Γιώργος Σκαφιδάς
Με τον αφοπλισμό και την «παράδοση» των Αρμένιων αυτονομιστών στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, κλείνει πια ο κύκλος που είχε ανοίξει τον Δεκέμβριο του 1991 με το δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία του αρμενικού αυτού θύλακα, μια ανεξαρτησία την οποία όμως ουδέποτε αναγνώρισε επισήμως κανείς πέραν των ιδίων των αυτονομιστών, ούτε καν η Αρμενία.
Τρεις δεκαετίες και τρεις πολέμους μετά, ο αρμένικος θύλακας του Ναγκόρνο Καραμπάχ, η επονομαζόμενη Δημοκρατία του Αρτσάχ από τους Αρμένιους, περνάει πια πρακτικά υπό τον έλεγχο των Αρχών και των δυνάμεων του Αζερμπαϊτζάν και η de-facto αυτονομία που απολάμβανε επί δεκαετίες χάνεται. Το εάν θα καταφέρουν όσοι Αρμένιοι παραμείνουν τελικώς εκεί, από τους περίπου 120.000 που ζούσαν στην εν λόγω περιοχή μέχρι πρότινος, να διατηρήσουν ψήγματα αυτονομίας είναι κάτι το οποίο μένει να φανεί.
Οι τελευταίες στρατιωτικές νίκες του Αζερμπαϊτζάν πάντως, το 2020 με τον πόλεμο των 44 ημερών (Σεπτέμβριος – Νοέμβριος 2020) και ξανά προχθές (19 – 20 Σεπτεμβρίου 2023) με τον νέο πόλεμο των 24 ωρών, δεν αφήνουν πια περιθώρια για… αυτονομίες και αυτοδιαθέσεις των λαών.
Το Μπακού εξαπέλυσε νέες επιθέσεις κατά των αυτονομιστών στις 19 Σεπτεμβρίου με την αιτιολογία ότι απειλείτο, παραβιάζοντας όμως έτσι την εκεχειρία του 2020, ενώ ήδη εδώ και μήνες έσφιγγε τη θηλιά γύρω από τον θύλακα μέσα από τον διάδρομο του Λατσίν.
Οι στρατιώτες της ρωσικής ειρηνευτικής δύναμης έμειναν να κοιτούν σε ρόλο παρατηρητή· το Γερεβάν δεν παρενέβη στρατιωτικά υπέρ των ομοεθνών του· η Τουρκία του Ερντογάν έσπευσε, αντιθέτως, να πάρει θέση στο πλευρό του Αζέρου Ιλχάμ Αλίεφ· και, μέσα σε λίγες ώρες αυτήν τη φορά, οι Αζέροι πανηγύρισαν νέες νίκες.
Από την σκοπιά του Μπακού πλέον εκπληρώνεται ένας στόχος: εκείνος της αποκατάστασης της εδαφικής ακεραιότητας εντός των αζερικών συνόρων.
Για τους Αρμένιους ωστόσο από την άλλη πλευρά, πλέον ανοίγει διάπλατα μια πληγή που πολύ δύσκολα θα κλείσει: εκείνη της (οριστικής;) απώλειας πατρογονικών/χριστιανικών εστιών.
Για όλους εμάς τους «έξω», οι εξελίξεις προσφέρουν διδάγματα υπό μορφή πρακτικών συμπερασμάτων και παρατηρήσεων.
Η Αρμενία ανήκει στον υπό ρωσική ηγεσία Οργανισμό της Συνθήκης Συλλογικής Ασφάλειας (Collective Security Treaty Organisation – CSTO), το καλούμενο και «ρωσικό ΝΑΤΟ», πλην όμως η Μόσχα δεν έσπευσε να πολέμήσει στο πλευρό των χριστιανών Αρμένιων του Καραμπάχ ενάντια στους μουσουλμάνους Αζέρους. Αντιθέτως, τους άφησε ακάλυπτους και εκτεθειμένους. Γιατί; Η Μόσχα διαμυνήει, προς υπεράσπισή της, ότι το Καραμπάχ δεν είναι επισήμως κομμάτι της Αρμενίας. Τυπικά, το ρωσικό επιχείρημα έχει υπόσταση. Ρωσικές δυνάμεις έχουν, ωστόσο, πραγματοποιήσει κατ’ επανάληψη στρατιωτικές επιχειρήσεις σε ξένα, μη-ρωσικά εδάφη τις περασμένες δεκαετίες, προς όφελος άλλων, «ομοεθνών» και μη… Με άλλα λόγια, το εάν θα παρέμβει κανείς δυναμικά δίνοντας μάχες υπέρ ενός συμμάχου, είναι μάλλον ζήτημα στρατηγικών επιλογών και πολιτικής βούλησης. Η Ρωσία, που το είχε κάνει σε άλλες περιπτώσεις στο παρελθόν, τώρα δεν το έκανε, είτε επειδή δεν μπορούσε (απορροφημένη ούσα από την εισβολή στην Ουκρανία) είτε επειδή δεν ήθελε (να κοντραριστεί με τον Αζερμπαϊτζάν και τους δικούς του συμμάχους).
Οι σύμμαχοι, λοιπόν, μπορεί κάποια στιγμή να γίνουν «σύμμαχοι» και να σε αφήσουν εκτεθειμένο και εκείνο το «εάν χρειαστεί, θα πολεμήσουμε μόνοι μας» μπορεί να γίνει ξανά επίκαιρο.
Ενώ και οι «παγωμένες συγκρούσεις» ενδέχεται να ξεπαγώσουν ξαφνικά μέσα σε ένα πλαίσιο νέων προκλήσεων, εάν μία από τις εμπλεκόμενες θεωρήσει ότι τώρα έχει τις πιθανότητες με το μέρος της και αναλάβει δράση.
Εάν διαθέτει «υπεροπλία» σε ένα μέτωπο η Αρμενία, αυτό είναι σαφώς το μέτωπο της ήπιας ισχύος δια των ουκ ολίγων διασήμων Αρμένιων καλλιτεχνών/επιστημόνων/δημοσιογράφων και των πολιτικά δραστήριων αρμενικών κοινοτήτων/λόμπι που διαπρέπουν στη Δύση. Όπως αποδείχθηκε ωστόσο στην πράξη, η ήπια ισχύς δεν αρκεί για να αποτρέψει μια επίθεση.
Αντιθέτως, η σκληρή ισχύς εξακολουθεί να γεννά νέα τετελεσμένα, αναδιαμορφώνοντας όσα ισχύουν επί του πεδίου.
Για να αντιμετωπιστεί όμως η σκληρή ισχύς, απαιτείται κατά βάση ένα πράγμα: αποτρεπτική ισχύς. Θα μπορούσαν, άραγε, οι Αζέροι να πάρουν το Καραμπάχ εάν εκείνο ήταν βαριά στρατιωτικοποιημένο όπως, για παράδειγμα, τα κατεχόμενα στην Κύπρο (υποθετικό το σενάριο και πολύ διαφορετική, προφανώς, η σχέση Τουρκίας-κατεχομένων από τη σχέση Αρμενίας-Καραμπάχ);
Δημοσίευση σχολίου