Με πλανητικούς όρους, αυτό που συνέβη τον περασμένο μήνα κάτω από τον παγετώνα Εϊγιαφγιάλα στη Νότια Ισλανδία και ένα ξεχασμένο ηφαίστειο άρχισε να εκρήγνυται ύστερα από 200 χρόνια αδράνειας ήταν απλά μια μικροενόχληση. Οσο ασήμαντο και αν είναι αυτό για τη δομή του πλανήτη, αμέτρητα εκατομμύρια άνθρωποι επηρεάστηκαν.
Οι άνεμοι στον Βόρειο Ατλαντικό άλλαξαν κατεύθυνση για λίγες μοίρες και ξαφνικά μια εμπορική καταστροφή έπληξε τη Βόρεια Ευρώπη: οι αερομεταφορές διεκόπησαν και τα αεροπλάνα καθηλώθηκαν για να μην πετάξουν μέσα από τη διαβρωτική στάχτη του ηφαιστείου. Η τελευταία φορά που ο κόσμος επηρεάστηκε τόσο πολύ με τέτοιον τρόπο ήταν το 1883, όταν μια παρόμοια μικρή σχισμή άνοιξε στην επιφάνεια της Γης στο νησί Κρακατόα, μεταξύ της Ιάβας και της Σουμάτρας, στην Ινδονησία.
Περίπου 40.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους από εκείνη την έκρηξη- ήταν πολύ πιο βίαιη και σε μια πολύ πιο πυκνοκατοικημένη περιοχή. Αλλά τα σύννεφα της σκόνης που μεταφέρθηκαν στη στρατόσφαιρα επηρέασαν ολόκληρο τον πλανήτη- αν και οι επιπτώσεις ήταν διαφορετικής φύσης.
Ενώ το ηφαίστειο της Ισλανδίας έχει προκαλέσει ένα κύμα αεροπορικού πανικού, το ηφαίστειο του Κρακατόα δημιούργησε κάτι όμορφο: φως και χρώματα στον ουρανό που ήταν ορατά σε ολόκληρο τον κόσμο. Ενώ η Ισλανδία προκάλεσε σοκ στις αερομεταφορές, το Κρακατόα προκάλεσε δέος. Ενώ η σκόνη του Εϊγιαφγιάλα κοστίζει πολλά εκατομμύρια στις επιχειρήσεις, η σκόνη του Κρακατόα άφησε στον κόσμο μια αξιόλογη κληρονομιά αξεπέραστης καλλιτεχνικής αξίας. Ο ουρανός άλλαξε το 1883. Το φεγγάρι φαινόταν μπλε και μερικές φορές πράσινο. Πυροσβέστες στη Νέα Υόρκη και σε άλλα σημεία του πλανήτη νόμιζαν ότι έβλεπαν μακρινές φωτιές, που προκαλούνταν από τα σύννεφα της καυτής στάχτης. Ο ουρανός το ηλιοβασίλεμα έπαιρνε τα πιο όμορφα χρώματα.
Κάποιοι ζωγράφοι έκαναν ό,τι μπορούσαν για να αποτυπώσουν αυτό που έβλεπαν. Ενας σχετικά άγνωστος Λονδρέζος ονόματι Γουίλιαμ Ασκροφτ, συνεπαρμένος από τη θέα του φωτός επάνω από τον ποταμό Τάμεση, άλλαζε τα χρώματα κάθε δέκα λεπτά, λειτουργώντας σαν μια ανθρώπινη φωτογραφική μηχανή. Περισσότερες από 500 δικές του ζωγραφικές «Κρακατόα» σώζονται σήμερα. «Ματωμένο λυκόφως» αποκάλεσε μια από αυτές, σημειώνοντας ότι το μαγικό οπτικό αποτέλεσμα είναι δημιούργημα διαθλαστικών κρυστάλλων σκόνης. «Κεχριμπαρένιο λυκόφως» έγραψε σε ένα άλλο έργο του.
Πιο σημαντικοί ζωγράφοι, όπως ο Φρέντερικ Τσερτς της σχολής Χάντσον Ρίβερ, δραστηριοποιήθηκαν εξίσου άμεσα. Τον Δεκέμβριο, τέσσερις μήνες μετά την έκρηξη στην Ιάβα, ο Τσερτς έφυγε από την Ολάνα, τον μαυριτανικό πύργο του κοντά στο Πουκίπσι, με κατεύθυνση τη λίμνη Οντάριο, όπου κατά τη διάρκεια ενός τέλειου απογεύματος κατέγραψε τα ζωντανά μοβ χρώματα του λυκόφωτος επάνω στον πάγο του κόλπου Σομόντ. Ηξερε πολύ καλά, όπως και η επιστήμη άλλωστε, ότι αυτό που είχε μόλις βάψει τον ουρανό οφειλόταν στην έκρηξη ενός ηφαιστείου που είχε εκραγεί 10.000 μίλια μακριά.
Σχετικά με την έκρηξη στο Κρακατόα μάς μιλάει ακόμη καλύτερα ένας ακόμη πιο γνωστός πίνακας: πρόσφατες έρευνες έδειξαν ότι ο νορβηγός ζωγράφος Εντβαρντ Μουνκ φιλοτέχνησε τη διάσημη «Κραυγή» του έχοντας πρώτα δει την ηφαιστειακή σκόνη να βάφει τον ουρανό επάνω από το Οσλο. Πράγματι, τα στατιστικά στοιχεία για το κλίμα επιβεβαιώνουν ότι οι πορτοκαλί ουρανοί πίσω από το τρομαγμένο πρόσωπο που εικονίζεται στον διάσημο πίνακα ταιριάζουν απόλυτα με τα αντίστοιχα του χειμώνα εκείνου επάνω από την πρωτεύουσα της Νορβηγίας.
Η πυριτική στάχτη που ξεπήδησε από τον κρατήρα του Κρακατόα δεν είχε αντίκτυπο μόνο στην τέχνη της εποχής αλλά και στην επιστήμη. Πέφτοντας στην επιφάνεια της Γης, η βαριά σκόνη από το Κρακατόα κάλυψε πλοία και πόλεις, πολλές χιλιάδες μίλια μακριά από την Ιάβα. Αλλά τα πιο μικροσκοπικά μόρια δεν έπεσαν καθόλου στη Γη: αντίθετα, αιωρούνταν για πολλά χρόνια στην γήινη ατμόσφαιρα, μέσα σε ρεύματα αέρα που τότε δεν ήταν καν γνωστά.
Παρατηρώντας προσεκτικά τις περιπτώσεις όπου κάποιοι ουρανοί σε συγκεκριμένες πόλεις βάφονταν κόκκινοι, ως αποτέλεσμα των διερχόμενων υψηλών σύννεφων σκόνης, οι μετεωρολόγοι σχεδίασαν έναν χάρτη με τον τρόπο που αυτά τα ρεύματα του αέρα μετακινούνταν πάνω από την υφήλιο.
Το πρώτο όνομα που χρησιμοποίησαν για το φαινόμενο αυτό ήταν «ρεύμα σκόνης του Ισημερινού». Μιλάμε φυσικά για τον σημερινό «αεροχείμαρρο», μια ανακάλυψη που αποτελεί, ως τώρα, τη σημαντικότερη παρακαταθήκη που μας άφησε το Κρακατόα. Είναι μια κληρονομιά που, όπως ακριβώς η τέχνη, θα παραμείνει απείρως πιο αξιομνημόνευτη από τις ατελείωτες λίστες των ακυρωμένων πτήσεων στα αεροδρόμια του Λονδίνου. Οι λίστες αυτές, με τη σειρά τους, θα αποτελέσουν τη μοναδική αφορμή για την οποία πολύς κόσμος θα θυμάται εκείνο το μικρό ηφαίστειο που ξαφνικά εξερράγη στα νότια της Ισλανδίας.
Ο κ. Σάιμον Γουίντσεστερ είναι συγγραφέας του βιβλίου «Κρακατόα: Η ημέρα που εξερράγη ο κόσμος».
ΤΟ ΒΗΜΑ
Δημοσίευση σχολίου