Υμίτ Τσιζρέ
Συμβατικά, το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) της Τουρκίας φαίνεται στην κληρονομιά του Κινήματος Εθνικής Τάξης (NOM) που γεννήθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1960 προτού αναδεικνυθεί τις επόμενες δεκαετίες.
Ίσως η πιο αξιοσημείωτη ενσάρκωση του NOM ήταν το Κόμμα Ευημερίας (RP), το οποίο ηγήθηκε μιας διαβόητης κυβέρνησης συνασπισμού τη δεκαετία του 1990 και έκανε γκάφα μέσω μη σοφιστικέ μέτρων για να επαναφέρει τη θρησκεία στη δημόσια ζωή, προκαλώντας τελικά μια στρατιωτική πραξικοπηματική επέμβαση το 1997. Η εμπειρία ήταν ζωτικής σημασίας για τη σφυρηλάτηση του ΑΚΡ, η νέα ηγεσία του οποίου γύρω από τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έσπασε με το RP για να σχηματίσει ένα νέο «μετριοπαθές» κίνημα.
Ήταν αυτός ο «μετριοπαθής» ισλαμικός χαρακτήρας που συνέβαλε στην αποδοχή του ΑΚΡ σε μια παγκόσμια σκηνή που διαμορφώθηκε μέχρι το τέλος του Ψυχρού Πολέμου. Το ΑΚΡ κέρδισε τις πρώτες εκλογές του το 2002, την ώρα που οι Δυτικές χώρες αναζητούσαν συνεργάτη ασφαλείας για να διατηρήσει ως παράδειγμα τη συμβατότητα μεταξύ δημοκρατίας και Ισλάμ.
Οι αρχικές προσπάθειες του ΑΚΡ να προωθήσει την ενσωμάτωση της Τουρκίας στις Ευρωπαϊκές Ενώσεις, ενώ αποκήρυξε τα πιο δογματικά στοιχεία της Ισλαμικής πολιτικής παράδοσής του, προσάρμοσε τέλεια το νομοσχέδιο. Ωστόσο, από την αρχή, το ΑΚΡ έδωσε προτεραιότητα σε μια ισλαμική επηρεασμένη ιδέα της δικαιοσύνης και όχι της φιλελεύθερης δημοκρατίας.
Την τελευταία δεκαετία, αυτή η ηθική εικόνα ως κόμμα δικαιοσύνης έχει αμαυρωθεί ανεπανόρθωτα από τις ενέργειες του ΑΚΡ στην κυβέρνηση. Αντ' αυτού, οι εκκλήσεις για θρησκευτικές ευαισθησίες έχουν γίνει εργαλείο για τη διατήρηση της μονο-ανδρικής κυριαρχίας του Ερντογάν.
Η απεικόνιση του Ισλαμισμού ως εγγενώς αυταρχικού αποσπά την προσοχή από τον ουσιαστικά αντιδημοκρατικό χαρακτήρα της πολιτικής του Ερντογάν, οι οποίοι έχουν αποκοπεί από οποιαδήποτε θρησκευτική λογική. Το όραμα του Ερντογάν για εξουσία είναι σαφώς κοσμικό στην προσπάθειά του να μονοπωλήσει την εξουσία στο ίδιο του το αξίωμα.
"Το ΑΚΡ, από την αρχή, προσπάθησε να ασκήσει πολιτική εξουσία, όχι πολιτιστική (θρησκευτική) εξουσία", σύμφωνα με τον πολιτικό επιστήμονα Μεντερές Τσινάρ. "Υπέθεσε ότι καθώς κατείχε επιρροή στη χώρα, θα επιτύγχανε επίσης πολιτιστική δύναμη".
Απόδειξη της υπεροχής της πολιτικής υπό τον Ερντογάν φαίνεται στους πρόσφατους πολιτιστικούς-οικονομικούς μετασχηματισμούς της τουρκικής ζωής. Ο εναγκαλισμός του ΑΚΡ με τον παγκόσμιο καπιταλισμό έχει δει τις διεθνείς αξίες να εισρέουν στην ευσεβή κοινωνική βάση του. Όπως υποστηρίζειο Μαξ Χόφμαν , αυτό έχει οδηγήσει σε "τάση εκκοσμίκευσης που βιώνουν οι Μουσουλμάνοι καθώς και σε άνοδο των συντηρητικών αξιών στην κοινωνία, η οποία είναι παράλληλη με την προηγούμενη τάση".
Αυτό που πρέπει να αναγνωριστεί εδώ είναι ότι το ιστορικά κακοποιημένο κοσμικό-ισλαμικό χάσμα έχει αμφισβητηθεί από τη σύνθεση του ΑΚΡ για έναν κοσμικό εκσυγχρονιστικό τρόπο ζωής με στόχο να θέσει τις αξίες που προέρχονται από το Ισλάμ στο επίκεντρο της ζωής.
Εν τω μεταξύ, η παραδοσιακή εικόνα ενός κοσμικού εχθρού έχει γίνει όλο και λιγότερο σημαντική. Ο καταναλωτισμός και μια τεράστια γενιά κεφαλαίων έχουν δημιουργήσει μια κοινή θέση μεταξύ των συντηρητικών και της κοσμικής μάζας, αφαιρώντας την άκρη από τις παλιές διαχωριστικές γραμμές.
Ωστόσο, η χαλάρωση των στάσεων μεταξύ των συντηρητικών δεν φαίνεται να έχει τη δυνατότητα ούτε για μια πιο δημοκρατική πολιτική, όπως φαίνεται στη συνεχή υποστήριξή τους προς τον Ερντογάν, έναν παραγωγικό δεσμοφύλακα δημοσιογράφων, διανοούμενων και αντιπολιτευόμενων πολιτικών.
Το επίκεντρο των πιστών του Ερντογάν είναι να ζουν με συντηρητικές ηθικές αξίες αναμεμειγμένες με εθνικισμό και ευημερία. Σε αντίθεση με πολλούς άλλους ισχυρούς σε όλο τον κόσμο, η κοινωνική βάση του Ερντογάν είναι οι «νικητές» και όχι οι «χαμένοι»της παγκόσμιας οικονομικής ολοκλήρωσης.
Σε αυτό το πλαίσιο, οι θρησκευτικές δεσμεύσεις του Ερντογάν είναι τα μέσα και όχι η κινητήρια δύναμη του λόγου εξουσιοδότησης του. Οι δημόσιες εκφράσεις απογοήτευσής του για την παγκοσμιοποίηση δεν περιλαμβάνουν τη δυσφήμηση του μοντέλου της ελεύθερης αγοράς. Αντίθετα, οι ισλαμικές αναφορές σχετίζονται με τις αξίες και τον τρόπο ζωής της κοινωνίας.
Ως άγριο πολιτικό ζώο με απεριόριστο πραγματισμό, οι κύριοι φορείς της πολιτικής του Ερντογάν ουσιαστικά αποσχίζονται από το Ισλάμ. Ούτε έχει δώσει προτεραιότητα στις συντηρητικές ηθικές αξίες εις βάρος απτών οικονομικών επιτευγμάτων.
Η ισχυρή ώθηση της κοινωνικής βάσης του ΑΚΡ για άνοδο της κοινωνικοοικονομικής κλίμακας έχει συγκριθεί ακόμη και από τον διακεκριμένο αριστερό σχολιαστή Αχμέτ Ινσέλ με μια "δημοκρατική αστική επανάσταση". Ως αποτέλεσμα, ο Ερντογάν φροντίζει να θέσει τα οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα των συντηρητικών ψηφοφόρων της μεσαίας τάξης πάνω από μια δογματική δέσμευση στην ισλαμική πολιτική.
Ο Ερντογάν έχει επιτύχει μια σημαντική κοινωνιολογική αλλαγή εξουσίας χτίζοντας μια νέα βάση εξουσίας τόσο των φανατικών πιστών όσο και των νικητών από την παγκοσμιοποίηση. Αυτή η ισορροπία δυνάμεων δεν ευνοεί μια διαδικασία εξισλαμισμού από πάνω προς τα κάτω, αλλά αντίθετα τείνει προς έναν οιονεί φασισμό
Οι παθολογίες που έχει θέσει σε εφαρμογή το καθεστώς Ερντογάν μπορεί κάλλιστα να τον ξεπεράσουν. " μαζική κλίμακα καταστολής δείχνει την αποσύνθεση των κρατικών θεσμών, ιδίως των δυνάμεων ασφαλείας και του δικαστικού σώματος. Ενώ η βαρβαρότητα αυτών των μέτρων έχει εξαλείψει τη μνήμη των πρώιμων μεταρρυθμίσεων του Ερντογάν. Κάθε νέο όραμα για την ανοικοδόμηση της Τουρκίας έχει ακυρωθεί.
Ακόμη και οι πιστοί του Ερντογάν δεν φαίνεται πλέον να ενδιαφέρονται για τη μετασχηματιστική υπόσχεση του πρώιμου ΑΚΡ, προσαρμόζοντας αντ' αυτού στη μόνιμη κρίση. Οι ηθοποιοί του κόμματος δεν παράγουν καμία συζήτηση πέρα από τον συνεχή πόλεμο στο εσωτερικό και στο εξωτερικό.
Η πιο εντυπωσιακή ειρωνεία είναι ότι, εάν το αποτυχημένο πραξικόπημα του Ιουλίου του 2016 είχε επιτύχει, θα ήταν δύσκολο να ισχυριστούμε με βεβαιότητα ότι η χούντα θα είχε προχωρήσει περισσότερο από την πολιτική του καθεστώτος Ερντογάν για την εκδίωξη της δημοκρατικής πολιτικής.
Δημοσίευση σχολίου