Του Χριστόδουλου Κ. Γιαλλουρίδη
Το ευρωπαϊκό πείραμα ειρήνης, δημοκρατίας, προόδου και ευημερίας που διάγει σήμερα αισίως 60 χρόνια ζωής, αν υπολογίσει κανείς ως αφετηρία την Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα του 1951 που προχώρησε θεαματικά το 1957 με τη Συνθήκη της Ρώμης και την δύσκολη αλλά ανοδική πορεία που ακολούθησε τις επόμενες δεκαετίες με στόχο την οικονομική και πολιτική ολοκλήρωσή της, βρίσκεται σήμερα στη δίνη μιας πρωτοφανούς κρίσης που απειλεί το ευρωπαϊκό οικοδόμημα με κατάρρευση και την εξηκονταετή περιπέτεια σε ένα άδοξο και καταστροφικό τέλος. Εκείνο που έχει σημασία να υπογραμμίσει κανείς σήμερα, αλλά στοχαζόμενος τις αφετηριακές στιγμές του ευρωπαϊκού ονείρου είναι ότι το πείραμα της Ευρώπης ξεκίνησε με αιτία το «γερμανικό ζήτημα», όπως επικαλείτο τότε, και με στόχο την επίτευξη διαρκούς ειρήνης στο ταραγμένο και καθημαγμένο από τους πολέμους και τις συγκρουσιακές αντιπαραθέσεις, τους τρεις αιώνες που προηγήθηκαν, ευρωπαϊκό χώρο.
Το «γερμανικό ζήτημα» που κυριάρχησε στη μεταπολεμική Ευρώπη είχε δύο συνιστώσες, η πρώτη αφορούσε στην υποταγή της Γερμανίας στη βούληση των νικητών του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, που χαρτογραφήθηκε επί του εδάφους με την διαίρεση της Γερμανίας σε δύο κράτη, ένα σοβιετοκρατούμενο αποκαλούμενο «Σοσιαλιστικό», η γνωστή DDR, και το άλλο ένα απόλυτα δυτικής επιρροής, η «Ομοσπονδιακή Δημοκρατία» της Γερμανίας γνωστό και ως «Δυτική Γερμανία». Η δεύτερη συνιστώσα του «γερμανικού ζητήματος» απηχούσε τη διακηρυγμένη πρόθεση των τριών δυτικών νικητριών δυνάμεων, ΗΠΑ, Ηνωμένου Βασιλείου και Γαλλίας να προσανατολίσουν την Ομοσπονδιακή Γερμανία σε αυτό που απεκλήθη «δυτική ενσωμάτωση», που σήμαινε την κοινωνικοοικονομική και πολιτική ένταξη, δηλαδή την εφαρμογή της οικονομίας της αγοράς και της δημοκρατικής αρχής, του κράτους δικαίου και της δημοκρατίας του νεοσύστατου γερμανικού ομοσπονδιακού κράτους στο δυτικό σύστημα αξιών και αρχών, στην οικονομία και την πολιτική.
Οι κορυφαίοι Ευρωπαίοι ηγέτες της δεκαετίας του ’50, Κonrad Αdenauerκαι Charles de Gaulle, σχεδίασαν στην δεκαετία του ’50 το ευρωπαϊκό πείραμα της οικοδόμησης της «Ενωμένης Ευρώπης» ως ΕΟΚ που περιλάμβανε καθαρά οικονομική διάσταση και ως «Ευρωπαϊκή Ένωση» στις αρχές της δεκαετίας του ’90 με τη Συνθήκη του Μάαστριχ, που επιχειρούσε να ολοκληρώσει την ευρωπαϊκή περιπέτεια θετικά και προοπτικά στοχεύοντας στην πολιτική ένωση της Ευρώπης, που σήμαινε την οικοδόμηση ενός συνομοσπονδιακού - ομοσπονδιακού συστήματος. Στο μεταξύ είχε καταρρεύσει το σοβιετικό imperium και μαζί με αυτό το τείχος του Βερολίνου που ως «Σιδηρούν Παραπέτασμα» χώριζε τη Γερμανία και την Ευρώπη σε δύο αντιπαρατιθέμενους κόσμους, αυτόν της Ανατολής και τον κόσμο της Δύσης, δίνοντας ταυτόχρονα τέλος, θα λέγαμε λύση, σε αυτό που ονομάζονταν μέχρι τότε «γερμανικό ζήτημα».
Το Βερολίνο ως συμβολικός πυρήνας της διεθνούς αντιπαράθεσης ενοποιήθηκε ανακηρυσσόμενο ταυτόχρονα πρωτεύουσα της ενοποιημένης Γερμανίας, στην οποία εντάχθηκαν από το ’90 και μετά και τα μέχρι τότε σοβιετοκρατούμενα κρατίδια της Ανατολικής Γερμανίας. Εδώ πρέπει να θυμηθούμε πως μέχρι την ενοποίησή της η Γερμανία ήταν αυτό που ονόμαζε το 1962 ο υπουργός Οικονομικών του γερμανικού οικονομικού θαύματος και μετέπειτα Καγκελάριος, LudwigΕrhard, ότι η Δυτική Γερμανία είναι ένας «οικονομικός γίγαντας και πολιτικός νάνος». Η ομοσπονδιακή Γερμανία των τριών πρώτων δεκαετιών του βίου της ήταν χώρα περιορισμένης κυριαρχίας, υπαγόμενη στο σύστημα πολιτικής καθοδήγησης των ΗΠΑ που μαζί με τη Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο επιτηρούσαν και κηδεμόνευαν επίσημα τη γερμανική πολιτική κυρίως στις Διεθνείς Σχέσεις και την Εξωτερική Πολιτική της.
Από τη δεκαετία του ’90 και μετά ο «πολιτικός νάνος» μετεξελίσσεται ραγδαία σε πολιτικό γίγαντα, με αποτέλεσμα, αντλώντας ισχύ και επιρροή από την οικονομική δύναμη που έχει ως ατμομηχανή της Ευρώπης, η Ομοσπονδιακή Γερμανία να είναι σε θέση σήμερα πλέον να ηγεμονεύει την ΕΕ και να επιβάλει την πολιτική της βούληση σύμφωνα με τα γερμανικά συμφέροντα. Το ζήτημα που αναφύεται εν έτει 2011 και εν μέσω μιας βαθιάς υπαρξιακής κρίσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, είναι κατά πόσο αυτή η ηγεμονική Γερμανία αναβιώνει το «γερμανικό ζήτημα» της μεταπολεμικής περιόδου στη μορφή ενός νέου «γερμανικού ζητήματος» στην ανατολή του 21ου αιώνα και εν μέσω μιας βαθύτατα ταραγμένης περιόδου ενός εξαιρετικά επισφαλούς παγκοσμιοποιημένου διεθνούς συστήματος.
Πολλοί είναι οι αναλυτές σήμερα που θεωρούν ότι η ευρωπαϊκή ηγεσία του σήμερα αποτελείται από «ευρωπαϊκούς νάνους» που σκέφτονται μικρόψυχα και στενόκαρδα το εθνικό συμφέρον των κρατών τους και δεν είναι σε θέση να οραματιστούν υπερβατικά την πολιτικά Ενωμένη Ευρώπη, όπως την οραματίστηκαν οι μεγάλοι πατέρες, γεννήτορες του «ευρωπαϊκού πειράματος».
* Ο Χριστόδουλος Κ. Γιαλλουρίδης είναι καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.
ΠΗΓΗ
Δημοσίευση σχολίου