Απομακρύνεται η Τουρκία από την Ευρωπαϊκή Ένωση; Το ερώτημα διατυπώνεται στην Τουρκία και την Ευρώπη με αυξημένη συχνότητα τους τελευταίους μήνες. Έχει στρέψει η χώρα τις προτεραιότητές της μακριά από το στόχο της ένταξης στην ευρωπαϊκή οικογένεια; Γιατί δε σημειώνεται καμία πρόοδος στις μεταρρυθμίσεις στη χώρα;
Ποιος ευθύνεται και τι πρέπει να γίνει για να αλλάξει η κατάσταση; Τα ερωτήματα απασχολούν το τελευταίο διάστημα Τούρκους και ξένους παρατηρητές, αλλά και τους κύκλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης.>
Από τις αρχές του 2007, αποτελεί κοινή διαπίστωση ότι ο μέχρι τότε γρήγορος ρυθμός των μεταρρυθμίσεων για την προσαρμογή της τουρκικής νομοθεσίας και πολιτικής πρακτικής στο κοινοτικό κεκτημένο «πάγωσε». Αν και πολλοί Τούρκοι μιλούν για «μισό αιώνα» διαβουλεύσεων με την ΕΕ, στην πραγματικότητα η περίοδος των ουσιαστικών εξελίξεων είναι πολύ πιο σύντομη. Αυτές έλαβαν χώρα την πρώτη περίοδο διακυβέρνησης από το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) του Ταγίπ Ερντογάν. Την περίοδο 2002-2006, οι δημοσκοπήσεις κατέδειξαν πολύ υψηλά ποσοστά στήριξης της ευρωπαϊκής προοπτικής της χώρας στην κοινή γνώμη. Σήμερα, η πλειοψηφία των Τούρκων εμφανίζεται αδιάφορη, αν όχι ψυχρή, έναντι της ευρωπαϊκής προοπτικής.
Γενική διαπίστωση των Τούρκων αναλυτών είναι πως ο πληθυσμός δεν υπήρξε καλά πληροφορημένος γύρω από το ζήτημα των ευρωπαϊκών διαπραγματεύσεων. Αν και γνώριζε πως αυτές θα ήταν δύσκολες και μακρόχρονες, δεν είχε συνειδητοποιήσει τις «υποχωρήσεις» στις οποίες η Τουρκία θα έπρεπε να προβεί, ιδίως στα λεγόμενα «εθνικά θέματα», όπως στο Κυπριακό και το Κουρδικό (υποχρέωση αναγνώρισης της Κυπριακής Δημοκρατίας και παραχώρησης πολιτιστικής αυτονομίας στους Κούρδους).
Παράλληλα, η κοινή γνώμη αισθάνεται απογοήτευση και πικρία βλέποντας χώρες που ξεκίνησαν την ενταξιακή τους πορεία αργότερα από την Τουρκία να βρίσκονται στο κατώφλι της ένταξης, όπως η Κροατία. Αποδίδουν την έλλειψη προόδου στο ότι η Τουρκία είναι χώρα μουσουλμανική, χωρίς να λαμβάνουν υπ’ όψιν το μέγεθός της και τη σοβαρότητα των πολιτικών της προβλημάτων.
Τις τουρκικές ευαισθησίες έχει ερεθίσει και το γεγονός ότι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις έχουν ταχθεί ανοιχτά και ηχηρά κατά της τουρκικής ένταξης. «Αν γινόταν σήμερα δημοσκόπηση, φοβάμαι πως θα διαπιστώναμε σοβαρή πτώση στο ποσοστό όσων στηρίζουν την ΕΕ», πιστεύει ο οικονομολόγος Μαχφί Εγιλμέζ, συμφωνώντας στο ζήτημα αυτό με την πλειοψηφία των αναλυτών. Για τον Εγιλμέζ, σημαντικό είναι το γεγονός ότι πολλές ΜΚΟ που εργάζονταν για την προώθηση των μεταρρυθμίσεων και της στήριξης της ενταξιακής προοπτικής της Τουρκίας έκλεισαν, άλλες ανέστειλαν τη δραστηριότητά τους και άλλες τη συνεχίζουν μόνο τυπικά.
Την περίοδο 2002-2007, οι πάντες στην Τουρκία μιλούσαν συνεχώς για την ΕΕ. Τώρα σιωπή. Όπως σημειώνει ο Μεχμέτ Αλί Μπιράντ, κανείς πια δεν ακούει για νομοθετικά ή άλλα μέτρα που η κυβέρνηση παίρνει με στόχο την εφαρμογή του κοινοτικού κεκτημένου. Αντίθετα, από την πλευρά της κυβέρνησης ακούγονται συνεχώς επικρίσεις κατά της ΕΕ. «Μας λένε συνεχώς πως η ΕΕ μας εμπαίζει και κάποια μέρα θα το μετανιώσει». Αναφέρεται στη συνήθη επωδό των Τούρκων πολιτικών ότι «δεν έχουμε εμείς ανάγκη την ΕΕ, αλλά η ΕΕ εμάς». Ο δημοσιογράφος τονίζει πως και η αντιπολίτευση και ο τύπος δεν ασκούν καμία κριτική κατά της κυβέρνησης Ερντογάν προς την κατεύθυνση της ενίσχυσης των ενταξιακών προσπαθειών. Η κοινή γνώμη έχει παρεξηγηθεί με την αντιτουρκική κριτική της Μέρκελ και του Σαρκοζί, σημειώνει. Πράγματι, η κεμαλική αντιπολίτευση επικρίνει συνεχώς την κυβέρνηση για το ότι «απομακρύνεται από την ΕΕ και τη Δύση και εναγκαλιάζει τον κόσμο του Ισλάμ». Ωστόσο, αυτό αποτελεί τμήμα συντονισμένης προσπάθειας να δυσφημισθεί η κυβέρνηση στα μάτια της Δύσης με την επίκληση του «ισλαμικού κινδύνου», και όχι γνήσιο ενδιαφέρον για την πρώθηση της ευρωπαϊκής ένταξης. Πρόσφατα ένα από τα ανερχόμενα στελέχη και πρόεδρος της κοινοβουλευτικής ομάδας του Λαϊκού Ρεπουμπλικανικού Κόμματος, ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογου, δήλωνε στο όνομα της κεμαλικής παράταξης ότι «η Τουρκία δεν έχει ανάγκη μια Ευρωπαϊκή Ένωση που καταρρέει εκ των έσω και μας έχει ξεχάσει στη σάλα αναμονής. Αν είναι να μας πάρουν, ας μας πάρουν, αν όχι, θα κοιτάξουμε το δρόμο μας. Δεν έχουμε ανάγκη την ΕΕ. Οι ισχυροί εν προκειμένω είμαστε εμείς.» Ο δε υπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων Εγκεμέν Μπαγίς δήλωσε σε ομιλία του στο Βέλγιο ότι εάν η ΕΕ δε δεχθεί την Τουρκία, θα μετατραπεί σε «χριστιανική λέσχη» - άλλη μία κατηγορία που οι Τούρκοι πολιτικοί συνηθίζουν να εκτοξεύουν κατά των Τουρκοσκεπτικιστών στην ΕΕ.
Οι μεγαλοστομίες, βέβαια, του είδους αυτού κάθε άλλο παρά βοηθούν την τουρκική υπόθεση στην Ευρώπη. Το αντίθετο, προκαλούν, διαστέλλοντας το φόβο της αντι-τουρκικής πτέρυγας. Πρόσφατα ο υπουργός Εξωτερικών Αχμέτ Νταβούτογλου δήλωσε πως όταν η Τουρκία ενταχθεί, θα έχει σημαντική φωνή εντός του Ευρωκοινοβουλίου. Παράλληλα, ο Νταβούτογλου ισχυριζόταν πως στο θέμα της Κύπρου η τουρκική πλευρά τελεί σε ψυχολογική και πολιτική υπεροχή. Η στάση αυτή της τουρκικής υπεροψίας αποτελεί ανέλπιστο δώρο στους πολεμίους της τουρκικής ένταξης.
Στο εσωτερικό πάλι μέτωπο, ο Μπιράντ σημειώνει πως κριτικής σημασίας για την ύφεση στις ενταξιακές διαπραγματεύσεις είναι και το γεγονός πως και ο εμπορικός κόσμος έχει απωλέσει τον πρότερο ενθουσιασμό του για την ένταξη. Ενώ μέχρι πρόσφατα η ΕΕ συνιστούσε τη μεγαλύτερη αγορά για τα τουρκικά προϊόντα, σήμερα οι έμποροι, εξαγωγείς και οι τουρκικές τράπεζες έχουν στραφεί προς τη Μέση Ανατολή και την Κεντρική Ασία, τις χώρες του Κόλπου και του Καυκάσου.
Ο Εγιλμέζ σημειώνει πως κάθε βήμα απομάκρυνσης από την ΕΕ και ψύχρανσης με την Ευρώπη συνοδεύεται με προσέγγιση με άλλους παίκτες της διεθνούς σκακιέρας. «Οι ανέκαθεν στενές σχέσεις με τις ΗΠΑ έφθασαν στο ζενίθ τους υπό την κυβέρνηση του ΑΚΡ. Αυτό αποτέλεσε έκπληξη για τους δυτικότροπους Τούρκους.» Πράγματι, οι δυτικοτραφείς Τούρκοι μπορεί να ντύνονται και να συμπεριφέρονται σαν Δυτικοί, είναι όμως θύματα μιας εθνικιστικής παράνοιας και τρέφουν κόμπλεξ έναντι της Δύσης.
Οι ΗΠΑ επέλεξαν να προωθήσουν την Τουρκία στην περιοχή, ως μοντέλο μουσουλμανικής δημοκρατικής χώρας, συμμάχου, ρόλο για την οποίο πριν προόριζαν την Αίγυπτο. Ο Εγιλμέζ πιστεύει πως κριτήριο για την επιλογή της Τουρκίας είναι το ότι δε διαθέτει κοιτάσματα πετρελαίου ή φυσικού αερίου, ώστε να αποτελεί ευθέως μέρος στις ενεργειακές διαμάχες, αλλά μπορεί να αποτελέσει ενεργειακή γέφυρα προς τη Δύση. Παράλληλα, η Τουρκία έχει προετοιμάσει τον εαυτό της για το ρόλο αυτό, καθώς η οικονομία της είναι η ταχύτερα αναπτυσσόμενη και η δημοκρατία της η υγιέστερη στην περιοχή, ενώ υπό τη διακυβέρνηση του ΑΚΡ η χώρα έχει προωθήσει τη «μουσουλμανική» της ταυτότητα, κερδίζοντας τη συμπάθεια των Αραβικών χωρών. «Κάθε βήμα μακρύτερα από την ΕΕ είναι και ένα βήμα πλησιέστερα στις ΗΠΑ», τονίζει ο Εγιλμέζ.
Πολλοί αναλυτές και διπλωμάτες συμφωνούν με τον Εγιλμέζ ότι η κυβέρνηση Ομπάμα επιφυλάσει «ρόλο – κλειδί» για την Τουρκία στην περιοχή, κάτι που ενθαρρύνει την κυβέρνηση να παραμελεί τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις. Παράλληλα, και ειδικά στο θέμα της Κύπρου, η Τουρκία δε φαίνεται πρόθυμη να προβεί σε παραχωρήσεις. «Δε θα θυσιάσουμε την Κύπρο για την ΕΕ, ούτε την ΕΕ για την Κύπρο», δήλωσε πρόσφατα ο υπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων Εγκεμέν Μπαγίς. Ο,τιδήποτε σημαίνει αυτό... Λίγοι φαίνεται πια να είναι εκείνοι που, όπως ο Μπιράντ, απευθύνουν εκκλήσεις στην κοινή γνώμη να μην «πεισμώνει» λόγω της στάσης του άξονα Μέρκελ – Σαρκοζί. Ο δημοσιογράφος πιστεύει πως οι ενταξιακές μεταρρυθμίσεις πρέπει να συνεχισθούν, καθώς κανείς δε θα μπορέσει να φράξει το δρόμο μιας Τουρκίας που θα έχει εκπληρώσει όλες της τις υποχρεώσεις. Οι φωνές της φιλελεύθερης διανόησης άλλοτε βροντοφώναζαν πως οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις αποτελούν αυτοσκοπό -ακόμη και εάν δεν οδηγήσουν στην ένταξη, καθώς επιταχύνουν τον εκδημοκρατισμό της χώρας. Και αυτές, όμως, οι φωνές όσο πάει και εξασθενούν...
NEWSTIME
Δημοσίευση σχολίου