ρωσία και την Κίνα στο χώρο του πετρελαίου, με την Ρωσία να προμηθεύει για τα επόμενα 25 χρόνια την Κίνα με πετρέλαιο αξίας άνω των $270 δις με σημερινές τιμές. Μια αναλόγου μεγέθους συμφωνία για το φυσικό αέριο απέτυχε τον Ιανουάριο αλλά ίσως πετύχει σύντομα, ιδίως μετά τις εξελίξεις στην Ουκρανία.
Υπάρχει φυσικά και συνεργασία τους στον SCO (Shanghai Cooperation Organization) και η τελική συμφωνία της Ρωσίας στην πρόταση της Κίνας για την δημιουργία μιας επενδυτικής τράπεζας στο πλαίσιο αυτού του οργανισμού για έργα στην κεντρική Ασία, γεωγραφική περιοχή μεγάλου ενδιαφέροντος για τις δύο χώρες και με τεράστιο δυναμικό ανάπτυξης.
Τέλος, πρόσφατα είχαμε και Κινέζο-Ρωσική στρατιωτική άσκηση στην θάλασσα της Ιαπωνίας. Τη μεγαλύτερη ναυτική άσκηση που διεξήγαγε ποτέ η Κίνα μαζί με άλλη χώρα.
Βλέπουμε λοιπόν ότι υπάρχει μια σταθερά αυξανόμενη συνεργασία ανάμεσα στις δύο ανερχόμενες υπερδυνάμεις. Μια συνεργασία που βασίζεται κυρίως σε οικονομικές και εμπορικές κατευθύνσεις και σε σχέσεις αμοιβαίας κατανόησης και εξάρτησης. Παράλληλα αμφότερες επενδύουν σταθερά σε νέους εξοπλισμούς και στρατιωτική συνεργασία.
Μια ματιά στους αριθμούς
Ίσως το πιο ενδιαφέρον χαρακτηριστικό της κρίσης της Ουκρανίας, είναι η προσπάθεια αντίδρασης της δύσης απέναντι στην Ρωσία με οικονομικές κυρώσεις. Η όλη προσπάθεια είναι προβληματική και έχει εγείρει αντιδράσεις και στην ΕΕ αλλά και στις ΗΠΑ.
Οι λόγοι πίσω από αυτό το «φιάσκο» είναι, πρώτον, η παγκοσμιοποίηση της οικονομίας που μοιραία οδηγεί σε «αμοιβαία καταστροφή» μιας και η δύση έχει επενδύσει σημαντικά και εξαρτάται από τις οικονομίες της Ρωσίας και την Κίνας, και δεύτερον τα πραγματικά μεγέθη της οικονομίας των δυτικών χωρών έναντι της οικονομίας των δύο… κόκκινων.
Χωρίς να μπούμε σε λεπτομέρειες παραθέτουμε μια σύγκριση βασικών οικονομικών μεγεθών και ας βγάλει ο καθένας τα συμπεράσματα του. Τα στοιχεία είναι από το http://www.indexmundi.com/ και η επιλογή της χρήσης του ΑΕΠ με βάση την αγοραστική δύναμη, το «Purchasing Power Parity», ή αλλιώς «PPP», είναι διότι έτσι αποτυπώνεται καλύτερα το δυναμικό κάθε χώρας (ιδίως για την περίπτωση της Κίνας που το νόμισμα της δεν καθορίζεται από τις αγορές με αποτέλεσμα το ΑΕΠ με βάση την επίσημη ισοτιμία να υποεκτιμά τραγικά τα πραγματικά μεγέθη της οικονομίας).
Με πράσινο σημειώνουμε τις πραγματικά καλές επιδόσεις και κόκκινο τις πολύ κακές. Τα (+) και (-) δείχνουν την τάση σε σχέση με το προηγούμενο έτος.
Το Current Account Balance είναι ένας πολύ σημαντικός δείκτης που προκύπτει από το ισοζύγιο εισαγωγών-εξαγωγών και επενδύσεων και αφορά την υγεία μιας οικονομίας. Χώρες με θετικές τιμές αποτελούν «δανειστές» στον υπόλοιπο κόσμος, και με αρνητικές «δανειζόμενους». Τέλος η εισαγωγική εξάρτηση της Ρωσίας από την Ουκρανία μπορεί να μας δώσει άλλο ένα λόγο για τον οποίο η Ρωσία θεωρεί την Ουκρανία ζωτικής σημασίας.
Το εφιαλτικό σενάριο για την δύση
Εξετάζοντας λοιπόν από την μια μεριά την αυξανόμενη ανεπάρκεια της δύσης σε διπλωματικό και γεωπολιτικό επίπεδο, σε συνάρτηση με την βαθιά οικονομική κρίση που χτυπάει τα τελευταία χρόνια τις δυτικές οικονομίες, και από την άλλη την συνεχώς αυξανόμενη οικονομική δύναμη της Ρωσίας και την Κίνας, σε συνάρτηση με την σαφώς πιο ισορροπημένη στρατηγική τους σε διεθνές επίπεδο, αρχίζει να αναδύεται ένα αρκετά εφιαλτικό σενάριο για την δύση και κυρίως για την ΕΕ.
Ήδη τα πρώτα σημάδια αυτού του σεναρίου έκαναν την εμφάνιση τους με την πρόσφατη πίεση της Ρωσίας προς το ΔΝΤ να περιοριστεί ο ρόλος των ΗΠΑ σε αυτό και παράλληλα να αναβαθμιστεί ο ρόλος της Κίνας. Ποια θα ήταν άραγε η στάση της δύσης αν π.χ. αύριο η Ρωσία μαζί με την Κίνα, βλέποντας την αδυναμία ή και απροθυμία της δύσης να επέμβει δυναμικά και αποτελεσματικά ακόμα και σε οικονομικό επίπεδο, «καταλάμβαναν» την ηγεσία του ΔΝΤ ή δημιουργούσαν ένα δικό τους ανάλογο του ΔΝΤ στο οποίο θα μπορούσαν να βρουν θέση και πολλές άλλες χώρες;
Ποια η αντίδραση αν ξαφνικά αυτός ο οικονομικά πολύ ισχυρός οργανισμός, με την υποστήριξη δύο μεγάλων οικονομιών με τεράστιες παραγωγικές δυνατότητες, πολύ μεγάλα περιθώρια ανάπτυξης και δανεισμού, τρομακτική διείσδυση πλέον στο δυτικό και παγκόσμιο οικονομικό περιβάλλον, και με σοβαρότατο μερίδιο στις ενεργειακές πηγές του πλανήτη (και ενεργειακή ανεξαρτησία του διδύμου τους), ερχόταν και άρχιζε να μοιράζει μεγάλα και με πολύ ευνοϊκούς όρους, δάνεια και παροχές σε δοκιμαζόμενες χώρες του κόσμου και γιατί όχι και της δύσης όπως η Ελλάδα και η Κύπρος;
Μπορεί μια απούσα γεωπολιτικά δύση, με μεγάλο αριθμό των χωρών της στα όρια της εξαθλίωσης από πολιτικές λιτότητας, με πολύ μεγάλη εξάρτηση της οικονομίας της από την ενέργεια της Ρωσίας και το φθηνό κόστος παραγωγής της Κίνας, να αντιδράσει σε ένα τέτοιο επιθετικό οικονομικό άνοιγμα του Κινέζο-Ρωσικού διδύμου; Μήπως, και πρέπει να το σκεφτούμε πολύ καλά αυτό το μήπως, η μέχρι τώρα στάση των δύο αυτών ανερχόμενων δυνάμεων είναι απλά στο πλαίσιο μιας αναμονής για περαιτέρω έκθεση της δύσης, περαιτέρω εξαθλίωσης κάποιων χωρών, και περαιτέρω αποδυνάμωσης κάποιων άλλων;
Ποια δοκιμαζόμενη δυτική χώρα θα έλεγε όχι σε μια τέτοια προσφορά και γιατί; Ποιος και με ποιο επιχείρημα ακριβώς θα σταματούσε αυτή την προσφορά; Η ΕΕ; Οι ΗΠΑ; Πως; Με πόλεμο για να μην προσφέρουν βοήθεια; Με οικονομικές κυρώσεις απέναντι σε αυτούς που έχουν ανάγκη; Με κατάργηση του ελεύθερου εμπορίου και της ελεύθερης οικονομίας;
Δεν μιλάμε πια για επέκταση με τα όπλα, πράγμα που θα καθιστούσε το όλο εγχείρημα παράνομο, αλλά για επέκταση με το χρήμα και την οικονομική βοήθεια. Μιλάμε για μια ιδιότυπη «εξαγορά» με τεράστια γεωπολιτικά ανταλλάγματα σε σχέση με το κόστος της.
Η δύση πέφτει σιγά-σιγά (αν δεν έπεσε ήδη) θύμα της ίδιας της πολιτικής της και των ίδιων των ιδεών και αρχών της. Και χωρίς να την σπρώξει κανένας μάλιστα. Βέβαια, είναι πιθανότατα πολύ νωρίς για να δούμε ένα τέτοιο σενάριο να εκτυλίσσεται. Αν όντως υπάρχει κάποιο τέτοιο πλάνο στους Κινέζο-Ρωσικούς σχεδιασμούς, τότε αυτό θα χρειαστεί ακόμα αρκετά χρόνια προετοιμασίας και σε οικονομικό αλλά και σε στρατιωτικό επίπεδο, έτσι ώστε να μην αφήνει περιθώρια στην δύση. Έτσι και αλλιώς, με τον τρόπο που κινείται η δύση μόνο καλό θα κάνει στην Ρωσία και την Κίνα ο όποιος χρόνος αναμονής χρειάζονται για αυτή την προετοιμασία.
Για τη δύση όμως, η επιμονή στην σημερινή τακτική εσωτερικής λιτότητας και γεωπολιτικού διχασμού και δισταγμού είναι αυτοκαταστροφική και πρέπει να σταματήσει αμέσως.
πηγή
Δημοσίευση σχολίου