Το Κίεβο δεν πείθει πως θα κερδίσει. Ομως αυτό δεν σημαίνει ότι είναι εύκολο και να αφεθεί να χάσει - Ποιες μεταβολές προκύπτουν στην κοινή γνώμη και τι θα κρίνει το εύρος της υποστήριξης από ΗΠΑ και Ευρωπαϊκή Ενωση.
Βασίλης ΚωστούλαςΕχουν περάσει σχεδόν δύο χρόνια από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Ηδη από τους πρώτους μήνες εκδηλώθηκαν ανησυχίες για τη διάρκεια και τον ζήλο της δυτικής υποστήριξης στην κυβέρνηση Ζελένσκι. Ομως η βοήθεια που παρείχαν τόσο οι ΗΠΑ όσο και η Ε.Ε. ξεπέρασε κάθε προσδοκία και προς στιγμήν έφερε σε πραγματικά δεινή θέση τα ρωσικά στρατεύματα. Σήμερα είναι η πρώτη φορά που καταγράφονται σημάδια κόπωσης στην κοινή γνώμη αλλά και στις πολιτικές ηγεσίες, γεγονός με επιπτώσεις στην περαιτέρω ικανοποίηση των αιτημάτων της Ουκρανίας.
Στις ΗΠΑ, το ποσοστό των Αμερικανών που θεωρούν ότι η χώρα τους παρέχει υπερβολική βοήθεια στην Ουκρανία αυξάνεται σταθερά, ιδίως ανάμεσα στους Ρεπουμπλικανούς. Σύμφωνα με το «Pew Research Center», οι ψηφοφόροι εμφανίζονται σχεδόν μοιρασμένοι στο ερώτημα αν η Ρωσία συνιστά απειλή για τη χώρα τους. Στο μεταξύ, το Κογκρέσο ουσιαστικά συνεχίζει να μπλοκάρει τον επόμενο γύρο βοήθειας προς την Ουκρανία «ψαλιδίζοντας» το αντίστοιχο αίτημα της κυβέρνησης Μπάιντεν.
Στην Ευρώπη, η έρευνα του «Εuropean Council on Foreign Relations» καταδεικνύει πτώση στο ποσοστό των πολιτών οι οποίοι ζητούν η Ουκρανία να ανακτήσει οπωσδήποτε όλα τα εδάφη της. Ηπια, αλλά συνεπής εμφανίζεται και η τάση μείωσης των Ευρωπαίων που επιθυμούν η Ουκρανία να συνεχίσει να μάχεται τη Ρωσία.
Σημάδια κόπωσης καταγράφονται ακόμη και στις χώρες που βρίσκονται κοντά στη ζώνη της σύγκρουσης και είθισται να εκδηλώνουν ισχυρότερη υποστήριξη στην άμυνα της Ουκρανίας. Στην Πολωνία, η υποστήριξη στην υποδοχή Ουκρανών προσφύγων μειώθηκε κατά 20% τον τελευταίο χρόνο, σύμφωνα με την πλατφόρμα «Eupinions». Στη Σλοβακία, η επιστροφή του φιλορώσου Ρόμπερτ Φίτσο σηματοδοτεί την υπόσχεση για διακοπή της στρατιωτικής υποστήριξης στην Ουκρανία. Εξάλλου, η Σλοβακία βρισκόταν στην ομάδα των χωρών της Ε.Ε. οι πληθυσμοί των οποίων διαφωνούσαν με την υποστήριξη της Ουκρανίας κατά περισσότερο από 40% – Βουλγαρία, Τσεχία, Κύπρος αλλά και Ελλάδα. Σημειωτέον, στη Γερμανία έρχεται πλέον δεύτερο στις δημοσκοπήσεις το AfD, το οποίο αντιτίθεται στην ευρωπαϊκή βοήθεια προς την Ουκρανία, και στην Ολλανδία κέρδισε τις εκλογές το κόμμα του Γκερτ Βίλντερς, ο οποίος είναι πολέμιος της στρατιωτικής βοήθειας προς το Κίεβο.
Οι προοπτικές για περαιτέρω καταλυτική βοήθεια προς την Ουκρανία δεν αναιρούνται, αλλά επιδεινώνονται. Οι αρχικές επιτυχίες της Ουκρανίας στο μέτωπο δημιούργησαν προσδοκίες για επέκταση της ευφορίας. Ομως η πρόοδος που κατέγραψε το Κίεβο απέναντι στις ρωσικές δυνάμεις ήταν περιορισμένη.
Στην αντεπίθεση του 2022, ο ουκρανικός στρατός πήρε πίσω περιοχές εύρους σχεδόν 10.000 τ.χλμ. Στην αντεπίθεση του 2023 ανακατέλαβε εδάφη σχεδόν 300 τ.χλμ. Τα πράγματα δεν κινούνται επαρκώς δυναμικά, με αποτέλεσμα να αυξάνεται το ρίσκο μιας «παγωμένης» σύγκρουσης. Στρατιωτικοί αναλυτές επιρρίπτουν ευθύνες και στην ίδια τη Δύση, η οποία φέρεται να έχει καθυστερήσει την ανάπτυξη της βοήθειας στην ουκρανική γραμμή άμυνας. Επιπλέον, πληγή της ουκρανικής άμυνας παραμένει το ρωσικό πλεονέκτημα στον αέρα.
Στο μεταξύ, ο ρωσικός στρατός δείχνει να έχει βρει τον βηματισμό του, γεγονός που συνοδεύεται από την απόφαση του Κρεμλίνου να αυξήσει κατά 70% τον αμυντικό προϋπολογισμό για το 2024. Η Ρωσία βρίσκει λύσεις για τις στρατιωτικές της προμήθειες με εξοπλισμούς από τη Βόρεια Κορέα και το Ιράν.
Τα νέα από το μέτωπο δεν ενθουσιάζουν για τους υποστηρικτές της ουκρανικής αντίστασης στις δυτικές χώρες. Ταυτόχρονα, το αυξημένο κόστος διαβίωσης εδραιώνεται ως προτεραιότητα για τις δυτικές κοινωνίες. Αναλύσεις για τις οικονομικές παρενέργειες του πολέμου συναντούν διαμαρτυρίες κατά της περαιτέρω χρηματοδότησης της Ουκρανίας, οι οποίες κερδίζουν έδαφος προκαλώντας ανησυχία στους υπευθύνους χάραξης πολιτικής.
Το Κίεβο δεν πείθει πως θα κερδίσει. Ομως αυτό δεν σημαίνει ότι είναι εύκολο και να αφεθεί να χάσει.
Επειτα, το γεγονός ότι τον Φεβρουάριο η σύγκρουση συμπληρώνει δύο έτη, εκ των πραγμάτων, αποστερεί το αίσθημα του κατεπείγοντος. Ηρθε να προστεθεί και η κρίση στη Μέση Ανατολή, η οποία έχει τραβήξει την προσοχή των δυτικών κυβερνήσεων προσφέροντας δώρο ανεκτίμητης αξίας στον Βλαντιμίρ Πούτιν.
Η Ουκρανία δεν είναι πλέον ο μοναδικός πονοκέφαλος για την ευρωατλαντική συμμαχία και ο φόβος είναι ότι η κυβέρνηση Ζελένσκι είτε θα πιεστεί για μια ασύμφορη κατάπαυση πυρός με τη Ρωσία, είτε θα μείνει απλώς χωρίς επαρκή βοήθεια για αντίσταση.
Στο μεταξύ, οι κυρώσεις εις βάρος της ρωσικής οικονομίας έχουν αντίκτυπο σε κάποιους τομείς, αλλά δεν είναι καταλυτικά αποτελεσματικές. Εξάλλου, ως παραγωγός ενέργειας, η Ρωσία ευνοείται από τις υψηλές τιμές σε πετρέλαιο και αέριο. Στον αντίποδα, η ουκρανική οικονομία έχει πετύχει απλώς μια μικρή ανάκαμψη το 2023, σε σχέση με απώλειες 30% το 2022.
Επειτα, το γεγονός ότι τον Φεβρουάριο η σύγκρουση συμπληρώνει δύο έτη, εκ των πραγμάτων, αποστερεί το αίσθημα του κατεπείγοντος. Ηρθε να προστεθεί και η κρίση στη Μέση Ανατολή, η οποία έχει τραβήξει την προσοχή των δυτικών κυβερνήσεων προσφέροντας δώρο ανεκτίμητης αξίας στον Βλαντιμίρ Πούτιν.
Η Ουκρανία δεν είναι πλέον ο μοναδικός πονοκέφαλος για την ευρωατλαντική συμμαχία και ο φόβος είναι ότι η κυβέρνηση Ζελένσκι είτε θα πιεστεί για μια ασύμφορη κατάπαυση πυρός με τη Ρωσία, είτε θα μείνει απλώς χωρίς επαρκή βοήθεια για αντίσταση.
Στο μεταξύ, οι κυρώσεις εις βάρος της ρωσικής οικονομίας έχουν αντίκτυπο σε κάποιους τομείς, αλλά δεν είναι καταλυτικά αποτελεσματικές. Εξάλλου, ως παραγωγός ενέργειας, η Ρωσία ευνοείται από τις υψηλές τιμές σε πετρέλαιο και αέριο. Στον αντίποδα, η ουκρανική οικονομία έχει πετύχει απλώς μια μικρή ανάκαμψη το 2023, σε σχέση με απώλειες 30% το 2022.
Αντίλογος
Η δυτική στήριξη στο Κίεβο δοκιμάζεται για πρώτη φορά μετά την έναρξη του πολέμου. Η Ουκρανία δεν πείθει πως θα κερδίσει. Ομως αυτό δεν σημαίνει ότι είναι εύκολο και να αφεθεί να χάσει. Αραγε ποια θα ήταν η αντίδραση της κοινής γνώμης στην ερώτηση: «Προτιμάτε η Ρωσία να καταλάβει την Ουκρανία με τον κίνδυνο να μη σταματήσει εκεί;». Η απάντηση θα ήταν πιο δύσκολη, καθώς δεν αναιρείται το θεμελιώδες επιχείρημα: η Ευρώπη συνδράμει στην αμυντική προσπάθεια της Ουκρανίας για να υποστηρίξει όχι απλώς τα κυριαρχικά δικαιώματα της χώρας αλλά και τη δική της ασφάλεια απέναντι στην επιθετικότητα της Ρωσίας.
Στον βαθμό που η υποστήριξη της Ουκρανίας συνιστά στρατηγική επιλογή των δυτικών κυβερνήσεων, ενδέχεται να βιώνουμε απλώς τις επιπτώσεις μιας ύφεσης του ενθουσιασμού –πιθανώς όμως και των αντανακλαστικών– σε έναν πόλεμο φθοράς με τη Ρωσία. Οι δυτικές ηγεσίες θα πρέπει σε κάθε περίπτωση να οριοθετήσουν ακριβέστερα μια διαδικασία εξόδου από αυτή την κρίση σε έναν ορατό χρονικό ορίζοντα. Κρίσιμοι θα είναι ούτως ή άλλως οι επόμενοι 11 μήνες, δηλαδή το διάστημα που θα μεσολαβήσει μέχρι τις προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ τον Νοέμβριο 2024· το Κρεμλίνο ποντάρει σε αυτές. Μέχρι την άνοιξη 2024 εκτιμάται ότι θα αποτιμηθούν εκ νέου τα περιθώρια αντίδρασης της ουκρανικής άμυνας, με στόχο να δρομολογηθεί δυνητικά μια επόμενη αντεπίθεση. Οσο για την Ε.Ε. θα πρέπει από τώρα να σκεφθεί ποιο θα είναι το σχέδιο στο σενάριο που επανεκλεγεί ο Ντόναλντ Τραμπ και να αποσύρει την αμερικανική στήριξη από την Ουκρανία.
Πάβελ Ζέρκα, ανώτερος συνεργάτης στο Eυρωπαϊκό Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων (ECFR), στην «Κ»
«Ο ενθουσιασμός της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης ως προς τη δυτική υποστήριξη στην Ουκρανία είναι σταδιακά μειούμενος. Το κοινό εμφανίζεται να έχει κουραστεί σε ένα βαθμό με τις συνέπειες του πολέμου αλλά και την αντίδραση της Δύσης σε αυτόν (βλ. κυρώσεις στη Ρωσία), δίνοντας έμφαση στην οικονομική του κατάσταση. Επιπλέον, ο πόλεμος στη Γάζα προσελκύει την προσοχή του κόσμου και απομακρύνει την Ουκρανία από τα πρωτοσέλιδα. Η “κόπωση από τον πόλεμο” δεν αφορά μόνο την αποδυνάμωση της υποστήριξης. Aφορά επίσης την ενίσχυση της αδιαφορίας, που απορρέει από την αυξανόμενη αίσθηση ότι αυτή η σύγκρουση δεν θα τελειώσει σύντομα. Μετατρέπεται σε μια μορφή κανονικότητας, όπως συνέβη σε κάποια φάση και με την πανδημία – ο κόσμος δεν μπορεί να παραμείνει σε καθεστώς έκτακτης ανάγκης για πολύ καιρό».
Δημοσίευση σχολίου