«Εβλεπον την καταιγίδα πάντοτε απειλητικήν»
ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ τη θλιβερή επέτειο 88 ετών από την καταστροφή της Σμύρνης υπενθυμίζεται ότι η τραγωδία εκείνη εις βάρος του Ελληνισμού δεν θα μπορούσε ποτέ να συμβεί ερήμην της Δύσης. Αρκούσε και μόνο η υπαναχώρηση των θέσεων Γαλλίας και Μ. Βρετανίας για να οπλίσει τα χέρια των φανατισμένων μουσουλμάνων που επί τρεις ημέρες έσφαζαν αμάχους, έκαιγαν και κατέστρεφαν ό,τι έβρισκαν μπροστά τους.
Οι χριστιανοί οι οποίοι κατεσφάγησαν όμως δεν ήταν μόνο Ελληνες, και ας ήταν η συντριπτική πλειονότητα. Ηταν επίσης Αρμένιοι, Γάλλοι, Βρετανοί και αμερικανοί καθολικοί.Επρόκειτο καθαρά για τη σύγκρουση δύο κόσμων, δύο διαφορετικών πολιτισμών. Το ότι έκτοτε η Ελλάδα αποτέλεσε διαρκή στόχο της γείτονος, συγκρατώντας μόνη τον εξ Ανατολών κίνδυνο,κανείς Ευρωπαίος δεν μπορεί να αρνηθεί. Ειρωνεία; Σήμερα που η Τουρκία πασχίζει να γίνει δεκτή στη μεγάλη ευρωπαϊκή οικογένεια είναι οι ίδιες ακριβώς χώρες που ενώ εξυπηρέτησαν τότε τους στόχους της, αντιμάχονται με δέος την είσοδό της σε αυτήν...
Μικρή χώρα η Ελλάδα από την ανεξαρτησία της και μετά αναζητούσε, λανθασμένα τις περισσότερες φορές, «φιλέλληνες» στο πρόσωπο ξένων ηγετών, ξεχνώντας ότι κάθε ηγέτης κοιτάζει το συμφέρον της δικής του χώρας και δεν υπολογίζει σε αισθήματα των άλλων. Ετσι ακριβώς έγινε και με την υπόθεση της Σμύρνης. Παρά τον δεσμό προσωπικής φιλίας που συνέδεε τον βρετανό πρωθυπουργό Λόυδ Τζωρτζ με τον Ελευθέριο Βενιζέλο και την αρχική στάση της Μ. Βρετανίας, η μεταστροφή τής τελευταίας δεν οφείλετο σε μισελληνισμό ή φιλοτουρκισμό, αλλά στην αντίληψη ότι η αυτοκρατορία ήλεγχε τεράστιες εκτάσεις με μωαμεθανούς υπηκόους και έθετε σε κίνδυνο τα βρετανικά συμφέροντα σε όλες αυτές τις χώρες και ειδικότερα στην Ινδία. Η Ιταλία, από την άλλη, δεν έκρυψε ποτέ το ενδιαφέρον της για δική της εδραίωση στην απέναντι της Δωδεκανήσου μικρασιατική ακτή, ενώ οι Γάλλοι απλώς υπηρετούσαν τα δικά τους συμφέροντα. «Το γαλλικόν έθνος δεν θα ηνείχετο διαμάχην με τους Τούρκους διά μίαν χειρονομίαν αντιτουρκικήν ή φιλελληνικήν!» είχε πει ξεκάθαρα ο γάλλος πρωθυπουργός Αριστείδης Μπριάν στον λόρδο Κώρζον. Στην κακή πορεία των πραγμάτων είναι γεγονός πάντως πως συνετέλεσε και η παθητικότητα του αμερικανού προέδρου Ουίλσον, άκρατα φιλοβενιζελικού, πλην ονειροπόλου και ιδεαλιστή πολιτικού, που αν και τασσόμενος υπέρ των εθνοτήτων δεν επιθυμούσε τον περαιτέρω διαμελισμό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου βρήκε την Ελλάδα στο πλευρό των νικητριών Δυνάμεων. Στη Συνδιάσκεψη Ειρήνης που ακολούθησε στο Παρίσι διαγράφονταν γι΄ αυτήν οι πιο ευοίωνες προοπτικές για τη διεκδίκηση των εθνικών της πόθων. Η άριστη προβολή των ελληνικών αιτημάτων, η εξαίρετη διπλωματία αλλά και η προσωπική ακτινοβολία του Ε. Βενιζέλου, που είχε καταγοητεύσει όχι μόνο τους ευρωπαίους ηγέτες της εποχής του αλλά και αυτόν τον αμερικανό πρόεδρο, επηρέασαν σημαντικά στη λήψη των συγκεκριμένων αποφάσεων. Η προσπάθεια ωστόσο του Βενιζέλου για επέκταση της Ελλάδας στη Μικρά Ασία, πλην της αναπόφευκτης τουρκικής αντίθεσης, προσέκρουσε σε σοβαρές ενδοσυμμαχικές αντιδράσεις.
Η κατάληψη της πόλης
Στις 26 Αυγούστου η μεγάλη τουρκική επίθεση στο Αφιόν Καραχισάρ θα οδηγήσει εν μέσω δυσμενών συγκυριών σε διάσπαση και τελικώς κατάρρευση του μετώπου. Στις 27 Αυγούστου η πόλη και οι κάτοικοι της Σμύρνης παραδίδονται στο καταστροφικό μένος των Τούρκων. Η γνωστή έκτοτε ως Μικρασιατική Καταστροφή ήταν μία απίστευτη τραγωδία που τη συνέθεταν βαρύτατες απώλειες στο πολεμικό πεδίο, βιαιοπραγίες, λεηλασίες και σφαγές σε βάρος αμάχων, ο οριστικός ξεριζωμός εν τέλει του ελληνικού πληθυσμού από τις πανάρχαιες εστίες των προγόνων του. Αγωνιώδης διπλωματία
Από οικείο φάκελο του έτους 1923 που περιέχει έγγραφα της κρίσιμης περιόδου 1919-1922 εντοπίζονται η δραματική αλληλογραφία Βενιζέλου - Κλεμανσώ προκειμένου να ορισθεί τελικά ο στρατηγός Μαζαράκης εκπρόσωπος της Ελλάδας στη Διασυμμαχική Ανακριτική Επιτροπή, η αγωνιώδης προσπάθεια των υπηρεσιών ΥΠΕΞ να εντοπίσουν τη συγκεκριμένη αλληλογραφία που σύμφωνα με μαρτυρία του πρώην ΥΠΕΞ Γ. Μπαλτατζή βρισκόταν για κάποιο λόγο στο... αρχείο της πρεσβείας Λονδίνου, το κείμενο της ομιλίας ενώπιον της Βουλής των Κοινοτήτων του Λόυδ Τζωρτζ στις 4 Αυγούστου 1922 στην οποία παραδεχόταν ότι «...αφήσαμε τη Σμύρνη και τα πέριξ αυτής βιλαέτια στους Ελληνες όχι μόνο γιατί υπερέχουν πληθυσμιακά αλλά γιατί σε αυτούς ανήκει η βιομηχανία και η οικονομική παραγωγή της περιοχής» και, τέλος, μία πυκνογραμμένη εκ δεκατριών σελίδων έκθεση των γεγονότων της καταστροφής του Μητροπολίτη Εφέσου Χρυσόστομου μεταξύ 27 Αυγούστου και 1 Σεπτεμβρίου, όσο διήρκεσε η καταστροφή της Σμύρνης, ημέρα κατά την οποία ο ίδιος απέπλευσε μαζί με άλλους πάνω στη ναυαρχίδα του βρετανικού στόλου «Ιron Duke».
Ιδού μερικά αποσπάσματα αυτής της έκθεσης: «... Εβλεπον, Παναγιώτατε Δέσποτα, την καταιγίδα πάντοτε απειλητικήν μηκωμένην (sic), ελάμβανον υπ΄ όψιν τον απάνθρωπον και άγριον των Τούρκων χαρακτήρα, το εκδικητικόν αυτών μένος... Υπό το κράτος τοιούτων προβλέψεων κατήλθον εκ Κορδελλιού το Σάββατον 27 του μηνός Αυγούστου εις την Μητρόπολιν Σμύρνης... ηγγέλθη προς ημάς ότι απόσπασμα τουρκικού ιππικού, παρακολουθούμενον υπό αγρίων την όψιν και τας διαθέσεις ορεσιβίων ληστών εισήλθεν εντός της πόλεως. Οι εν των αυλογύρω του ναού της Αγίας Φωτεινής διαμένοντες χιλιάδες προσφύγων κατελήφθησαν υπό τρόμον και οι θρήνοι και οι οδυρμοί των γυναικοπαίδων συνέτριβαν την καρδίαν μου... Εγένοντο σφαγαί, διαρπαγαί και ατιμώσεις μετ΄ ανηκούστου σκληρότητος... οι κατορθώσαντες να διασωθώσιν κατέφευγον ημίγυμνοι... τον αρχιμανδρίτην Βουτζά Αθανάσιον Νικολόπουλον επετάλωσαν ζώντα εις τους πόδας, εις το στήθος και κατόπιν κατεκρεούργησαν». Αφού αφηγηθεί γεγονότα φρίκης στη συνοικία Αρμενίων όπως και εις βάρος άγγλων και αμερικανών καθολικών περιγράφει πώς με τη βοήθεια αμερικανών αξιωματικών επέστρεψε στο Κορδελλιό, και συνεχίζει: «... Την επομένην, Κυριακήν, οι κώδωνες των Εκκλησιών εσίγων και αντ΄ αυτών θρήνοι και γόοι των ατυχών θυμάτων ηκούοντο... Από τη μυρμηγκιά των Τούρκων του εσωτερικού απήγοντο αι ευειδέστεροι παρθένοι, άλλαι δε ητιμάζοντο υπό τα όμματα των γονέων των. Η διαρπαγή των καταστημάτων εσυνεχίσθη, την δε νύκτα πυκνοί πυροβολισμοί και εκρήξεις χειροβομβίδων εκράτουν τους πάντας εν τρόμω».
Συγκλονιστικές μαρτυρίες
Με ίδια περιστατικά περιγράφει και τις ημέρες που ακολούθησαν, Τρίτη και Τετάρτη, 30 και 31 Αυγούστου. Αναφέρεται στη μέχρι θανάτου κακοποίηση του διευθυντή της Αμερικανικής Σχολής Σμύρνης Μακλάχλαν, σε νευρικούς κλονισμούς και αυτοκτονίες των διωκομένων. «Εν τω προαστίω του Βαϊρακλή δεκάδες παρθένων ερρίφθησαν ομού εις την θάλασσαν και επνίγησαν... Αλλ΄ η θεία Πρόνοια μας επεφύλασσε τραγικώτερα. Στις 31 Αυγούστου πυρκαγιά εξερράγη. Αι ελληνικαί συνοικίαι της Σμύρνης εγένοντο παρανάλωμα πυρός και τα γυναικόπαιδα έτρεχον προς την προκυμαία να διασωθώσιν. Περί την 11ην νυκτερινήν η φωτιά προσήγγισεν το κρησφύγετόν μου... Προσκρούοντες επί πτωμάτων, ηναγκασμένοι να πατώμεν επ΄ αυτών εφτάσαμεν εις την προκυμαίαν...». Η περιγραφή της διάσωσης με λέμβους που έριχναν τα εμπορικά αγγλικά πλοία είναι συγκλονιστική. Το πρωί της επομένης, 2 Σεπτεμβρίου, ενώ η αγγλική ναυαρχίδα απέπλεε, ο Χρυσόστομος επί του καταστρώματος έβλεπε «... την θάλασσαν και την προκυμαίαν έρημον και μόνον πυκνούς ομίλους γυναικοπαίδων οδηγουμένους υπό λογχοφόρων πεζών...».
Οι τουρκικές προβοκάτσιες
Η κυρία Φωτεινή Τομαή είναι ιστορικός, Πρεσβευτής Σύμβουλος Α' στο υπουργείο Εξωτερικών.
Δημοσίευση σχολίου