Ο γρίφος των 220 κρατουμένων στα τούνελ της Γάζας και οι δυνατότητες απελευθέρωσής τους – Οι 4 επιλογές του Ισραήλ.
Βασίλης Κωστούλας«Προκαλέστε όσο το δυνατόν περισσότερο κακό σε όσο το δυνατόν περισσότερους ανθρώπους και αιχμαλωτίστε ομήρους». Είναι σε γενικές γραμμές η εντολή που είχαν οι κομάντος της Χαμάς, αν λάβει κανείς υπόψη έγγραφο το οποίο εντόπισε ο ισραηλινός στρατός σε ένα από τα λεηλατημένα κιμπούτς. Δεκαεπτά ημέρες μετά, ο χρόνος μετράει αντίστροφα για τη χερσαία επίθεση του Ισραήλ και τελικά για τους απαχθέντες που βρίσκονται στα χέρια των φονταμενταλιστών.
Η «Κ» διερευνά ποιες είναι πρακτικά οι δυνατότητες για την απελευθέρωση των ομήρων.
Το προφίλ
Οι ισραηλινές αρχές έχουν διασταυρώσει ότι 220 όμηροι απήχθησαν από τη Χαμάς και μεταφέρθηκαν στη Γάζα. Ανάμεσα στους επιβεβαιωμένους ομήρους βρίσκονται περίπου 30 παιδιά (κάτω των 16 ετών), καθώς και 10-20 ηλικιωμένοι (άνω των 60 ετών). Ενα παιδί είναι κάτω των 9 μηνών. Αν και υπάρχουν μαρτυρίες, όπως και βίντεο, ότι οι απαγωγείς πήραν μαζί τους και πτώματα, εκτιμάται ότι οι όμηροι είναι ζωντανοί στην πλειονότητά τους και κρατούνται σε διαφορετικά σημεία, κατά κύριο λόγο στα υπόγεια τούνελ της Γάζας. Είναι στρατιώτες αλλά και απλοί πολίτες. Αρκετοί είχαν απλώς συμμετάσχει στο μουσικό φεστιβάλ που εξελίχθηκε σε αιματοκύλισμα. Η ειρωνεία είναι ότι κάποιοι από αυτούς ήταν μάλιστα ακτιβιστές, υποστηρικτές μιας πασιφιστικής προσέγγισης στο Παλαιστινιακό. Μεταξύ τους υπάρχουν Αμερικανοί, Γάλλοι και Γερμανοί πολίτες. Αλλά και ένας Παλαιστίνιος, που κατοικούσε στο Ισραήλ.
Οι ισραηλινές αρχές βρίσκονται σε εξαιρετικά δύσκολη θέση. Από τη μια θεωρούν απαραίτητο να απαντήσουν με σφοδρότητα στην πρωτοφανή τρομοκρατική επίθεση την οποία εξαπέλυσε η Χαμάς πίσω από τις γραμμές τους. Από την άλλη, οι όμηροι βρίσκονται μάλλον σε πολλά, διαφορετικά σημεία της Γάζας, γεγονός που αφαιρεί τη δυνατότητα για μια επιχείρηση διάσωσης με αξιώσεις. Στην πράξη προκύπτουν 4 βασικά σενάρια εργασίας, όλα με αμφίβολα αποτελέσματα.
• Το Ισραήλ να διαπραγματευθεί ανταλλαγές ομήρων και Παλαιστινίων που κρατούνται στις ισραηλινές φυλακές. Είναι κάτι που έχει συμβεί στο παρελθόν. Ωστόσο, η Ιστορία διδάσκει ότι αντίστοιχες διαπραγματεύσεις δεν είναι εύκολες στο μέσο μιας στρατιωτικής αντιπαράθεσης. Αντιθέτως χρειάζεται συνήθως να περάσει κάποιος χρόνος αφού οι δύο πλευρές αφήσουν τα όπλα στην άκρη. Αξίζει πάντως να σημειωθεί ότι οι Παλαιστίνιοι κρατούμενοι στο Ισραήλ αυξήθηκαν από 5.200 σχεδόν σε 10.000 μέσα στις τελευταίες δύο εβδομάδες, πληροφορία η οποία ενδέχεται να αποβεί χρήσιμη στο μέλλον.
• Να επιδιώξει τη μεσολάβηση των χωρών που είναι σε θέση να συνομιλούν με τη Χαμάς. Ηδη το Κατάρ διαμεσολάβησε για την απελευθέρωση δύο Αμερικανίδων ομήρων, υπό την πίεση και των ΗΠΑ. Ειδικοί θεωρούν ότι τόσο το Κατάρ όσο και η Τουρκία, αν απειλούσαν την οργάνωση ότι θα εκδιώξουν τα στελέχη της από τις χώρες τους, θα μπορούσαν να ασκήσουν πιέσεις στη Χαμάς για την απελευθέρωση των ομήρων, απομονώνοντας τον συγκεκριμένο παράγοντα από την εξίσωση της σύγκρουσης με το Ισραήλ. Αντίστοιχο ρόλο μπορεί να αναλάβει και η Αίγυπτος. Στο μεταξύ, πληροφορίες θέλουν τη Χαμάς πρόθυμη να απελευθερώσει τους ομήρους αν το Ισραήλ προχωρήσει σε κατάπαυση πυρός, κάτι που δεν διαφαίνεται στον ορίζοντα.
• Να ανακοινώσει κίνητρα στον ντόπιο πληθυσμό της Γάζας με την προσδοκία ότι κάποιοι θα βοηθήσουν ιδιοτελώς στην απελευθέρωση ομήρων. Αν οι ισραηλινές αρχές γνωστοποιούσαν ότι οποιοσδήποτε Παλαιστίνιος της Γάζας φέρει ομήρους στα σύνορα θα έχει διασφαλισμένη αμνηστία και διέξοδο στη Δυτική Οχθη, θα υπήρχαν ελπίδες έστω για μεμονωμένες διασώσεις.
• Να αναλάβει το κόστος και να προχωρήσει αποφασιστικά στη στρατιωτική αντεπίθεση αποτρέποντας έναν αντίστοιχο εκβιασμό της Χαμάς στο μέλλον. Είτε επειδή θα την έχει εξοντώσει είτε επειδή θα έχει περάσει το μήνυμα ότι οι απαγωγές δεν της προσφέρουν κάποιο πλεονέκτημα. Σε αυτό το σενάριο θα επιχειρήσει να διασώσει όσο περισσότερους ομήρους μπορεί κατά τη διάρκεια μιας χερσαίας επιχείρησης.
Τρεις ειδικοί αναλυτές μιλούν στην «Κ» για τους ομήρους της Γάζας.
ΝΤΑΝΙ ΓΚΙΛΜΠΕΡΤ
Καθηγήτρια Πολιτικής Επιστήμης, Northwestern University
Τα κακά σημάδια της πρωτοφανούς αιχμαλωσίας
Αυτή η ομηρία είναι διαφορετική από όσες έχουμε γνωρίσει μέχρι σήμερα. Οι απαγωγείς σχεδόν ποτέ δεν αιχμαλωτίζουν το είδος των θυμάτων που απήγαγε η Χαμάς – παιδιά, μητέρες, ηλικιωμένους. Αντιθέτως θέτουν σε ομηρία ενήλικους άνδρες. Κι αυτό διότι η αιχμαλωσία είναι βάναυση και η επιβίωση δύσκολη. Οταν οι απαγωγείς στοχεύουν να κρατήσουν ζωντανούς τους αιχμαλώτους τους για να εξασφαλίσουν μια συμφωνία, δίνουν προτεραιότητα στην ομηρία εκείνων που είναι πιο πιθανό να επιβιώσουν σε μια μακρά και δύσκολη αιχμαλωσία. Αρπάζοντας ένα ευρύ φάσμα θυμάτων –όχι μόνο στρατιώτες αλλά και ξένους και Ισραηλινούς πολίτες όλων των ηλικιών– η Χαμάς επικοινωνεί ότι η επιβίωση των ομήρων μπορεί να μην είναι το ζητούμενο.
Ενας άλλος λόγος για τον οποίο αυτή η κρίση ομήρων φαίνεται διαφορετική είναι ο τεράστιος αριθμός τόσο των ομήρων όσο και των απαγωγέων. Ακόμη κι αν η ισραηλινή κυβέρνηση αποφάσιζε να διαπραγματευθεί όπως στο παρελθόν, ποιον θα καλούσε; Είναι εξαιρετικά δύσκολο να διαπραγματευθείς όταν δεν είναι σαφές ποιος είναι υπεύθυνος. Οι όμηροι που κρατούνται αυτή τη στιγμή στη Γάζα μπορεί να μη βρίσκονται υπό μία ενιαία αρχή. Μεμονωμένες μονάδες και φατρίες μπορεί να έχουν κίνητρο να χαλάσουν οποιαδήποτε δυνητική συμφωνία. Στο παρελθόν είχαμε συγκεκριμένο αριθμό ομήρων σε μόνο μία τοποθεσία. Σε αυτή την περίπτωση δεν είναι ξεκάθαρο ότι γνωρίζει πόσοι είναι συνολικά οι όμηροι και πόσοι οι απαγωγείς είτε η μία είτε η άλλη πλευρά.
Οσο ξεδιπλώνεται η αντεπίθεση του ισραηλινού στρατού τόσο μεγαλώνουν τα ερωτήματα για τα περιθώρια επιβίωσης των απαχθέντων.
Τέλος, είναι σχεδόν βέβαιο ότι οι απαγωγείς κρατούν τους ομήρους σε ξεχωριστές τοποθεσίες για να αποτρέψουν την πιθανότητα μίας και μόνο αποστολής διάσωσης. Επιπλέον, η Γάζα είναι ένα πυκνό, αστικό περιβάλλον, προς το παρόν αποκλεισμένο από την ηλεκτρική ενέργεια. Σε τέτοιες συνθήκες θα ήταν εξαιρετικά δύσκολη μια επιτυχημένη διάσωση στην οποία τόσο οι όμηροι όσο και το προσωπικό ανάκτησης θα έβγαιναν ζωντανοί. Επιπλέον, το είδος της ακρίβειας που απαιτείται για μια τέτοια επιχείρηση έρχεται σε αντίθεση με τα έντονα και συνεχή αντίποινα της ισραηλινής κυβέρνησης εναντίον της Γάζας στο σύνολό της.
ΤΖΕΪΜΣ ΦΟΡΕΣΤ
Καθηγητής Εγκληματολογίας, Κέντρο Μελετών Τρομοκρατίας, Πανεπιστήμιο της Μασαχουσέτης Lowell
Δεν υπάρχει καλό σενάριο
Ενας άλλος λόγος για τον οποίο αυτή η κρίση ομήρων φαίνεται διαφορετική είναι ο τεράστιος αριθμός τόσο των ομήρων όσο και των απαγωγέων. Ακόμη κι αν η ισραηλινή κυβέρνηση αποφάσιζε να διαπραγματευθεί όπως στο παρελθόν, ποιον θα καλούσε; Είναι εξαιρετικά δύσκολο να διαπραγματευθείς όταν δεν είναι σαφές ποιος είναι υπεύθυνος. Οι όμηροι που κρατούνται αυτή τη στιγμή στη Γάζα μπορεί να μη βρίσκονται υπό μία ενιαία αρχή. Μεμονωμένες μονάδες και φατρίες μπορεί να έχουν κίνητρο να χαλάσουν οποιαδήποτε δυνητική συμφωνία. Στο παρελθόν είχαμε συγκεκριμένο αριθμό ομήρων σε μόνο μία τοποθεσία. Σε αυτή την περίπτωση δεν είναι ξεκάθαρο ότι γνωρίζει πόσοι είναι συνολικά οι όμηροι και πόσοι οι απαγωγείς είτε η μία είτε η άλλη πλευρά.
Οσο ξεδιπλώνεται η αντεπίθεση του ισραηλινού στρατού τόσο μεγαλώνουν τα ερωτήματα για τα περιθώρια επιβίωσης των απαχθέντων.
Τέλος, είναι σχεδόν βέβαιο ότι οι απαγωγείς κρατούν τους ομήρους σε ξεχωριστές τοποθεσίες για να αποτρέψουν την πιθανότητα μίας και μόνο αποστολής διάσωσης. Επιπλέον, η Γάζα είναι ένα πυκνό, αστικό περιβάλλον, προς το παρόν αποκλεισμένο από την ηλεκτρική ενέργεια. Σε τέτοιες συνθήκες θα ήταν εξαιρετικά δύσκολη μια επιτυχημένη διάσωση στην οποία τόσο οι όμηροι όσο και το προσωπικό ανάκτησης θα έβγαιναν ζωντανοί. Επιπλέον, το είδος της ακρίβειας που απαιτείται για μια τέτοια επιχείρηση έρχεται σε αντίθεση με τα έντονα και συνεχή αντίποινα της ισραηλινής κυβέρνησης εναντίον της Γάζας στο σύνολό της.
ΤΖΕΪΜΣ ΦΟΡΕΣΤ
Καθηγητής Εγκληματολογίας, Κέντρο Μελετών Τρομοκρατίας, Πανεπιστήμιο της Μασαχουσέτης Lowell
Δεν υπάρχει καλό σενάριο
Λαμβάνοντας υπόψη την ενέργεια της Χαμάς να πάρει με αυτόν τον τρόπο τόσους ομήρους, και στη συνέχεια την πρόθεση του Ισραήλ να εξαπολύσει μια μαζική, πλήρους κλίμακας στρατιωτική επίθεση στη Γάζα, δεν μπορώ να σκεφθώ κανένα καλό σενάριο για τους ομήρους. Τουλάχιστον ορισμένοι από αυτούς θα μπορούσαν ίσως να απελευθερωθούν εάν η Χαμάς πειστεί ότι είναι προς το συμφέρον της να το πράξει. Η περίσταση απαιτεί πολύ καλής ποιότητας πληροφορίες για τον εντοπισμό και τη διάσωση των ομήρων. Και εάν ο ευρύτερος παλαιστινιακός πληθυσμός στη Γάζα δεν στραφεί εναντίον της Χαμάς ώστε να αρχίσει να παρέχει αυτές τις κρίσιμες πληροφορίες στις ισραηλινές αρχές, δεν είμαι αισιόδοξος για την έκβαση αυτής της υπόθεσης.
ΜΠΕΝ ΣΟΛ
Καθηγητής Διεθνούς Δικαίου στη Νομική Σχολή του Σίδνεϊ, εμπειρογνώμονας των Ηνωμένων Εθνών.
ΜΠΕΝ ΣΟΛ
Καθηγητής Διεθνούς Δικαίου στη Νομική Σχολή του Σίδνεϊ, εμπειρογνώμονας των Ηνωμένων Εθνών.
Συνιστά έγκλημα πολέμου
Η ομηρία είναι έγκλημα πολέμου και όλοι οι όμηροι πρέπει να απελευθερωθούν αμέσως. Ολες οι κυβερνήσεις με επιρροή στη Χαμάς θα πρέπει να ασκήσουν τη μέγιστη πίεση για να εξασφαλίσουν την ασφαλή απελευθέρωση των ομήρων, ως μέρος του νομικού τους καθήκοντος να διασφαλίζουν τον σεβασμό από τα μέρη του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου. Θα πρέπει πάντως να σημειωθεί επίσης ότι ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ προειδοποίησε και σε σχέση με τα αντίποινα εναντίον αθώων Παλαιστινίων πολιτών ως μέσο εξαναγκασμού για την απελευθέρωση των ομήρων, όπως είναι η αποτροπή εισόδου ανθρωπιστικής βοήθειας στη Γάζα.
Οι διεθνείς συμβάσεις
Η απαγωγή και κράτηση ομήρων είναι έγκλημα πολέμου και απαγορεύεται από τις Συμβάσεις της Γενεύης – το θέμα έχει μάλιστα και δική του διεθνή σύμβαση. Πρόκειται για καθεστώς ασύλληπτης βίας, η οποία προκαλεί σωματικά και ψυχολογικά τραύματα στα θύματα και στους ανθρώπους τους. Οι θύτες που προβαίνουν σε αντίστοιχες ενέργειες θεωρούν ότι αποκομίζουν τεράστια οφέλη από αυτή την ασύμμετρη μορφή κλιμάκωσης – είσπραξη λύτρων, εξαναγκασμός σε ανταλλαγή κρατουμένων, αμηχανία του αντιπάλου, μεγάλη προσέλκυση προσοχής των ΜΜΕ.
Σημειωτέον, σύμφωνα με τη Διεθνή Αμνηστία, όλοι οι άμαχοι που κρατούνται όμηροι πρέπει να απελευθερωθούν αμέσως, άνευ όρων και αβλαβείς. Ολοι όσοι κρατούνται αιχμάλωτοι πρέπει να τυγχάνουν ανθρώπινης μεταχείρισης, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, και να τους παρέχεται ιατρική περίθαλψη.
Οι διεθνείς συμβάσεις
Η απαγωγή και κράτηση ομήρων είναι έγκλημα πολέμου και απαγορεύεται από τις Συμβάσεις της Γενεύης – το θέμα έχει μάλιστα και δική του διεθνή σύμβαση. Πρόκειται για καθεστώς ασύλληπτης βίας, η οποία προκαλεί σωματικά και ψυχολογικά τραύματα στα θύματα και στους ανθρώπους τους. Οι θύτες που προβαίνουν σε αντίστοιχες ενέργειες θεωρούν ότι αποκομίζουν τεράστια οφέλη από αυτή την ασύμμετρη μορφή κλιμάκωσης – είσπραξη λύτρων, εξαναγκασμός σε ανταλλαγή κρατουμένων, αμηχανία του αντιπάλου, μεγάλη προσέλκυση προσοχής των ΜΜΕ.
Σημειωτέον, σύμφωνα με τη Διεθνή Αμνηστία, όλοι οι άμαχοι που κρατούνται όμηροι πρέπει να απελευθερωθούν αμέσως, άνευ όρων και αβλαβείς. Ολοι όσοι κρατούνται αιχμάλωτοι πρέπει να τυγχάνουν ανθρώπινης μεταχείρισης, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, και να τους παρέχεται ιατρική περίθαλψη.
Tι διδάσκει η Ιστορία για το πώς έληξαν απαγωγές Ισραηλινών
Το Ισραήλ έχει μακρύ και ταραγμένο παρελθόν με κρίσεις που αφορούν την αρπαγή ομήρων. Διαχρονικά έχει δώσει πάντα έμφαση στη διάσωση των απαχθέντων – είτε μέσω διαπραγμάτευσης είτε με την άσκηση βίας.
• Το 1972, στους Θερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες στο Μόναχο, 8 μέλη της παλαιστινιακής οργάνωσης «Μαύρος Σεπτέμβρης» διείσδυσαν στο Ολυμπιακό Χωριό. Αφού σκότωσαν 2 μέλη της ολυμπιακής αποστολής του Ισραήλ, πήραν ομήρους 9 Ισραηλινούς αθλητές, απαιτώντας ως αντάλλαγμα την απελευθέρωση 236 κρατουμένων. Μια αποτυχημένη προσπάθεια διάσωσης από τις γερμανικές αρχές οδήγησε στον θάνατο 5 τρομοκρατών –από τους 8– καθώς και των 9 Ισραηλινών ομήρων. Το Ισραήλ αντέδρασε με αεροπορικές επιδρομές σε βάσεις της PLO –Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης– στη Συρία και στον Λίβανο. Στη συνέχεια ξεκίνησε την επιχείρηση «Οργή του Θεού», μια στοχευμένη εκστρατεία που είχε στόχο να εξοντώσει τους ιθύνοντες της τρομοκρατικής επίθεσης.
Το επεισόδιο του 1972 στους Ολυμπιακούς Αγώνες στο Μόναχο, η αεροπειρατεία το 1976 σε πτήση της Air France και η ανταλλαγή του 1985.
• Σε μια άλλη περίπτωση ομηρίας, το 1976, μέλη της PFLP –Λαϊκό Μέτωπο για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης– έκαναν αεροπειρατεία σε πτήση της Air France από το Τελ Αβίβ στο Παρίσι κατευθύνοντας το αεροπλάνο προς την Ουγκάντα. Μόλις προσγειώθηκε το αεροσκάφος, οι αεροπειρατές απελευθέρωσαν 148 –μη Ισραηλινούς– ομήρους. Για την παράδοση των 94 Ισραηλινών επιβατών και των 12 μελών του πληρώματος της Air France απαίτησαν την απελευθέρωση 40 Παλαιστινίων κρατουμένων στο Ισραήλ και ακόμη 13 που κρατούνταν σε άλλες χώρες. Η τότε ισραηλινή κυβέρνηση απάντησε με δική της επιχείρηση διάσωσης. Απελευθέρωσε τελικά 102 από τους 106 ομήρους και σκότωσε και τους 7 αεροπειρατές. Ενα από τα μέλη της ισραηλινής αποστολής έχασε τη ζωή του κατά τη διάρκεια της επιχείρησης. Ηταν ο Γιόναταν Νετανιάχου, ο μεγαλύτερος αδελφός του σημερινού Ισραηλινού πρωθυπουργού.
• Το 1985 το Ισραήλ απελευθέρωσε 1.150 Παλαιστινίους κρατουμένους προκειμένου να σώσει 3 αιχμαλώτους στρατιώτες του. Πιο πρόσφατα, το 2011, για να σώσει έναν Ισραηλινό όμηρο στρατιώτη απελευθέρωσε και πάλι περισσότερους από 1.000 φυλακισμένους Παλαιστινίους, ανάμεσα στους οποίους ήταν ο Γιάχια Σινβάρ, σημερινός ηγέτης της Χαμάς.
Δημοσίευση σχολίου