Ανέκδοτη συνομιλία του Μιχάλη Ιγνατίου με τον τότε υφυπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ, Τζόζεφ Σίσκο
Στις 23 Νοεμβρίου 2004, ο Τζόζεφ Σίσκο, ένας από τους πιό σημαντικούς Αμερικανούς διπλωμάτες, έφυγε από τη ζωή και μαζί του εξέλειπε και η πιό σοβαρή πηγή πληροφόρησης για τα τραγικά γεγονότα που οδήγησαν στο πραξικόπημα εναντίον του Μακάριου και την τουρκική εισβολή.
Στην κηδεία του, πρώτος και καλύτερος εμφανίστηκε ο Χένρι Κίσιγκερ, αλλά και όλοι όσοι συνεργάστηκαν μαζί του, για να προλάβουν την ανατροπή του Μακάριου και στη συνέχεια για να αποτρέψουν τον πόλεμο μεταξύ της Ελλάδας και της Τουρκίας. Το παρόν του έδωσε και ο Τόμ Μπόγιατ, διευθυντής του Γραφείου Κύπρου του Στέϊτ Ντιπάρτμεντ, τις ημέρες πριν και μετά το πραξικόπημα. Βέβαια, λίγες μέρες μετά την εισβολή, ο κ. Κίσιγκερ τον απέλυσε επειδή ήξερε πολλά…
Είχα την τύχη, για 14 ολόκληρα χρόνια, από το 1988 μέχρι και τον καλοκαίρι του 2002, πριν τον ρίξει η αρρώστεια στο κρεββάτι, να συναντήσω πολλές φορές τον Τζόζεφ Σίσκο. Είχαμε συμφωνήσει να μαγνητοφωνούμε όλες τις συζητήσεις μας, ακόμα και αυτές στις οποίες ο πρώην υφυπουργός Εξωτερικών, και νούμερο δύο του Χένρι Κίσιγκερ, αναφερόταν στις πιό κρυφές λεπτομέρειες της αποστολής του στην Βρετανία, την Ελλάδα και την Τουρκία, όταν ορίστηκε από τον τότε πρόεδρο Ρίτσαρντ Νίξον προεδρικός απεσταλμένος για να σώσει την ειρήνη στην περιοχή της Μεσογείου. Η συζήτηση που είχαμε τον Φεβρουάριο του 2002, ύστερα από παράκλησή του, δεν δημοσιοποιήθηκε, καθώς είχε αποφασίσει την τελευταία στιγμή -αν και πικραμένος με την στάση του κ. Κίσιγκερ απέναντί του- να μην μιλήσει δημόσια για το ρόλο του. Ετσι, μέρος της μαγνητοταινίας αυτή, που παρέμεινε στην κατοχή μου, δεν δημοσιοποιήθηκε μέχρι τώρα.
Ο τότε υπουργός Εξωτερικών, έστειλε τον Σίσκο σε μία αποστολή που ίδιος χαρακτήρισε «καταδικασμένη να αποτύχει», (“mission impossible”), και άφησε εκτεθειμένο τον στενό του συνεργάτη, και χωρίς βοήθεια, την πιό κρίσιμη στιγμή της διαπραγμάτευσης με τον Μπουλέντ Ετσεβίτ, τα ξημερώματα της 20ης Ιουλίου 1974.
Από τις αρχές Φεβρουαρίου εκείνης της τραγικής χρονιάς, ο Τομ Μπόγιατ ενημέρωσε τους προϊσταμένους του για την απόφαση του Δημήτριου Ιωαννίδη -κατόπιν συνεννόησης με τον σταθμάρχη της CIA- «να τελειώνει με τον Μακάριο». Οταν μιλούσε με τους συνεργάτες του, ο κ. Κίσιγκερ δεν έκρυβε την αντιπάθεια του για τον τότε πρόεδρο και αρχιεπίσκοπο. «Του ανακάτωνε το στομάχι», μου είχε πει ένας από τους πιό στενούς του συνεργάτες.
Ενας από τους διαλόγους με τον κ. Σίσκο, είναι ο παρακάτω:
Ερώτηση: Εκείνο που μου κτύπησε κατάμουτρα, ερευνώντας το θέμα είναι ότι ο Κίσιγκερ στις 22 Ιουλίου, δύο μέρες μετά την εισβολή, και μιλώντας με τον Ετσεβίτ άρχισε να κάνει λόγο για δύο αυτόνομα κράτη στην Κύπρο. Εκείνη την ημέρα εσείς επιστρέφατε στην Ουάσιγκτον. Αλλά, στις 27 Ιουλίου, σε μιά άλλη τηλεφωνική συνομιλία με τον Ετσεβίτ, ο Κίσιγκερ άρχισε να κάνει λόγο γι’ αυτό που συζητούν σήμερα: για διζωνική δικοινοτική ομοσπονδία!
Σίσκο: Τίποτα δεν άλλαξε…
Ερώτηση: Τί σημαίνουν όλα αυτά; Από τη μιά έχουμε το πραξικόπημα εναντίον του Μακαρίου, είχαμε την εισβολή, αλλά ο Κίσιγκερ πέντε μέρες μετά, μιλούσε για διζωνική ομοσπονδία.
Σίσκο: Ακριβώς. Αυτός ήθελε μιά λύση…
Ερώτηση: Λύση όχι σύμφωνη με τα ψηφίσματα του ΟΗΕ. Σωστά;
Σίσκο: Ηταν μία κρίση του, μία προσφορά. Υπήρχαν πολλές ιδέες.
Ερώτηση: Προσπαθώ να αναλύσω καταστάσεις και πράγματα γιά το τί ακριβώς συνέβη. Ηταν ένα μακρόπνοο σχέδιο αυτό πριν το πραξικόπημα και την εισβολή; Επρόκειτο γιά σχέδιο μετά την εισβολή; Ποιά είναι η γνώμη σας;
Σίσκο: Κατά τη γνώμη μου επρόκειτο για μιά δυνατή, εφικτή… -δεν θέλω να χρησιμοποιήσω τη λέξη- λύση… Ηταν ένα φυσιολογικό μακρόπνοο σχέδιο. Αυτού του είδους τα πράγματα είχαν συζητηθεί σε πολύ χαμηλό επίπεδο, αλλά η εντύπωσή μου είναι ότι αυτό εξελίχθηκε βασικά για την ακρίβεια από τις 22 έως τις 27 Ιουλίου. Δεν θυμάμαι σε τί βαθμό ήταν αυτό, ήμουν καθ’οδόν προς την Ουάσιγκτον. Αλλά εάν αυτό επρόκειτο για νέο σχέδιο πριν ή μετά το πραξικόπημα, μου είναι πολύ δύσκολο να το πω. Το πρόβλημα είναι -και το ξέρετε πολύ καλά- εκείνο που μαθαίνει κανείς όταν υπηρετεί σε μία κυβέρνηση είναι ότι δεν υπάρχουν καινούργιες ιδέες. Κάθε μιά από αυτές τις προσχεδιασμένες εναλλακτικές λύσεις, κάποιος κάποτε τις άφησε σε φακέλους. Τις άφησε όλα αυτά τα χρόνια σ’ ένα συρτάρι. Εκείνο που μπορώ να πω είναι οτιδήποτε και να ήταν, πρόκειται γιά σχέδιο. Δεν έχει καμιά σημασία πότε εκπονήθηκε. Εκείνο που έχω στο μυαλό μου είναι ότι οι ΗΠΑ προσπαθούσαν όλα αυτά τα χρόνια να βρουν κάποια λύση. Αλλά σε καμία φάση, δεν θυμάμαι ότι εμείς είπαμε στην πραγματικότητα ότι (σ.σ.: μετά το πραξικόπημα) ο Μακάριος πρέπει να αναλάβει την εξουσία και πάλι, και να επανέλθει στη θέση του. Δεν θυμάμαι ειλικρινά να είπαμε ότι ο Μακάριος πρέπει να αναλάβει ξανά τη θέση του.
Ερώτηση: Ο Κίσιγκερ δεν ήθελε τον Μακάριο να επιστρέψει στην Κύπρο.
Σίσκο: Η εντύπωση μου ήταν ότι δεν το ήθελε, ναι.
Ερώτηση: Στις 15 Ιουλίου, την ημέρα του πραξικοπήματος, ο (τότε πρέσβης της Κύπρου) Νίκος Δημητρίου συναντήθηκε στο Στέϊτ Ντιπάρτμεντ με τον Κίσιγκερ. Υπάρχει τηλεγράφημα από τον Δημητρίου που έλεγε ότι ο Κίσιγκερ ήταν ευτυχισμένος την ημέρα του πραξικοπήματος.
Σίσκο: Οπως ξέρετε εγώ δεν ήμουνα παρών (στην συνάντηση). Αν μιά μέρα ήταν ευτυχής, εγώ θα ήμουνα άλλες τρεις… Αυτή ήταν η προσωπικότητα του κ. Κίσιγκερ.
Ερώτηση: Ο Δημητρίου γράφει ότι άκουγε απ’ όλους ότι ο Μακάριος ήταν νεκρός. Και είπε ότι μόνο ο Κίσιγκερ δεν εξέφρασε τα συλληπητήριά του…
Σίσκο: Δεν θέλω να το σχολιάσω.
Δύο μήνες πριν από το πραξικόπημα, ο Τόμ Μπόγιατ παρέδωσε μνημόνιο στον Τζόζεφ Σίσκο, με τις ενέργειες που έπρεπε να γίνουν για να αποθαρρυνθεί ο Ιωαννίδης και να ακυρώσει τους σχεδιασμούς για ανατροπή του Μακάριου. Ο Σίσκο, που είχε εμπιστοσύνη στον συνεργάτη του, προώθησε το μνημόνιο και στον Κίσιγκερ. Ταυτόχρονα έδωσε εντολή στον πρέσβη στην Αθήνα, τον Χένρι Τάσκα, που μετά την απόλυσή του από τον Κίσιγκερ βρήκε τραγικό θάνατο σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα στην Ιταλία, να κάνει παρέμβαση στον Ιωαννίδη…
Ο διάλογος με τον Τζόζεφ Σίσκο έχει ως εξής:
Ερώτηση: Ο Μπόγιατ σας έδωσε ένα μνημόνιο, το οποίο ήθελε να το δώσετε στον Κίσιγκερ.
Σίσκο: Ακριβώς.
Ερώτηση: Σ’αυτό το μνημόνιο, ο Μπόγιατ έλεγε ότι κατά τη γνώμη του ο Ιωαννίδης επρόκειτο να ανατρέψει τον Μακάριο. Οταν το λάβατε ήταν 4 Μαίου (1974). Ζητήσατε αντίγραφο;
Σίσκο: Μάλιστα ζήτησα.
Ερώτηση: Λέτε λοιπόν ότι ο Ιωαννίδης θα ανατρέψει τον Μακάριο και δεν θα σταματήσει εκεί. Μπορεί να ξεσπάσει και ελληνοτουρκικός πόλεμος. Εσείς λέτε τα πάντα σ’αυτό το μνημόνιο, κάτι που προσπαθήσατε αργότερα να αποτρέψετε. Δηλαδή κατηγορηματικά μιλούμε για ανατροπή του Μακαρίου.
Σίσκο: Μάλιστα.
Ερώτηση: Αυτό ήταν στις 4 Μαίου
Σίσκο: Ναι. Το πραξικόπημα έγινε στις 15 Ιουλίου. Δυό μήνες αργότερα.
Ερώτηση: Αυτό το μνημόνιο έφτασε και στον Τάσκα.
Σίσκο: Μάλιστα.
Ερώτηση: Ο Τάσκα όμως απέφυγε να έρθει σε επαφή με τον Ιωαννίδη. Και μάλιστα κατ΄επανάληψη.
Σίσκο: Μάλιστα, κατ’ επανάληψη.
Ερώτηση: Σύμφωνα με ένα συνεργάτη σας, ο Κίσιγκερ ζήτησε από τον Τάσκα, χωρίς να το γνωρίζετε εσείς, να μην έλθει σε επαφή με τον Ιωαννίδη.
Ερώτηση: Σύμφωνα με ένα συνεργάτη σας, ο Κίσιγκερ ζήτησε από τον Τάσκα, χωρίς να το γνωρίζετε εσείς, να μην έλθει σε επαφή με τον Ιωαννίδη.
Σίσκο: Δεν το γνωρίζω, αλλά θα σας πω τούτο επ’ αυτού. Η μεγαλύτερη έκπληξη που είχα, όταν ανέλαβα εκείνη την αποστολή, ήταν όταν ζήτησα από τον Χένρι (Τάσκα) να μου κανονίσει μία συνάντηση με τον Ιωαννίδη. Και μου απάντησε: «Δεν ασχολούμαι εγώ μ’ αυτόν. Μόνο ο σταθμάρχης της CIA». Ηταν μιά έκπληξη για μένα για να σας είμαι πέρα για πέρα ειλικρινής.
Ερώτηση: Οταν ζητήσατε το λόγο, όταν τον ρωτήσατε «γιατί δεν πάτε (στον Ιωαννίδη)», τι απάντησε;
Σίσκο: Δεν θέλω να τον δω.
Ερώτηση: Σύμφωνα με τον συνεργάτη σας, λοιπόν, του ζητήσατε να πάει. Ηταν εντολή. Αντ’ αυτού ζήτησε να πάει διακοπές και πήγε στην Ελβετία να δει το γιό του. Στο σημείο αυτό υπάρχει ένα κενό. Φαίνεται ότι ο συνεργάτης σας μου λέει την αλήθεια, διότι αυτός ισχυρίζεται ότι ο Τάσκα δεν πήγε να δει τον Ιωαννίδη γιατί δεν συμφωνούσε ο Κίσιγκερ.
Σίσκο: Θα μπορούσα να σας βοηθήσω αν μου λέγατε περισσότερα.
Ερώτηση: Δεν έχω κανένα λόγο να μην το πιστέψω
Σίσκο: Εκείνο που ζήτησα ήταν να ορίσει μία συνάντηση με τον Ιωαννίδη. Και αρνήθηκε. Αυτό πραγματικά με εξέπληξε. Ειλικρινά, με εκπλήσσει μέχρι τώρα. Εκείνο το καιρό προσπάθησα να δώσω κάποιες εξηγήσεις για το τί πραγματικά έγινε…
Ο Τζόζεφ Σίσκο περιέγραψε την τελευταία του συνάντησή με τον Μπουλέντ Ετσεβίτ, στις 3 τα ξημερώματα της 20ης Ιουλίου, όταν ο τελευταίος του είπε ότι η εισβολή αρχίζει σε μερικά λεπτά…
Σίσκο: Είπα στον Ετσεβίτ. «Δώσε μου άλλες 48 ώρες». Και του είπα ξεκάθαρα: «Είμαι πρόθυμος να πάω στην Αθήνα». Τόνισα ότι όλα αυτά δεν είναι αρκετά και ας δούμε τί άλλο μπορούμε να εξασφαλίσουμε και δώσε μου άλλες 48 ώρες προθεσμία. Και αυτός μου είπε: κοίταξε θα πάω και να τα παρουσιάσω στους στρατηγούς. Αλλά μου προεξόφλησε ότι αυτός δεν πρόκειται να συμφωνήσει με αυτό και ποτέ δεν θα ξεχάσω τη γλώσσα που χρησιμοποίησε: Είπε: «Αυτή τη φορά θα το κάνουμε με το δικό μας τρόπο». («This time we are going to it our way»). Δεν θα ξεχάσω ποτέ αυτή τη κουβέντα. Μπήκε στην αίθουσα. Συζήτησαν 45 λεπτά – μία ώρα, δεν κράτησε πολύ. Βγήκε έξω. Μου είπε δεν μπορούμε να σου δώσουμε 48 ώρες. Ηταν πολύ ευθύς και μου είπε: «Δώσαμε την εντολή και τα τουρκικά στρατεύματα θα αρχίσουν την απόβαση στην Κύπρο». Ο Ετσεβίτ ήταν πάρα πολύ ευθύς. Ποτέ δεν τον είχα ξαναδεί από τότε. Και σου είπα την ιστορία με τον Χόλμπρουκ…
Ερώτηση: Οχι.
Σίσκο: Θα σου πω την ιστορία. Πριν κανένα χρόνο πήγα στη Νέα Υόρκη για μιά δεξίωση. Ηρθε ο Χόλμπρουκ και μου είπε: «Πρέπει να σου πω μιά ιστορία. Πήγα να δω τον Ετσεβίτ και του είπα ότι ήρθα εδώ για να συζητήσω μαζί σου το Κυπριακό. Για να δούμε αν μπορούμε να το λύσουμε». Αυτό που λέω είναι ακριβές. Ο Ετσεβίτ χαμογέλασε και του είπε: «Ξέρετε κύριε Χόλμπρουκ; Λύθηκε το πρόβλημα αυτό με τον Τζόζεφ Σίσκο το 1974». Είναι ενδιαφέρουσα ιστορία.
Ερώτηση: Ο Ετσεβίτ διέπεται από τις ίδιες ιδέες ακόμα και σήμερα.
Σίσκο: Τότε βρισκόμασταν το 1974. Τώρα βρισκόμαστε στο 2002. Δεν έχει αλλάξει τίποτα. Εδώ ακριβώς ιστάμεθα…
Για τον Σίσκο, ο βασικός λόγος για τον οποίο ο Κίσιγκερ αντιπαθούσε τον Μακάριο, ήταν τα παιγνίδια που υποτίθεται ότι έπαιζε ο αρχιεπίσκοπος και η μαεστρία με την οποία κατάφερνε να πείθει τους Σοβιετικούς να τον υποστηρίζουν.
«Αισθανόμασταν», είπε ο τότε υφυπουργός, «ότι οι Σοβιετικοί θα συνέχιζαν να παίζουν το παιγνίδι ειδικά στην περιοχή αυτή (σ.σ.: της Μεσογείου). Δεν γνωρίζαμε πως θα εξελισσόταν η κατάσταση, μέσω της οποίας ο Μακάριος ήταν ελεύθερος να παίζει το σοβιετικό χαρτί όποτε ήθελε, και κατά διαστήματα. Κοίταξε την όλη παράθεση των επιχειρημάτων και πως προσπαθούσε να διεθνοποιήσει το όλο πράγμα. Ηθελε να προωθήσει το θέμα στα Ηνωμένα Εθνη και εμείς δεν θέλαμε τα Ηνωμένα Εθνη».
Ερώτηση: Γιατί είσασταν εναντίον της ανάμειξης των Ην. Εθνών στην Κύπρο;
Σίσκο: Δεν θέλαμε τα Ηνωμένα Εθνη, επειδή ήταν όχημα για να γίνει μέρος (του προβλήματος) η Σοβιετική Ενωση. Θα έκαναν τα πράγματα πιό δύσκολα. Ο κύριος αντικειμενικός στόχος ήταν τότε μετά σιγουριάς στο μυαλό του Κίσιγκερ:
Πρώτον: Σταθερότητα στην Ανατολική Μεσόγειο και
Δεύτερον, επιτρέψτε μου να πω και το άλλο: Αυτό είναι άσχετο, αλλά και σχετικό. Πρέπει να θυμάστε ότι ο πραγματικός σκοπός, χωρίς να ασκώ κριτική ή να το αιτιολογώ της τότε κυβέρνησης -παραμένει όμως γεγονός- ήταν η ύψιστη προτεραιότητα στο Βιετνάμ. Να μην το ξεχνάμε αυτό. Το περιβάλλον, την περίοδο εκείνη ήταν επίσης ότι η κυβέρνηση είχε γνώση για το παιγνίδι που έπαιζε ο Μακάριος όλα αυτά τα χρόνια και εντός και εκτός ΟΗΕ. Να σας το πω ξεκάθαρα: Τα είχε καλά με τους Ρώσους παρά με τους Αμερικάνους. Αυτό ήταν περίπου το είδος της κατάστασης που επικρατούσε.
Τρίτον, με έμφαση στην σταθερότητα στην ανατολική Μεσόγειο, η φιλοσοφία του Κίσιγκερ δεν περιοριζόταν μόνο εκεί ή στη χούντα. Και πρέπει να λάβετε υπόψιν σας όταν εμείς εξετάζουμε την πολιτική, ας πούμε στη Λατινική Αμερική, για μας η σταθερότητα πάντοτε ήταν το μακρόπνοο. Και σ’αυτό μας ασκήθηκε κριτική. Να σας εξηγήσω: Η πολιτική μας στη Λατινική Αμερική κρίνονταν στη βάση ότι εμείς είχαμε πολύ καλές σχέσεις με τους δικτάτορες. Αυτή η αρχή, υπό τη γενική θεώρηση του όρου της στρατηγικής της κυβέρνησης, νομίζω προσωπικά πως υπερισχύει πάντοτε, τόσο με την ανατολική Μεσόγειο όσο και με άλλα μέρη του κόσμου.
ΠΗΓΗ
ΠΗΓΗ
Δημοσίευση σχολίου