Του Βασίλη Νέδου
Στη φωτογραφία: Ο υπουργός Αμυνας των ΗΠΑ Λόιντ Οστιν συνομιλεί με τον Τούρκο ομόλογό του Γιασάρ Γκιουλέρ σε πρόσφατη σύνοδο του ΝΑΤΟ, στις Βρυξέλλες. Το παζάρι μεταξύ Ουάσιγκτον και Αγκυρας επί σειράς ζητημάτων συνεχίζεται, με την Τουρκία να ορθώνει εμπόδια στην έγκριση των περιοχικών σχεδιασμών της Συμμαχίας ενόψει της Συνόδου Κορυφής στο Βίλνιους της Λιθουανίας στις 11-12 Ιουλίου. Φωτ. REUTERS / Yves Herman
Αποτελεί ιστορική σύμπτωση ότι η ονομασία των Δαρδανελλίων σε έγγραφα του ΝΑΤΟ οδήγησε σε αδιέξοδο την έκδοση νέων επιχειρησιακών σχεδίων πριν από περίπου 10 ημέρες, 21 χρόνια μετά την παρ’ oλίγον ακύρωση μιας στρατιωτικής άσκησης στη Ρουμανία για ακριβώς τον ίδιο λόγο. Η σύμπτωση έγκειται στο γεγονός ότι αυτή τη διαπραγμάτευση είχαν τότε κάνει οι δύο Μόνιμοι Αντιπρόσωποι της Τουρκίας και της Ελλάδας στο ΝΑΤΟ, συγκεκριμένα ο Ονούρ Οϊμέν και ο νυν υπηρεσιακός υπουργός Εξωτερικών Βασίλης Κασκαρέλης. Οι δύο διπλωμάτες είχαν βρει μια προσωρινή φόρμουλα η οποία οδηγούσε στην άρση του αδιεξόδου. Τότε η Αγκυρα –κατά παράβαση της Σύμβασης του Μοντρέ– πρότεινε τα Στενά ως «Στενά της Ιστανμπούλ», ενώ τώρα τα αντιμετωπίζει ως «Τουρκικά Στενά», ονομασία που –κατ’ αυτήν την άποψη– διασφαλίζει την τουρκική κυριαρχία. Μια ανάλογη λογική επικρατεί και στα ζητήματα που αφορούν ονομασίες νησιών στο Αιγαίο, αλλά και το ίδιο το αρχιπέλαγος (Turkaegean), ένδειξη της διαχρονικής ταυτοτικής ανασφάλειας που συχνά αναδίδει η τουρκική διπλωματία.
Ωστόσο, τα κοινά σημεία ανάμεσα στο 2002 και το 2023 περιορίζονται στη συζήτηση περί Στενών. Τώρα οι ενστάσεις της Τουρκίας δεν μένουν στην ονομασία των Δαρδανελλίων και του Βοσπόρου, αλλά εκτείνονται μέχρι και την Κύπρο, καθώς οι Αμερικανοί και –κατ’ επέκταση– το ΝΑΤΟ εντάσσουν το νησί στους νέους επιχειρησιακούς χάρτες, τους λεγόμενους περιοχικούς σχεδιασμούς (regional plans). Το 2002 μεταξύ Αθήνας και Αγκυρας επικρατούσε το λεγόμενο πνεύμα του Ελσίνκι, ενώ το 2023 οι δύο χώρες ακόμη αναζητούν και τους πιο στοιχειώδεις διαύλους. Επιπλέον, μια άσκηση στη Ρουμανία δεν συγκρίνεται με την ανάγκη που υπάρχει στο ΝΑΤΟ για την επέκταση των σχεδίων του στην Ανατολική Μεσόγειο, με σκοπό την παρακολούθηση και τον περιορισμό δράσης του ρωσικού στόλου που ναυλοχεί στο συριακό λιμάνι της Ταρτούς.
Η ένσταση της Αγκυρας έχει στόχους οι οποίοι αφορούν το γενικότερο μεγάλο παζάρι με την Ουάσιγκτον, που εκ των πραγμάτων περιλαμβάνει την Ελλάδα και –έως ένα βαθμό– την Κύπρο, τμήματα τα τελευταία χρόνια μιας στρατηγικής με στόχο την επέκταση της αμερικανικής στρατιωτικής παρουσίας στην Ανατολική Μεσόγειο. Παρά το γεγονός ότι προεξοφλείται η εξεύρεση κάποιας «παράκαμψης» του προβλήματος, καθώς θεωρείται αδιανόητο να μην εφαρμοστούν τα σχέδια του ΝΑΤΟ σε αυτή τη φάση, στην Αγκυρα έχει εντυπωθεί μια σειρά από θέματα.
Οι πηγές της ενόχλησης
Ενα ενδιαφέρον στοιχείο για την υπόθεση που εξελίσσεται σε Βρυξέλλες και Μονς είναι ότι τις θέσεις της Αγκυρας στηρίζει με τρόπο αρκετά εμφατικό το Ηνωμένο Βασίλειο.
Πρώτον, οι Αμερικανοί, οι Γάλλοι και σταδιακά και άλλες χώρες επενδύουν στην παρουσία τους στην Κυπριακή Δημοκρατία και στηρίζουν την προσπάθεια εξοπλισμού της Εθνικής Φρουράς με προηγμένα συστήματα. Η άρση του εμπάργκο αμερικανικών όπλων προς την Κυπριακή Δημοκρατία και η ορατή ενθάρρυνση της Ουάσιγκτον για την περαιτέρω ενίσχυση των αμυντικών δεσμών της Λευκωσίας με την Ιερουσαλήμ ενοχλούν σφοδρότατα την Αγκυρα. Ως προς την Ελλάδα, πέρα από το ζήτημα των εξοπλισμών, το ενδεχόμενο διεύρυνσης της δυνατότητας στάθμευσης νατοϊκών δυνάμεων εδώ, και πολύ περισσότερο στο Αιγαίο, προφανώς ενοχλεί την Αγκυρα.
Δεύτερον, στα σχέδια του ΝΑΤΟ αναγνωρίζεται ότι ο εθνικός εναέριος χώρος της Κυπριακής Δημοκρατίας είναι ενιαίος και –πολύ περισσότερο– δεν αμφισβητείται η δικαιοδοσία της Λευκωσίας στην περιοχή πληροφοριών πτήσεων (FIR). Η συνήθεια των Αμερικανών να καθοδηγούν πολεμικά αεροπλάνα ή UAV που εκτελούν αποστολές επ’ ωφελεία του ΝΑΤΟ μέσα από την περιοχή ευθύνης της Λευκωσίας, προκειμένου ακριβώς να ζητηθεί και να εκδοθεί άδεια, είναι μια πρακτική που δεν έχει περάσει απαρατήρητη από την Aγκυρα. Επιπλέον, οι Αμερικανοί σχεδιάζουν να αποκτήσουν πιο μόνιμη παρουσία στην Κύπρο. Ενα ενδιαφέρον στοιχείο για την υπόθεση που εξελίσσεται στις Βρυξέλλες (πολιτικό – διπλωματικό επίπεδο ΝΑΤΟ) και τη Μονς (στρατιωτικό επίπεδο ΝΑΤΟ) τις τελευταίες εβδομάδες είναι ότι τις θέσεις της Αγκυρας στηρίζει με τρόπο αρκετά εμφατικό το Ηνωμένο Βασίλειο.
Τρίτον, η μετεκλογικά αναμενόμενη –θετική– απάντηση των ΗΠΑ (Letter Of Acceptance) για την προμήθεια συνολικά 40 (20+20) μαχητικών πέμπτης γενιάς F-35 από την Πολεμική Αεροπορία (Π.Α.) βρίσκεται στο επίκεντρο της προσοχής της Aγκυρας. Aριστα πληροφορημένες πηγές έχουν επιβεβαιώσει στην «Κ» ότι από την τουρκική πλευρά η προμήθεια F-35 θα θεωρηθεί ως κίνηση ακόμη μεγαλύτερης διεύρυνσης της διαφαινόμενης ανισορροπίας αεροπορικών δυνάμεων στο Αιγαίο. Οι συγκεκριμένες ανησυχίες έχουν εκφραστεί προς τις ΗΠΑ. Αλλωστε γι’ αυτόν τον λόγο έχει ξεκινήσει και αυτή η μακρόσυρτη διαδικασία αναβάθμισης των τουρκικών F-16, προκειμένου να δοθεί χρόνος στους Τούρκους να εξισορροπήσουν την κατάσταση. Πάντως στο ζήτημα των F-35 τα επόμενα χρόνια θα είναι ιδιαίτερα απαιτητικά για την Αθήνα, καθώς και το 2024-25, εφόσον υπάρξει συμφωνία, θα πρέπει να βρεθεί δημοσιονομικός χώρος. Εκτός αν προτιμηθεί να γίνει πιο συγκροτημένη προσπάθεια στον τομέα των άτοκων δανείων μέσω Foreign Military Funding (FMF), που αυτή τη στιγμή έχει εξασφαλίσει ποσά πολύ μικρότερα από όσα θα απαιτούνταν, μέχρι και της τάξης των 8 δισ. δολαρίων.
Βαριά ατζέντα
Ολα αυτά είναι πολύ σαφές ότι θα βρεθούν την επόμενη ημέρα των εκλογών και στη διμερή ελληνοτουρκική ατζέντα. Υπενθυμίζεται ότι εκκρεμεί ο σχεδιασμός των ΗΠΑ για μια περιοδεία του αρμόδιου υφυπουργού Εξωτερικών για τους ενεργειακούς πόρους Τζέφρι Πάιατ, ο οποίος έχει προς το παρόν μεταφερθεί στο τέλος του θέρους, με σκοπό στάσεις σε όλη την περιοχή, περιλαμβανομένης της Αθήνας και της Αγκυρας. Στην Ουάσιγκτον θεωρούν ότι η ενέργεια μπορεί να λειτουργήσει ως πεδίο συζήτησης. Στην Αθήνα προς το παρόν αντιλαμβάνονται ότι τα δείγματα από την πλευρά της Τουρκίας παραμένουν ενθαρρυντικά, παρά το γεγονός ότι στο πεδίο της ρητορικής κάποιες συνήθειες επιμένουν.
Δημοσίευση σχολίου