IISS
Του Mark Fitzpatrick
Το πλαίσιο μιας συμφωνίας για τα πυρηνικά στο Ιράν στο οποίο κατέληξαν οι διαπραγματευτές στις 2 Απριλίου αποτελεί μια νίκη για όλους τους εμπλεκόμενους, όχι μόνο για τα 8 μέρη που συμμετείχαν, αλλά και για την περιοχή και για τον κόσμο ολόκληρο. Εάν οι λεπτομέρειες συμπληρωθούν μέχρι το πέρας της προθεσμίας της 30ής Ιουνίου και οι αντίπαλοι στην Ουάσιγκτον και στην Τεχεράνη δεν εκτροχιάσουν την διπλωματία, η τελική συμφωνία θα αποτρέψει το Ιράν από το να αποκτήσει πυρηνικά όπλα, τουλάχιστον για την επόμενη δεκαετία και θα θέσει σε εφαρμογή εκτεταμένες διαδικασίες επαλήθευσης με ακόμα μεγαλύτερη έκταση.
Το πλαίσιο πηγαίνει πολύ πιο πέρα από ό, τι νόμιζα ότι θα ήταν δυνατόν σε αυτό το στάδιο. Θέματα που εμπόδισαν τους διαπραγματευτές να τηρήσουν την τελική προθεσμία στο τέλος Μαρτίου φαίνεται να έχουν ξεπεραστεί. Συγκεκριμένα, αυτά αφορούσαν την επιτρεπόμενη έρευνα και ανάπτυξη προηγμένων συσκευών φυγοκέντρισης, καθώς και στο χρονοδιάγραμμα και την έκταση στην οποία θα αρθούν οι κυρώσεις του ΟΗΕ. Και οι δύο πλευρές έκαναν σημαντικούς συμβιβασμούς.
Αν και η κοινή δήλωση για λογαριασμό των συμμετεχόντων από την επικεφαλής της εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ Federica Mogherini και του υπουργού Εξωτερικών του Ιράν Javad Zarif σε μεγάλο βαθμό δεν περιείχε λεπτομέρειες, ένα τετρασέλιδο δελτίο «παραμέτρων» που εξεδόθη από το Στέητ Ντηπάρτμεντ είναι εξαιρετικά λεπτομερές. Ας ελπίσουμε ότι και η εσωτερική πληροφόρηση εντός του Ιράν δεν θα είναι αντιφατική.
Μια ανησυχητική πτυχή περιλαμβάνει τις ρήτρες λήξης ισχύος. Σε συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε μετά την ανακοίνωση του πλαισίου, ο Zarif τόνισε ότι η έρευνα και η ανάπτυξη σε πέντε μοντέλα φυγοκέντρισης θα συνεχιστεί. Τα μοντέλα αυτά δεν θα χρησιμοποιηθούν για την παραγωγή εμπλουτισμένου ουρανίου για, τουλάχιστον, δέκα χρόνια, αλλά μόλις αρθούν τα όρια, το Ιράν θα μπορεί γρήγορα να προχωρήσει στην παραγωγή εμπλουτισμένου ουρανίου. Η θεωρητική περίοδος break-out για την πιθανή εξόρμηση για την παραγωγή αρκετού εμπλουτισμένου ουρανίου για τη δημιουργία ενός πυρηνικού όπλου θα γίνει μικρότερη του ενός έτους. Το όριο για το επίπεδο εμπλουτισμού θα αφαιρεθεί, επίσης, μετά από 15 ή περισσότερα χρόνια, μειώνοντας περαιτέρω την περίοδο break-out.
Από την άλλη πλευρά, τα μέτρα ελέγχου σύμφωνα με το Πρόσθετο Πρωτόκολλο θα διαρκέσουν επ΄ άπειρον. Το πλαίσιο προβλέπει επίσης παρακολούθηση που επεκτείνεται πέρα από το Πρόσθετο Πρωτόκολλο, καλύπτοντας ακόμα και την πρόσβαση στην αλυσίδα εφοδιασμού του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν και την επιτήρησης της παραγωγής μονάδων φυγοκέντρισης και αποθήκευσης της χώρας για 20 χρόνια. Θα ήταν πολύ δύσκολο για το Ιράν να κατασκευάσει πυρηνικά όπλα υπό αυτές τις συνθήκες.
Φυσικά, κανένα καθεστώτος επαλήθευσης δε μπορεί να είναι στεγανό. Ωστόσο, θα είναι αδύνατο για τους ηγέτες του Ιράν να κρατήσουν την παραγωγή πυρηνικών όπλων μυστική. Οι δύο κάποτε μυστικές εγκαταστάσεις εμπλουτισμού τους, οι Νατάνζ και Φόρντοου, είχαν ήδη αποκαλυφθεί χρόνια πριν αρχίσουν να λειτουργούν. Τώρα, εκείνοι των οποίων η δουλειά είναι να ανιχνεύουν την παράνομη παραγωγή πυρηνικού υλικού θα έχουν ακόμα περισσότερους τρόπους για να παρακολουθούν το Ιράν.
Τα μέτρα ελέγχου δεν είναι τόσο εκτενή όσο θα επιθυμούσα να είναι. Το Ιράν θα υποχρεούται να χορηγήσει στην ΙΑΕΑ πρόσβαση στο οποιοδήποτε σημείο της χώρας για να διερευνήσει τυχόν ισχυρισμούς περί συγκεκαλυμμένης λειτουργίας εγκαταστάσεων για τη μετατροπή ουρανίου και τον εμπλουτισμό ή την παραγωγή φυγοκέντρισης. Όμως, η πρόσβαση αυτή προφανώς δεν θα επεκταθεί στην έρευνα των τόπων όπου προκύπτουν υποψίες για εργασίες ανάπτυξης πυρηνικών όπλων. Αυτό σημαίνει ότι Η ΙΑΕΑ δεν θα έχει το δικαίωμα να επισκεφθεί το στρατιωτικό συγκρότημα Parchin, για παράδειγμα, αν επανεμφανιστούν ισχυρισμοί για πειράματα που σχετίζονται με πυρηνικές εκρήξεις.
Το πλαίσιο ως προς το πώς η ΙΑΕΑ θα επιλύσει ερωτήματα σχετικά με παρελθοντικούς ισχυρισμούς έργων οπλοποίησης ουρανίου είναι ασαφές. Για να γίνει αυτό, ο οργανισμός θα πρέπει να έχει πρόσβαση στους χώρους και στα άτομα που συνδέονται με αυτό που διπλωματικά ονομάζεται πυρηνική δραστηριότητα «πιθανής στρατιωτικής διάστασης» (PMD). Η επίτευξη της εν λόγω πρόσβασης θα μπορούσε εξακολουθεί να είναι δυνατή κατά την περίοδο των τριών μηνών για το στρώσιμο των λεπτομερειών της συμφωνίας, αλλά αυτό που λένε οι «παράμετροι» γι’ αυτό μέχρι στιγμής είναι ότι το Ιράν θα εφαρμόσει μια συμφωνημένη δέσμη μέτρων για την αντιμετώπιση των ανησυχιών της ΙΑΕ περί PMD.
Στη θετική πλευρά, οι ανησυχίες περί PMD θα πρέπει να αντιμετωπιστούν πριν αρθούν οι κυρώσεις του ΟΗΕ κατά του Ιράν. Αυτή η προϋπόθεση είναι ένα βασικό θέμα για το οποίο επικράτησαν οι απαιτήσεις της Δύσης. Το Ιράν δεν κατάφερε να πετύχει το στόχο του για την άμεση άρση των κυρώσεων του ΟΗΕ.
Η διατήρηση των κυρώσεων του ΟΗΕ μέχρι να ικανοποιηθεί η ΙΑΕΑ είναι σημαντική, διότι από τη στιγμή που οι περιορισμοί των Ηνωμένων Εθνών αρθούν, είναι πολύ πιθανό πως δεν θα είναι δυνατόν να επιβληθούν εκ νέου. Η Ρωσία προέβαλλε σθεναρή αντίρρηση στις διατάξεις «γρήγορης επαναφοράς» για την αυτόματη εκ νέου επιβολή των κυρώσεις του ΟΗΕ στην περίπτωση που το Ιράν παραβιάσει μια συμφωνία.
Μερικοί κριτικοί αντιτίθενται στο πλαίσιο, λόγω της απουσίας συμφωνημένων μέτρων επιβολής του. Ο πρώην επικεφαλής επιθεωρητής των Ηνωμένων Εθνών για το Ιράκ, Charles Duelfer, πήγε τόσο μακριά, που ισχυρίστηκε πως έτσι η επιβολή του πλαισίου θα εξαρτάται από τη μελλοντική προθυμία της Ρωσίας να αποδεχθεί τη δράση του ΟΗΕ. Αυτού του είδους η κριτική δε λαμβάνει υπόψη τη δύναμη που διαθέτουν τα έθνη να αναλάβουν μονομερή δράση για την επιβολή του πλαισίου. Η περίπτωση του Ιράκ αποτελεί ένα καλό παράδειγμα. Το εάν η χρήση της εν λόγω δύναμης ήταν σοφή είναι άλλο ζήτημα, αλλά δεν αφήνει καμία αμφιβολία για την ικανότητα των Ηνωμένων Πολιτειών, του Ηνωμένου Βασιλείου και άλλων ενδιαφερόμενων κρατών να πάρουν τα πράγματα στα χέρια τους όταν κάποια έθνη παραβιάζουν τους κανόνες για τη μη διάδοση των πυρηνικών όπλων. Ο Obama έκανε σαφές ότι οι αμερικανικές κυρώσεις θα επιβληθούν εκ νέου στην περίπτωση της μη συμμόρφωσης των Ιρανών. Το να πούμε ότι, οι στρατιωτικές επιλογές παραμείνουν επίσης στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, είναι περιττό.
Δουλεύοντας επάνω στο θέμα των πυρηνικών του Ιράν για σχεδόν δύο δεκαετίες, έχω συχνά αναρωτηθεί αν η κρίση θα μπορούσε ποτέ να τελειώσει ειρηνικά. Δεν τελείωσε ακόμη, βέβαια. Δεν μπορούμε να την ονομάσουμε «καλή συμφωνία», επειδή, μέχρι να συμφωνηθούν οι διαβολικές λεπτομέρειες, η συμφωνία αυτή δεν υπάρχει. Αλλά τώρα είμαι συγκρατημένα αισιόδοξος πως το θέμα οδεύει προς μια ειρηνική επίλυση.
πηγή
Δημοσίευση σχολίου