Σχέσεις Ρωσίας-Τουρκίας / Το επόμενο βήμα!

“Ο Ελληνισμός δέχεται ακόμα μια ψυχρολουσία από την αμερικανική πολιτική, παρόμοια ή και χειρότερη από εκείνη την οποία έζησε σε παλαιότερες εποχές, με την εκλογή του Τζίμι Κάρτερ”, έγραφε σε πρωτοσέλιδό της, η Κυπριακή εφημερίδα, sigmalive κατά την επίσκεψη του Αμερικανού Προέδρου Μπαράκ Ομπάμα στην Τουρκία, λίγο μετά την εκλογή του στη θέση του Προέδρου των ΗΠΑ αρχές του 2009.
“Ήλθε ως κεραυνός εν αιθρία, για να δηλώσει γι’ ακόμα μια φορά ξεκάθαρα ότι η αμερικανική εξωτερική πολιτική δεν επηρεάζεται και τόσο από την εκλογή του όποιου Προέδρου, αλλά αυτή είναι προδιαγεγραμμένη, και την ακολουθεί ο εκάστοτε πρόεδρος με ελαφρές διαφοροποιήσεις” επισήμαινε το δημοσίευμα την ώρα που ο τουρκικός τύπος καμάρωνε και η Αθήνα απλώς “παγωμένη” παρακολουθούσε τα γεγονότα να εξελίσσονται.

Αυτό που ωστόσο μας έμεινε να θυμόμαστε από τον Απρίλιο του 2009 μετά την επίσκεψη του Ομπάμα στην Τουρκία, όπως τόνισαν οι εκπρόσωποι των ελληνικών κομμάτων, ήταν πως πρέπει η συγκεκριμένη απόφαση να σημάνει γενικότερο συναγερμό για την ελληνική εξωτερική πολιτική.
Το αν τελικά σήμανε η όχι συναγερμός στην εξωτερική πολιτική της χώρας μας, είναι μια παράμετρος που σίγουρα μπορεί να διερευνηθεί από την ώρα που λίγο χρονικό διάστημα αργότερα η τότε Ελληνική κυβέρνηση αντικαταστάθηκε από τη σημερινή που έχει υιοθετήσει μία διαφορετικής τάσεως εξωτερική πολιτική με ότι αυτό συνεπάγεται (αλλαγή πλεύσης), αν και δεν είναι αυτό το ζητούμενο στο άρθρο. Και δεν είναι ζητούμενο γιατί η εξωτερική πολιτική της χώρας αν εξαιρέσουμε ελάχιστες περιπτώσεις εδώ και 35-40 χρόνια παραμένει η ίδια.
Σε άρθρο ή καλύτερα συρραφή δικών μου πάντα παλαιότερων άρθρων, μόλις χθες επισήμανα/θύμισα (εδώ) τα λόγια του πρώην Αμερικανού Πρέσβη στην Άγκυρα, Morton Abramowitz, κατά τη περίοδο 1989 – 1991, που αφενός το 2007 προέβλεψε με επιτυχία τη μεγάλη σύγκρουση μεταξύ Κεμαλικών και Ισλαμιστών, με παράλληλη γενικευμένη εξέγερση των Κούρδων που ήδη υφίσταται, όπως επίσης πως η αναβάθμιση της Τουρκίας από τις ΗΠΑ είναι ουσιαστικά μονόδρομος σε βάθος χρόνου.

Ωστόσο διευκρίνισε τότε (2007):

“Υπάρχουν δύο δρόμοι μεταξύ των χωρών ΗΠΑ και Τουρκίας, οι οποίοι είναι”:

“Αφενός η ένταξη της Τουρκίας στην Ε.Ε (1) με αντάλλαγμα ωστόσο πως οι ΗΠΑ θα πιέσουν την Ελληνοκυπριακή πλευρά να δεχτεί μια συμβιβαστική λύση ώστε να ανοίξει ο δρόμος προς την Ε.Ε, και αφετέρου το γεγονός πως η Τουρκία επιθυμεί να γίνει «κόμβος» της ενεργειακής μεταφοράς του φυσικού αερίου (2). Ωστόσο στον αντίποδα για να γίνει αυτό θα πρέπει οι ΗΠΑ να συνδράμουν στο ρόλο της που θα ΕΙΝΑΙ Η ΑΙΤΙΑ ΑΠΕΞΑΡΤΗΣΗΣ της Ε.Ε από την Ρωσία” (3).

Τι έχει αλλάξει από τότε; Συνδυάστε τις δηλώσεις Abramowitz με όσα ακολουθούν!

(1). Η ένταξη της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ένα σενάριο που τελικά ίσως υπάρχει μόνο για να το συζητάμε. Μόλις πρόσφατα ο Γάλλος Πρόεδρος Σαρκοζί τόνισε σε δηλώσεις του πως ουσιαστικά η Τουρκία δεν έχει θέση στην Ε.Ε, ενώ και η ίδια η Τουρκία έχει πάψει να έχει την ίδια θέληση εισόδου στην Ευρωζώνη βλέποντας αφενός την δική της οικονομία να βελτιώνεται σύμφωνα πάντα με τους δείκτες, ενώ δε βλέπει τον Ευρωπαϊκό Νότο να καταποντίζεται.
(2). Η στάση της Κύπρου σχετικά με το θέμα των γεωτρήσεων αποδείχτηκε για την Τουρκία ένα δυνατό ράπισμα. Και αυτό γιατί έχουμε ένα διαιρεμένο νησί, χωρίς την προστασία της Ελλάδος που ωστόσο όφειλε να παράσχει, να αναλαμβάνει ρόλο ηγετικό και να μετατρέπει την ευρύτερη περιοχή σε περίπου “παγκόσμιο” παζάρι βάζοντας από Ισραηλινούς και Αμερικανούς μέχρι Ρώσους και Ευρωπαίους στο παιχνίδι των διαπραγματεύσεων με τα των γεωτρήσεων. Ανεξάρτητα με το ποιος είναι ο σημερινός Πρόεδρος της Κύπρου και το τι πρεσβεύει, πρέπει να παραδεχτούμε πως επί των ημερών του ολοκληρώθηκε ΕΝΑ ΜΑΚΡΟΠΝΟΟ ΣΧΕΔΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ που εκπονήθηκε και κυρίως τηρήθηκε κατά γράμμα από τις πολιτικές ηγεσίες διαφορετικού ιδεολογικού πνεύματος που εκλέχθηκαν τη τελευταία τουλάχιστον δεκαετία στη Νήσο.
Μερίδιο στην συγκεκριμένη επιτυχία, ξεκάθαρα, έχουν πολλοί!
(3). Σύμφωνα με το τουρκικό ειδησεογραφικό πρακτορείο ANADOLU πριν μόλις τρεις βδομάδες ο τούρκος υπουργός Ενέργειας, Τανέρ Γιλντίζ, ανακοίνωσε πως η Τουρκία ακυρώνει το συμβόλαιο αγοράς φυσικού αερίου που έχει με τη Ρωσία. Η αιτία που η Τουρκία προχώρησε στη συγκεκριμένη απόφαση είναι το γεγονός πως η Μόσχα αρνήθηκε να συμφωνήσει σε εκπτώσεις στην τιμή του αερίου που είχαν συμφωνήσει με τους Τούρκους. Σύμφωνα με τους ενεργειακούς χάρτες αν δεν αλλάξει κάτι δραματικά η ενεργειακή λύση για την Τουρκία ονομάζεται και …Ιράν!
Την ίδια στιγμή, ο Χένρι Κίσσινγκερ παραδέχτηκε πως ο ρόλος της Τουρκίας έχει ήδη αναβαθμιστεί από τις ΗΠΑ, ενώ αναμένεται να αναβαθμιστεί ακόμη περισσότερο μετά την αποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων από το Ιράκ και το Αφγανιστάν.

Η Συνθήκη Μοντρέ, ένα ακόμη αγκάθι!

Σύμφωνα με την περιβόητη ανακοίνωση του Ερντογάν τον Μάιο που μας πέρασε, σχετικά με τη κατασκευή της “Διώρυγας της Κωνσταντινούπολης” ενός δεύτερου περάσματος από τη Μαύρη Θάλασσα προς τη Θάλασσα του Μαρμαρά, αυτό έφερε την αντίδραση της Ρωσίας. Τότε, η τουρκική HURRIYET, ανάφερε πως η Ρωσία προειδοποίησε μέσω του Πρεσβευτή της στην Άγκυρα, τον Ερντογάν να σεβαστεί τη Συνθήκη Μοντρέ και να ξανά σκεφτεί τη κατασκευή του έργου.
Η Συνθήκη Μοντρέ ναι μεν δίνει στη Τουρκία το δικαίωμα ελέγχου των στενών του Βοσπόρου και των Δαρδανελίων, καθώς και να ρυθμίζει την κυκλοφορία στη θάλασσα, αλλά περιλαμβάνει και κάποιες νομικές πτυχές που βασίζονται στο αν τα πλοία θα είναι εμπορικά ή πολεμικά, ανάλογα με το τύπο τους, και γενικότερα εγείρουν θέματα οικονομικής φύσεως ανάμεσα στις δύο χώρες (Ρωσία και Τουρκία).
Ο Ρώσος πρέσβης Ivanovsky παραδέχτηκε τότε πως όλα βρίσκονται σε αρχικό στάδιο και η χώρα του αντιδρά στα πλαίσια των πληροφοριών που έχουν δει το φως της δημοσιότητας. Παράλληλα δήλωσε άγνοια στο ενδεχόμενο να εμπλακούν στη κατασκευή του έργου και Ρωσικές κατασκευαστικές εταιρίες.
Πληροφορίες: ΣΥΝΘΗΚΗ ΓΙΑ ΤΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΤΩΝ ΣΤΕΝΩΝ (ΤΟΥ ΜΟΝΤΡΕ)
Hμερομηνία Υπογραφής: 20 Ιουλίου 1936, στο Μοντρέ. Άρχισε να ισχύει στις 9 Νοεμβρίου 1936.
Συμβαλλόμενα Μέρη: Κράτη Μαύρης Θάλασσας : Βουλγαρία, Ρουμανία, Σοβιετική Ένωση, Τουρκία, άλλα Κράτη : Αυστραλία, Γαλλία, Ελλάδα, Ιταλία, Αγγλία, Γιουγκοσλαβία.
Σκοπός : Επιιστροφή στην Τουρκία της διαχείρισης των Στενών και διακανονισμός έλευσης των πλοίων διαμέσου των Στενών (Δαρδανέλια, θάλασσα Μαρμαρά και Βόσπορος).
Κυριότερα Άρθρα :
Προοίμιο : “Επιθυμούντες να ρυθμίσουμε τη διέλευση και ναυσιπλοΐα στα Στενά σε τρόπο που αυτή να εξασφαλίζεται, χωρίς να παραγνωρίζεται η ασφάλεια της Τουρκίας και των άλλων κρατών της Μαύρης Θάλασσας αποφασίσαμε να αντικαταστήσουμε με την παρούσα Συνθήκη, τη συνθήκη που υπογράψαμε στη Λοζάννη στις 24 Ιουλίου 1923″.
Τμήμα 1 και 2 : Ρυθμίζει τα της διέλευσης των εμπορικών και πολεμικών
Άρθρο 10 : “Πολεμικά πλοία, εκτός αυτών που εμπίπτουν στην κατηγορία που περιγράφεται στην προηγούμενη παράγραφο (ελαφρά επιφανείας, μικρά πολεμικά ή βοηθητικά πλοία), θα έχουν το δικαίωμα της διέλευσης μόνο υπό τις συνθήκες που περιγράφονται στο άρθρο 11 και 12″.
(Το άρθρο 11 ρυθμίζει τη μεγάλων πλοίων κρατών της Μαύρης Θάλασσας).
Άρθρο 12: “Τα κράτη της Μαύρης Θάλασσας θα έχουν το δικαίωμα διέλευσης διαμέσου των Στενών με το σκοπό να αφιχθούν στις βάσεις τους υποβρύχια που κατασκευάσθηκαν ή αγοράσθηκαν εκτός περιοχής Μαύρης Θάλασσας, ή που ήσαν για επισκευή σε ναυπηγεία εκτός Μαύρης Θάλασσας”.
Άρθρο 13: Επιβάλλει προειδοποίηση στην Τουρκία για διέλευση πολεμικών πλοίων (κανονικά οκτώ (8) ημέρες για κράτη της Μαύρης Θάλασσας και δεκαπέντε (15) ημέρες για τα άλλα κράτη).
Άρθρο 24: “Η Τουρκία θα επιβλέπει την εκτέλεση όλων των προβλέψεων της παρούσας Συνθήκης σχετικά με τη διέλευση πολεμικών πλοίων διαμέσου των Στενών. “
Παρατήρηση : Με κοινή συναίνεση και πρακτική, η Συνθήκη εφαρμόζεται και για κράτη που δεν την έχουν υπογράψει, Για τη διέλευση των αεροπλανοφόρων αναφερόμαστε σε ιδιαίτερο κεφάλαιο – Συνθήκες Μεσογείου. Η Ιαπωνία αποκήρυξε τα εκ της Συνθήκης δικαιώματα της με τη Συνθήκη της Ειρήνης το 1951.

Τουρκία – Συρία – Ιράν – Ρωσία / Πνίγονται οι Ρώσοι στη Μέση Ανατολή!

Ο Amir Taheri πριν λίγες βδομάδες για λογαριασμό των New York Post έγραψε πως ανώτατος Ρώσος αξιωματούχος τον διαβεβαίωσε ότι η κυβέρνησή του δεν θα μπλοκάρει το ψήφισμα του ΟΗΕ σχετικά με την εξέγερση στη Συρία. Ωστόσο, η Ρωσία το έκανε. Ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ κάλεσε την Συριακή αντιπολίτευση στη Μόσχα και με αυτό το τρόπο έδειξε πως αποκλείει τον Πρόεδρο Μπάσαρ αλ Άσσαντ από τις συνομιλίες. Σαρανταοκτώ ώρες μετά το βέτο της Ρωσίας ο Ρώσος Πρόεδρος Ντμίτρι Μεντβέντεφ κάλεσε τον Άσσαντ να προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις αλλιώς να παραιτηθεί.
“Για ποιο λόγο η Ρωσία συμπεριφέρεται τόσο ανεύθυνα όμως”, γράφει ο Amir Taheri; Αν γυρίσουμε το χρόνο πίσω θα δούμε πως η πρώην Σοβιετική Ένωση είχε με τη Συρία καλές σχέσεις. Μετά το τέλος του ψυχρού πολέμου η Ρωσία σταμάτησε να ενδιαφέρεται για τη Συρία αλλά και για τα υπόλοιπα τυραννικά αραβικά καθεστώτα. Ωστόσο ο ερχομός του Βλαντιμίρ Πούτιν στην πολιτική ζωή της Ρωσίας, σηματοδότησε μία αντιδυτική πολιτική και παράλληλα την επιστροφή της Μόσχας στην περιοχή της Μέσης Ανατολής αλλά και της Ανατολικής Μεσογείου.
Η Συρία είναι ουσιαστικά το μοναδικό φιλικό κράτος της περιοχής για τη Μόσχα. Σε κάθε όμως περίπτωση, ο Πούτιν γνωρίζει καλά πως η πτώση του Άσσαντ είναι προδιαγεγραμμένη.
Η Ρωσία βλέπει τη Συρία ως μια ευκαιρία ώστε να μπει ακόμη πιο δυνατά στα δρώμενα της Μέσης Ανατολής. Με το Ιράν προσπάθησε να συνεργαστεί, αλλά το Ιράν είναι μία ιδιάζουσα περίπτωση κράτους. Το έτος 2017 λήγει η Ρωσική συμφωνία με την Ουκρανία σχετικά με το λιμάνι της Κριμαίας. Η τρέχουσα συμφωνία δεν μπορεί να ανανεωθεί χωρίς τη συγκατάθεση της Ουκρανίας. Η Κριμαία είναι μια ημιαυτόνομη περιοχή στο νότιο τμήμα της Ουκρανίας με πληθυσμό 2, 5 εκατ. κατοίκους. Η Κριμαία είναι το νοτιότερο τμήμα της πάλαι πότε Σοβιετικής Ένωσης. Ενώνεται με την ξηρά μέσω του ισθμού του Περεκόπ και βρέχεται προς δυσμάς και προς νότο από τη Μαύρη Θάλασσα και βορειοανατολικά από την Αζοφική. Στη Σεβαστούπολη της Κριμαίας βρίσκεται η μεγαλύτερη Ναυτική βάση της Ρωσίας, αλλιώς και η σανίδα σωτηρίας της …εξόδου προς τη Μαύρη Θάλασσα, τα Δαρδανέλια και τη Μεσόγειο. Σε περίπτωση που δεν ανανεωθεί η σύμβαση με την Ουκρανία σχετικά με τη Ρωσική Ναυτική βάση, η Ρωσία ουσιαστικά θα μετατραπεί σε μία ηπειρωτική χώρα. Ο θύλακας του Καλίνινγκραντ δεν μπορεί να εξελιχθεί σε μια μεγάλη αντίστοιχη με της Κριμαίας Ναυτική βάση, ενώ και οι ακτές της Σιβηρίας στην Άπω Ανατολή έχουν δύσκολη πρόσβαση για ανεφοδιασμό.
Έως το 2017, κανείς δεν αποκλείει το ενδεχόμενο η Ουκρανία να έχει γίνει χώρα μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης πόσο μάλλον χώρα μέλος του ΝΑΤΟ, οπότε αν μη τι άλλο αυτό θα καταστήσει αδύνατο το σενάριο μία χώρα μέλος του ΝΑΤΟ να φιλοξενεί Ρωσική Ναυτική βάση.
Η Μόσχα ήδη έχει ξεκινήσει και ψάχνει την εναλλακτική λύση και Ρώσοι αξιωματούχοι έχουν ήδη υποδείξει τις Μεσογειακές ακτές της Συρίας.
Οι πρώτες επαφές μεταξύ Συρίας – Ρωσίας σχετικά με το θέμα ξεκίνησαν εντατικά το έτος 2002, ενώ οι προκαταρκτικές από τις αρχές της δεκαετίας του ’70. Το λιμάνι της Ταρτούς ήταν μία πολύ συμφέρουσα για τη Ρωσία λύση ώστε να μετατρέψει το λιμάνι σε Ναυτική της βάση. Ωστόσο δεν υπήρξε κάποια σπουδαία πρόοδο στις συνομιλίες από το 2002 με συνέπεια το λιμάνι της Ταρτούς σήμερα να έχει μετατραπεί σε εμπορικό. Πέρα αυτού, η πλειοψηφία του πληθυσμού της περιοχής αποτελείται κυρίως από Μουσουλμάνους που θα αντιδρούσαν στην προοπτική να δοθεί το λιμάνι στη Ρωσία για την δημιουργία δικής της Ναυτικής βάσης.
Σημαντικό και γεγονός που δεν πρέπει να περάσει απαρατήρητο είναι το ότι το Ιράν ενδιαφέρεται σοβαρά να εγκαταστήσει στο λιμάνι της Ταρτούς δική του Ναυτική βάση. Το Φεβρουάριο που μας πέρασε, Ιρανικός στολίσκος επισκέφτηκε τη Συρία και εξέτασε το ενδεχόμενο κατασκευής πρόχειρων εγκαταστάσεων για αρχή με τη προοπτική του μόνιμου ελλιμενισμού για αργότερα.
Η Ρωσία γνωρίζει όσο κανείς άλλος όλα όσα συζητούνται μεταξύ Ιράν και Συρίας και ανησυχεί ιδιαιτέρως γιατί γνωρίζει καλά πως οι ΗΠΑ (και όχι μόνο) θέλουν να εντάξουν στις τάξεις του ΝΑΤΟ την Ουκρανία τα επόμενα χρόνια.
Υ.Γ. Στη Μέση Ανατολή τη τρέχουσα χρονική περίοδο θέλουν να έχουν θέση και οι Ρώσοι, όπως επίσης και στην Ανατολική Μεσόγειο και στα κοιτάσματα της Κύπρου. Το ίδιο φυσικά και η Τουρκία. Η υπόθεση “ενέργεια” δείχνει να μην βαδίζει θετικά ανάμεσα στις δύο χώρες (Ρωσία – Τουρκία). Ο Καύκασος παραμένει ανοιχτή πληγή για τη Ρωσία, ενώ πρόσφατα ο ίδιος ο Πρόεδρος της Τουρκίας Αμπντουλάχ Γκιουλ δήλωσε:
“Αν όλοι εμείς βλέπουμε τις χώρες μας ως ένα έθνος, κάτι που είναι φυσικό δικαίωμά μας, θα υπάρξουν νέες προοπτικές για αλληλεγγύη και στενότερη συνεργασία και των έξι κρατών σε όλα τα επίπεδα”. Οι δηλώσεις του έγιναν κατά τη διάρκεια εορτασμού των είκοσι ετών ανεξαρτησίας τους μετά τη κατάρρευση της τότε Σοβιετικής Ένωσης και τα κράτη που εννοούσε εκτός Τουρκίας ήταν: Αζερμπαϊτζάν, Κιργιστάν, Τουρκμενιστάν, Καζακστάν και Ουζμπεκιστάν.
Την ίδια ώρα ο Βλαντιμίρι Πούτιν με αναβαθμισμένο το ρόλο στη χώρα του (βλέπε -όχι μόνο- συμφωνία μεταξύ ΗΠΑ-Ρωσίας στο θέμα της Αρκτικής) οραματίζεται τη δημιουργία Ευρωασιατικής Ένωσης ανάμεσα στις χώρες που περιελάμβανε η πρώην Σοβιετική Ένωση. Ευρωασιατική ζώνη που δεν συνάδει αν μη τι άλλο με τον νεο-οθωμανικό όραμα!

ΠΗΓΗ