Η κρίση του χρέους στην Ελλάδα αγγίζει το σημείο μη επιστροφής. Καθώς το ενδεχόμενο σχεδίου σωτηρίας φαίνεται να απομακρύνεται, κυρίως λόγω της ισχυρογνωμοσύνης των Γερμανών, οι νευρικοί επενδυτές εκτόξευσαν στα ύψη τα spreads των ομολόγων, αυξάνοντας δραματικά το κόστος δανεισμού της χώρας. Αυτό θα έχει ως συνέπεια να βυθίσει περισσότερο την Ελλάδα στα χρέη, υπονομεύοντας περαιτέρω την αξιοπιστία της.
Η ελληνική τραγωδία σκιαγραφεί τον υπέρτατο κίνδυνο που δημιουργεί η αντιπληθωριστική νομισματική πολιτική. Συνιστά επίσης μάθημα το οποίο, ας ελπίσουμε, θα λάβουν υπ' όψιν και στις ΗΠΑ.
Το χρέος της Ελλάδας όντως δεν συνιστά ιδιαίτερο πρόβλημα καθώς και άλλες χώρες αντιμετώπισαν ανάλογα επίπεδά του, χωρίς κρίση. Παράδειγμα αποτελούν οι ίδιες οι ΗΠΑ μετά τον πόλεμο, όταν εμφάνιζαν ομοσπονδιακό χρέος 122% του ΑΕΠ. Τότε, όμως, οι επενδυτές ήταν ήρεμοι και είχαν δίκιο: την επόμενη δεκαετία το ποσοστό του αμερικανικού χρέους στο ΑΕΠ μειώθηκε στο ήμισυ. Το κρίσιμο ερώτημα είναι: «Πώς κατάφερε η αμερικανική κυβέρνηση να ξεπληρώσει το χρέος της;». Στην πραγματικότητα δεν το αποπλήρωσε καθώς στα τέλη του 1946 όφειλε 271 δισ. δολάρια και στα τέλη του 1956, ακόμη περισσότερα (274 δισ. δολάρια). Αν το βάρος του χρέους υποχώρησε δεν είναι γιατί το χρέος μειώθηκε αλλά γιατί το ΑΕΠ αυξήθηκε!
Το δυστύχημα για την Ελλάδα είναι ότι δεν μπορεί να περιμένει κάτι ανάλογο, και αυτό εξαιτίας του ευρώ. Γιατί μπορεί η ευρωζώνη να έδωσε την εντύπωση ότι λειτουργεί προς όφελος της Ελλάδας, προσφέροντάς της φθηνά δάνεια και μεγάλες εισροές κεφαλαίου, τα οποία όμως οδήγησαν σε πληθωρισμό. Και τώρα που τελείωσε η μουσική οι ελληνικές τιμές πρέπει να μειωθούν. Πράγμα που σημαίνει ότι, αντίθετα με τη μεταπολεμική Αμερική, που «πληθώρισε» ένα τμήμα του χρέους της, η Ελλάδα θα διαπιστώσει το βάρος του χρέους της να αυξάνεται με την πτώση των τιμών της αποπληθωριστικής διαδικασίας που αποτελεί επώδυνη διαδικασία η οποία πλήττει αναγκαστικά την ανάπτυξη και την απασχόληση, πολύ περισσότερο που οι περικοπές των δαπανών και οι αυξήσεις της φορολογίας από μόνες τους θα επιδεινώσουν την ανεργία.
Ασφαλώς υπήρχε η ελπίδα ότι οι άλλες ευρωπαϊκές χώρες θα μπορούσαν να εγγυηθούν το ελληνικό χρέος έναντι δεσμεύσεων για δημοσιονομική λιτότητα. Χωρίς, όμως, τη Γερμανία τέτοιο πακέτο δεν θα υπάρξει.
Η Ελλάδα θα μπορούσε να ελαφρώσει ένα μέρος των προβλημάτων της, εγκαταλείποντας το ευρώ και υποτιμώντας το νόμισμά της. Δύσκολα, όμως, θα μπορούσε να το καταφέρει, χωρίς σοβαρές επιπτώσεις στις τράπεζές της.
Ποιο είναι το μάθημα για τις ΗΠΑ; Ασφαλώς χρειάζεται μακροπρόθεσμα δημοσιονομική υπευθυνότητα. Εξίσου σημαντική, όμως, είναι η αποφυγή κάθε αποπληθωρισμού, αλλά ακόμη και ενός χαμηλού πληθωρισμού. Ευτυχώς, οι ΗΠΑ, αντίθετα με την Ελλάδα, δεν είναι προσκολλημένες στο νόμισμα κάποιου άλλου. Επιπλέον, όπως δείχνει το παράδειγμα της Ιαπωνίας, ακόμη και χώρες που διαθέτουν δικό τους νόμισμα μπορεί να εγκλωβιστούν σε αποπληθωριστική παγίδα.
Αυτό που με ανησυχεί όσον αφορά την κατάσταση στις ΗΠΑ είναι πως ακούω εισηγήσεις για αυξήσεις των επιτοκίων την ώρα που η απασχόληση δεν έχει καλά καλά αρχίσει να ανακάμπτει. Το δημόσιο χρέος των ΗΠΑ θα είναι διαχειρίσιμο όταν καταστεί εφικτό ότι θα επιστρέψουμε σε ισχυρή ανάκαμψη και σε ήπιο πληθωρισμό.
Δημοσίευση σχολίου