Carnegie Europe
Της Judy Dempsey
Η Νότια Οσετία ακολούθησε τον ίδιο δρόμο με την Αμπχαζία.
Στις 18 Μαρτίου, ο Vladimir Putin, ο Ρώσος πρόεδρος, και ο Leonid Tibilov, ο ηγέτης των αυτονομιστών της Νότιας Οσετίας, μιας διαφιλονικούμενης περιοχής του Νοτίου Καυκάσου, συναντήθηκαν στη Μόσχα. Εκεί, υπέγραψαν μια συνθήκη συμμαχίας και ενοποίησης μεταξύ Ρωσίας και Νότιας Οσετίας.
Η συμφωνία είναι παρόμοια με εκείνη που υπέγραψε η Ρωσία με την Αμπχαζία, μια άλλη αμφισβητούμενη περιοχή, το Νοέμβριο του 2014. Η εν λόγω συμφωνία σημαίνει ότι, στην πράξη, η Μόσχα θα είναι υπεύθυνη για τα τελωνεία, την άμυνα και την ασφάλεια της αυτοανακηρυχθείσας δημοκρατίας.
Τόσο η Αμπχαζία, όσο και η Νότια Οσετία ανακήρυξαν την ανεξαρτησία τους από την Γεωργία στη δεκαετία του 1990 και την επιβεβαίωσαν σύντομα αφού η Ρωσία εισέβαλε στη Γεωργία το 2008 και κατέλαβε αυτές τις δύο περιοχές. Η Ρωσία τώρα χρηματοδοτεί και τις δύο.
Αν και καμία από τις δύο αυτοανακηρυχθείσες δημοκρατίες δεν έχει προσαρτηθεί πλήρως από τη Μόσχα, είναι σαφές ότι η Γεωργία, τουλάχιστον στο εγγύς μέλλον, δεν έχει την παραμικρή δυνατότητα να ανακτήσει τα εδάφη αυτά.
Το ίδιο ισχύει για την Ουκρανική κυβέρνηση. Ένα χρόνο μετά την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία, κάθε πιθανότητα του Κιέβου να θέσει υπό τον έλεγχό του την χερσόνησο της Κριμαίας φαντάζει πολύ μακρινή.
Εν ολίγοις, η Τελική Πράξη του Ελσίνκι του 1975, η οποία καθορίζει τις θεμελιώδεις αρχές της κυριαρχίας και του απαραβίαστου των συνόρων, βρίσκεται καθ’ ολοκληρία υπό κατάρρευση. Καθώς πλησιάζει η τεσσαρακοστή επέτειος από την υπογραφή της, είναι δύσκολο να πούμε πώς μπορεί να σωθεί.
Η Τελική Πράξη του Ελσίνκι καθόρισε τους κανόνες εμπλοκής μεταξύ της Δύσης και της τότε Σοβιετικής Ένωσης. Το έγγραφο χωρίζεται σε τρεις τομείς, την ασφάλεια, την οικονομική συνεργασία και τα ανθρώπινα δικαιώματα και γέννησε το Συνέδριο, που αργότερα ονομάστηκε Οργανισμός για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ).
Η πράξη περιέχει δέκα αρχές που αποσκοπούν στην καθοδήγηση των σχέσεων μεταξύ των συμμετεχόντων κρατών. Αυτές είναι:
Η ισότητα της κυριαρχίας, ο σεβασμός των δικαιωμάτων που απορρέουν από την κυριαρχία.
Η αποχή από την απειλή ή τη χρήση βίας.
Το απαραβίαστο των συνόρων.
Η εδαφική ακεραιότητα των κρατών.
Η ειρηνική διευθέτηση των διαφορών.
Η μη επέμβαση στις εσωτερικές υποθέσεις.
Ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των θεμελιωδών ελευθεριών, συμπεριλαμβανομένης της ελευθερίας της σκέψης, της συνείδησης, της θρησκείας, ή πεποιθήσεων.
Τα ίσα δικαιώματα και η αυτοδιάθεση των λαών.
Η συνεργασία μεταξύ των κρατών.
Η καλή τη πίστει εκπλήρωση των υποχρεώσεων που απορρέουν από το διεθνές δίκαιο.
Αν τα παραπάνω σημεία ισχύουν για την Αμπχαζία, τη Νότια Οσετία και την Κριμαία, τότε η εμπλοκή της Ρωσίας και στις τρεις περιπτώσεις αποδεικνύει πως η Δύση δεν μπόρεσε να διαφυλάξει αυτή τη συμφωνία-ορόσημο του Ψυχρού Πολέμου.
Αλλά η Δύση δεν ήταν ποτέ, πραγματικά, προετοιμασμένη να υπερασπιστεί την Τελική Πράξη του Ελσίνκι.
Κάποιοι θα μπορούσαν να ισχυριστούν ότι ακριβώς επειδή η συμφωνία υπεγράφη κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, και ακριβώς επειδή ήταν ένα έγγραφο που αποσκοπούσε στην προαγωγή της πολιτικής ύφεσης, καθόρισε τους αντίστοιχους τομείς επιρροής της Δύσης και του Κρεμλίνου.
Έτσι, όταν, για παράδειγμα, Η Αλληλεγγύη, το συνδικαλιστικό κίνημα της Πολωνίας αμφισβήτησε το κυβερνών Κομμουνιστικό Κόμμα το 1980, οι Δυτικοευρωπαϊκές κυβερνήσεις, σε γενικές γραμμές, ταρακουνήθηκαν περισσότερο σχετικά με τις ευρύτερες συνέπειες της αναταραχής.
Αντί να υποστηρίξουν τη γενναιότητα των υποστηρικτών της Αλληλεγγύης, αυτές εξέφραζαν ανησυχία σχετικά με την πιθανή αστάθεια που θα επέφερε το κίνημα στο οικοδόμημα του Ψυχρού Πολέμου, δηλαδή τη Διάσκεψη της Γιάλτας το 1945, με την οποία καθορίστηκαν τα σύνορα της Ευρώπης μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η Δύση ήταν έτοιμη να υπερασπιστεί τις σφαίρες επιρροής της μέσω του ΝΑΤΟ, αλλά δεν ήταν με οποιονδήποτε τρόπο έτοιμη να επεκτείνει την επιρροή του.
Αξίζει να σημειωθεί ότι, η Τελική Πράξη του Ελσίνκι παρέμεινε άθικτη μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου το Νοέμβριο του 1989 και την επακόλουθη κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, δύο χρόνια αργότερα. Ένα μεγάλο μέρος από τα εύσημα πηγαίνει στους τότε ηγέτες των ΗΠΑ, της Γερμανίας και της Ρωσίας. Ο George H.W. Bush, ο Helmut Kohl και ο Mikhail Gorbachev γνώριζαν το διακύβευμα του λάθους στην επανένωση της Γερμανίας.
Πράγματι, η βίαιη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας τη δεκαετία του 1990 έδειξε πως η επανένωση της Γερμανίας, καθώς η εκ νέου ανακάλυψη της εθνικής κυριαρχίας και της ανεξαρτησίας από τις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, θα μπορούσε να πάει πολύ στραβά. Στις χώρες της Βαλτικής, παραλίγο δεν στράβωσε.
Ένα τέταρτο του αιώνα αργότερα, αυτό το μέρος της Ευρώπης τώρα βρίσκεται ριζωμένο στο ΝΑΤΟ και την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Από την πλευρά της Ρωσίας, το τέλος του Ψυχρού Πολέμου σήμαινε ότι η Τελική Πράξη του Ελσίνκι δεν μπορούσε να διαιωνίσει (ή εγγυηθεί) τις Ψυχροπολεμικές σφαίρες επιρροής. Αν μη τι άλλο, η πτώση του Κομμουνισμού επέκτεινε την παρουσία της Δύσης, ειρηνικά.
Είναι αυτή η αυξανόμενη επιρροή της Δύσης, ειδικά στην Ουκρανία και σε άλλες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, που αποτελεί μια τέτοια πρόκληση για τον Putin.
Η προσάρτηση της Κριμαίας αποτελεί επιβεβαίωση της θέσης της Ρωσίας στην πίσω αυλή της. Η στρατιωτική πίεσή του Putin επί της Ουκρανίας αποσκοπούσε στο να περιορίσει την επιρροή της Ευρώπης, ακόμη και αν η επιρροή αυτή βασίζεται σε ήπια, και όχι σκληρή, δύναμη. Εν ολίγοις, η Ευρώπη και η Ρωσία βρίσκονται σε ανταγωνισμό μεταξύ τους.
Ο ανταγωνισμός, που τροφοδοτείται από την κατάρρευση της εμπιστοσύνης, έχει ουσιαστικά υπονομεύσει την Τελική Πράξη του Ελσίνκι. Και αυτό αλλάζει ριζικά την αρχιτεκτονική της ασφάλειας της μετα-Ψυχροπολεμικής εποχής.
Αυτός ο ανταγωνισμός και η έλλειψη εμπιστοσύνης είναι εξαιρετικά επικίνδυνα πράγματα. Η σύγκρουση λαμβάνει χώρα σε μια περιοχή της Ευρώπης, της οποίας οι πολίτες βλέπουν την ελκυστικότητα της δημοκρατίας και των αξιών της ΕΕ. Αλλά δέχονται, επίσης, μια τεράστια πίεση που ασκεί η Μόσχα, γεγονός που καθιστά δύσκολο γι αυτούς να επιλέξουν το δρόμο τους.
Η προσφυγή σε σφαίρες επιρροής είναι μια συνταγή για αστάθεια, όπως επιβεβαιώνεται από την κρίση στην Ουκρανία. Αλλά, η Τελική Πράξη του Ελσίνκι του 1975 έδειξε πώς σφαίρες επιρροής δεν είναι μόνιμες.
πηγή
Αν και καμία από τις δύο αυτοανακηρυχθείσες δημοκρατίες δεν έχει προσαρτηθεί πλήρως από τη Μόσχα, είναι σαφές ότι η Γεωργία, τουλάχιστον στο εγγύς μέλλον, δεν έχει την παραμικρή δυνατότητα να ανακτήσει τα εδάφη αυτά.
Το ίδιο ισχύει για την Ουκρανική κυβέρνηση. Ένα χρόνο μετά την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία, κάθε πιθανότητα του Κιέβου να θέσει υπό τον έλεγχό του την χερσόνησο της Κριμαίας φαντάζει πολύ μακρινή.
Εν ολίγοις, η Τελική Πράξη του Ελσίνκι του 1975, η οποία καθορίζει τις θεμελιώδεις αρχές της κυριαρχίας και του απαραβίαστου των συνόρων, βρίσκεται καθ’ ολοκληρία υπό κατάρρευση. Καθώς πλησιάζει η τεσσαρακοστή επέτειος από την υπογραφή της, είναι δύσκολο να πούμε πώς μπορεί να σωθεί.
Η Τελική Πράξη του Ελσίνκι καθόρισε τους κανόνες εμπλοκής μεταξύ της Δύσης και της τότε Σοβιετικής Ένωσης. Το έγγραφο χωρίζεται σε τρεις τομείς, την ασφάλεια, την οικονομική συνεργασία και τα ανθρώπινα δικαιώματα και γέννησε το Συνέδριο, που αργότερα ονομάστηκε Οργανισμός για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ).
Η πράξη περιέχει δέκα αρχές που αποσκοπούν στην καθοδήγηση των σχέσεων μεταξύ των συμμετεχόντων κρατών. Αυτές είναι:
Η ισότητα της κυριαρχίας, ο σεβασμός των δικαιωμάτων που απορρέουν από την κυριαρχία.
Η αποχή από την απειλή ή τη χρήση βίας.
Το απαραβίαστο των συνόρων.
Η εδαφική ακεραιότητα των κρατών.
Η ειρηνική διευθέτηση των διαφορών.
Η μη επέμβαση στις εσωτερικές υποθέσεις.
Ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των θεμελιωδών ελευθεριών, συμπεριλαμβανομένης της ελευθερίας της σκέψης, της συνείδησης, της θρησκείας, ή πεποιθήσεων.
Τα ίσα δικαιώματα και η αυτοδιάθεση των λαών.
Η συνεργασία μεταξύ των κρατών.
Η καλή τη πίστει εκπλήρωση των υποχρεώσεων που απορρέουν από το διεθνές δίκαιο.
Αν τα παραπάνω σημεία ισχύουν για την Αμπχαζία, τη Νότια Οσετία και την Κριμαία, τότε η εμπλοκή της Ρωσίας και στις τρεις περιπτώσεις αποδεικνύει πως η Δύση δεν μπόρεσε να διαφυλάξει αυτή τη συμφωνία-ορόσημο του Ψυχρού Πολέμου.
Αλλά η Δύση δεν ήταν ποτέ, πραγματικά, προετοιμασμένη να υπερασπιστεί την Τελική Πράξη του Ελσίνκι.
Κάποιοι θα μπορούσαν να ισχυριστούν ότι ακριβώς επειδή η συμφωνία υπεγράφη κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, και ακριβώς επειδή ήταν ένα έγγραφο που αποσκοπούσε στην προαγωγή της πολιτικής ύφεσης, καθόρισε τους αντίστοιχους τομείς επιρροής της Δύσης και του Κρεμλίνου.
Έτσι, όταν, για παράδειγμα, Η Αλληλεγγύη, το συνδικαλιστικό κίνημα της Πολωνίας αμφισβήτησε το κυβερνών Κομμουνιστικό Κόμμα το 1980, οι Δυτικοευρωπαϊκές κυβερνήσεις, σε γενικές γραμμές, ταρακουνήθηκαν περισσότερο σχετικά με τις ευρύτερες συνέπειες της αναταραχής.
Αντί να υποστηρίξουν τη γενναιότητα των υποστηρικτών της Αλληλεγγύης, αυτές εξέφραζαν ανησυχία σχετικά με την πιθανή αστάθεια που θα επέφερε το κίνημα στο οικοδόμημα του Ψυχρού Πολέμου, δηλαδή τη Διάσκεψη της Γιάλτας το 1945, με την οποία καθορίστηκαν τα σύνορα της Ευρώπης μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η Δύση ήταν έτοιμη να υπερασπιστεί τις σφαίρες επιρροής της μέσω του ΝΑΤΟ, αλλά δεν ήταν με οποιονδήποτε τρόπο έτοιμη να επεκτείνει την επιρροή του.
Αξίζει να σημειωθεί ότι, η Τελική Πράξη του Ελσίνκι παρέμεινε άθικτη μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου το Νοέμβριο του 1989 και την επακόλουθη κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, δύο χρόνια αργότερα. Ένα μεγάλο μέρος από τα εύσημα πηγαίνει στους τότε ηγέτες των ΗΠΑ, της Γερμανίας και της Ρωσίας. Ο George H.W. Bush, ο Helmut Kohl και ο Mikhail Gorbachev γνώριζαν το διακύβευμα του λάθους στην επανένωση της Γερμανίας.
Πράγματι, η βίαιη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας τη δεκαετία του 1990 έδειξε πως η επανένωση της Γερμανίας, καθώς η εκ νέου ανακάλυψη της εθνικής κυριαρχίας και της ανεξαρτησίας από τις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, θα μπορούσε να πάει πολύ στραβά. Στις χώρες της Βαλτικής, παραλίγο δεν στράβωσε.
Ένα τέταρτο του αιώνα αργότερα, αυτό το μέρος της Ευρώπης τώρα βρίσκεται ριζωμένο στο ΝΑΤΟ και την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Από την πλευρά της Ρωσίας, το τέλος του Ψυχρού Πολέμου σήμαινε ότι η Τελική Πράξη του Ελσίνκι δεν μπορούσε να διαιωνίσει (ή εγγυηθεί) τις Ψυχροπολεμικές σφαίρες επιρροής. Αν μη τι άλλο, η πτώση του Κομμουνισμού επέκτεινε την παρουσία της Δύσης, ειρηνικά.
Είναι αυτή η αυξανόμενη επιρροή της Δύσης, ειδικά στην Ουκρανία και σε άλλες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, που αποτελεί μια τέτοια πρόκληση για τον Putin.
Η προσάρτηση της Κριμαίας αποτελεί επιβεβαίωση της θέσης της Ρωσίας στην πίσω αυλή της. Η στρατιωτική πίεσή του Putin επί της Ουκρανίας αποσκοπούσε στο να περιορίσει την επιρροή της Ευρώπης, ακόμη και αν η επιρροή αυτή βασίζεται σε ήπια, και όχι σκληρή, δύναμη. Εν ολίγοις, η Ευρώπη και η Ρωσία βρίσκονται σε ανταγωνισμό μεταξύ τους.
Ο ανταγωνισμός, που τροφοδοτείται από την κατάρρευση της εμπιστοσύνης, έχει ουσιαστικά υπονομεύσει την Τελική Πράξη του Ελσίνκι. Και αυτό αλλάζει ριζικά την αρχιτεκτονική της ασφάλειας της μετα-Ψυχροπολεμικής εποχής.
Αυτός ο ανταγωνισμός και η έλλειψη εμπιστοσύνης είναι εξαιρετικά επικίνδυνα πράγματα. Η σύγκρουση λαμβάνει χώρα σε μια περιοχή της Ευρώπης, της οποίας οι πολίτες βλέπουν την ελκυστικότητα της δημοκρατίας και των αξιών της ΕΕ. Αλλά δέχονται, επίσης, μια τεράστια πίεση που ασκεί η Μόσχα, γεγονός που καθιστά δύσκολο γι αυτούς να επιλέξουν το δρόμο τους.
Η προσφυγή σε σφαίρες επιρροής είναι μια συνταγή για αστάθεια, όπως επιβεβαιώνεται από την κρίση στην Ουκρανία. Αλλά, η Τελική Πράξη του Ελσίνκι του 1975 έδειξε πώς σφαίρες επιρροής δεν είναι μόνιμες.
πηγή
Δημοσίευση σχολίου