Του Περικλή Ζορζοβίλη
Η Τουρκία και το F-35
Στις 11 Ιουλίου 2002 η Τουρκία υπέγραψε με την αμερικανική κυβέρνηση το μνημόνιο κατανόησης (MOU) για τη συμμετοχή στη φάση ανάπτυξης και επίδειξης του F-35 ως εταίρος επιπέδου 3 με υποχρέωση συνεισφοράς 175 εκατ. δολάρια ΗΠΑ και εφόσον απαιτηθεί, πρόσθετης συνεισφοράς έως 75 εκατ. δολαρίων ΗΠΑ. Υπενθυμίζεται ότι τα τέλη της δεκαετίας του 1990 πρόσκληση συμμετοχής ως εταίρος επιπέδου 3 έναντι συνεισφοράς 150 εκατ. δολαρίων είχε λάβει και η χώρα μας, που όμως δεν την αποδέχθηκε.
Η αρχική τουρκική πρόθεση αφορούσε την προμήθεια 100 μαχητικών F-35A, ενώ στη συνέχεια, πριν την αναστολή της συμμετοχής της στο πρόγραμμα, είχε εκφράσει ενδιαφέρον και για την έκδοση F-35B προκειμένου να εξοπλίσει το πλοίο αμφιβίων επιχειρήσεων TCG Anadolu (L-400) και το μελλοντικό τουρκικό αεροπλανοφόρο. Το εκτιμώμενο συνολικό ύψος των συμβάσεων βιομηχανικού έργου που θα ανατίθετο στην τουρκική βιομηχανία είχε εκτιμηθεί σε 12 δις δολάρια.
Σύμφωνα με έκθεση του Γραφείου Κυβερνητικής Λογοδοσίας των ΗΠΑ (GAO: General Accountability Office), μετά την απόφαση αναστολής της συμμετοχής της Τουρκίας στο πρόγραμμα, ανατέθηκαν σε εναλλακτικούς προμηθευτές συμβάσεις για τα 1.005 μέρη (του αεροσκάφους και του συστήματος πρόωσης) που παρήγαγε η τουρκική βιομηχανία που συνέχισε να τα παράγει μέχρι και Σεπτέμβριο του 2022.
Μαχητικό αεροσκάφος πέμπτης γενιάς F-35A που παράχθηκε από την Lockheed Martin για την τουρκική Αεροπορία (THK), αλλά δεν παραδόθηκε ποτέ…
Η ελληνική διάσταση
Η τυχόν επανείσοδος της Τουρκίας στο πρόγραμμα του F-35 ακυρώνει πλήρως το γεωπολιτικό σκέλος των προσδοκώμενων κερδών της ελληνικής πλευράς από την προμήθεια του μαχητικού και επιδεινώνει το περιβάλλον ασφαλείας της χώρας. Το F-35B, όπως και οι υπόλοιπες εκδόσεις του μαχητικού αποτελεί πλατφόρμα πρώτου πλήγματος, επί του Anadolu και του μελλοντικού τουρκικού αεροπλανοφόρου, συνιστά ενίσχυση της απειλής καθώς παρέχει τη δυνατότητα αιφνιδιαστικής προσβολής των ελληνικών F-35A, που όπως έχει ανακοινωθεί θα εδρεύουν στην αεροπορική βάση της Ανδραβίδας, στη Δυτική Ελλάδα, από πρόσθετες κατευθύνσεις.
Εάν η Αθήνα είχε πρόθεση να διαπραγματευτεί σκληρά θα έπρεπε να εμφανιστεί ότι επανεξετάζει εκ βάθρων τις αποφάσεις της για το F-35 καθώς και την αλλαγή του παρόντος δόγματος που αποκλείει πρώτο πλήγμα, με σκοπό να εκμαιεύσει από τις ΗΠΑ την απαγόρευση της πώλησης των F-35B στην Τουρκία είτε άλλα ανταλλάγματα για να εξισορροπήσει την ενίσχυση της απειλής.
Όμως φαίνεται να παρακολουθεί παθητικά την απέλπιδα προσπάθεια του βαθέος κράτους των ΗΠΑ να μην απωλέσει «γεωπολιτικά» την Τουρκία. Δυστυχώς, μη δείχνοντας αντανακλαστικά και διάθεση αποτροπής δυνητικά ζημιογόνων εξελίξεων η Αθήνα στέλνει το πιο λάθος μήνυμα στην Ουάσιγκτον, καθώς ενισχύει την αμερικανική πεποίθηση ότι οι εκ των υστέρων αντιδράσεις της Αθήνας μπορούν εύκολα να ρυθμιστούν. Λάθος μηνύματα στέλνονται επίσης σε Ιερουσαλήμ και Κάιρο και μάλιστα τη στιγμή που η Τουρκία επιχειρεί την έστω και μερική εξομάλυνση των σχέσεων της με την Αίγυπτο.
Περίπου πέντε χρόνια μετά την αναστολή της συμμετοχής της στο πρόγραμμα του μαχητικού 5ης γενεάς F-35 Lightning II, η Τουρκία φέρεται να διαπραγματεύεται την υπό αμερικανική επίβλεψη αποθήκευση των ρωσικής προέλευσης συστημάτων αντιαεροπορικής και αντιπυραυλικής άμυνας S-400 Triumf, ως αντάλλαγμα για την επιστροφή της. Εφόσον τελικά ευοδωθούν οι τουρκικοί σχεδιασμοί θα πρόκειται για πολλαπλά αρνητική εξέλιξη σε αμυντικό και πολιτικό επίπεδο.
Σύμφωνα με την τουρκική εφημερίδα Cumhuriyet («Δημοκρατία»), η Τουρκία έχει αιτηθεί από τις ΗΠΑ την πώληση μίας μοίρας μαχητικών F-35A συμβατικής απο-προσγείωσης (CTOL: Conventional Take-Off and Landing) και μίας μοίρας μαχητικών F-35B βραχείας απογείωσης και κάθετης προσγείωσης (STOVL: Short Take-Off and Vertical-Landing). Για αυτό τον σκοπό φέρεται να προτείνει στις ΗΠΑ «ας τα βάλουμε σε κουτιά [τα S-400] και τα επιθεωρείτε εσείς», ώστε να αρθεί ο λόγος για τον οποίον ανεστάλη η συμμετοχή της στο πρόγραμμα του F-35. Κατά την εφημερίδα τα S-400 από την έναρξη των παραδόσεων τους στις 12 Ιουλίου 2019 μέχρι σήμερα, είναι σε αποθήκευση.
Στο παρελθόν Αμερικανοί αξιωματούχοι είχαν επανειλημμένα καταστήσει σαφές ότι μοναδικός τρόπος για την επίλυση του ζητήματος είναι η πλήρης απομάκρυνση των συστημάτων S-400 από την τουρκική επικράτεια, ενώ είχαν επίσης προειδοποιήσει την Τουρκία να μην τα ενεργοποιήσει. Εφόσον το δημοσίευμα της Cumhuriyet ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, η πενταετής αποθήκευση των συστημάτων αποδεικνύει ότι η Τουρκία έλαβε πολύ σοβαρά υπόψη την προειδοποίηση των ΗΠΑ.
Πάντως το δημοσίευμα δεν μπορεί να θεωρηθεί κεραυνός εν αιθρία καθώς είναι προφανές ότι η επίλυση του ζητήματος των S-400 / F-35 περιλαμβάνεται στην ατζέντα της πολιτικής επαναπροσέγγισης με τις ΗΠΑ και Δύση που εφαρμόζει η Τουρκία μετά την οικονομική κρίση και τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.
Μόλις τον περασμένο Ιανουάριο, η υπηρεσιακή αναπληρώτρια υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Βικτόρια Νούλαντ είχε δηλώσει ότι η Ουάσιγκτον «θα ήταν στην ευχάριστη θέση να καλωσορίσει την Τουρκία πίσω στην οικογένεια των F-35» εάν η Άγκυρα επέλυε με ικανοποιητικό τρόπο το ζήτημα των S-400. Η δήλωση είχε ερμηνευθεί ως ευανάγνωστο μήνυμα ότι η αναστολή της συμμετοχής της Τουρκίας στο πρόγραμμα του F-35 είναι δυνατό να αντιστραφεί.
Στις 5 Αυγούστου 2024, ο επιχειρηματίας Τζαβίτ Τσαγκλάρ, γεννηθείς το 1944 στην Κομοτηνή, ο οποίος το 1991-1993 υπηρέτησε ως υπουργός Επικρατείας σε διαδοχικές κυβερνήσεις της Τανσού Τσιλέρ, σε συνέντευξη του στην τουρκική εφημερίδα T24, πρότεινε την πώληση των συστημάτων S-400 σε φιλικές προς τη Ρωσία χώρες ώστε να οι ΗΠΑ να αποδεχθούν το τουρκικό αίτημα για την πώληση μαχητικών F-16 (της διαμόρφωσης Viper) και την επιστροφή της Τουρκίας στο πρόγραμμα του F-35. Αφού εξαίρεσε το Αζερμπαϊτζάν με το οποίο η Τουρκία έχει στενότατες πολιτικές, στρατιωτικές και οικονομικές σχέσεις, ονομάτισε τις Ινδία και Πακιστάν ως πιθανούς αγοραστές και προεξόφλησε τη «συγχώρεση» της Ρωσίας σε μία τέτοια περίπτωση.
Σημειώνεται ότι ο Τσαγκλάρ είχε σημαντική συνεισφορά στην αποκατάσταση των τουρκο-ρωσικών σχέσεων μετά την κατάρριψη, πλησίον της τουρκο-συριακής μεθορίου, ρωσικού μαχητικού Su-24 Fencer από τουρκικό F-16 στις 24 Νοεμβρίου 2015, και για αυτό τον λόγο τον Νοέμβριο του 2017 ο πρόεδρος Πούτιν του απένειμε παράσημο.
Με βεβαιότητα δεν μπορεί να εκτιμηθεί αν η διαδοχή των ανωτέρω γεγονότων αποτελεί ένδειξη άτυπης διαδικασίας διαπραγμάτευσης στο παρασκήνιο. Πάντως από τις 17 Ιουλίου 2019, όταν μόλις πέντε ημέρες μετά την πρώτη παράδοση υλικών του συστήματος S-400 στην Τουρκία, ο Λευκός Οίκος εξέδωσε τη δήλωση σύμφωνα με την οποία «η απόφαση της Τουρκίας να αγοράσει ρωσικά συστήματα αεράμυνας S-400 καθιστά αδύνατη τη συνέχιση της εμπλοκής της με τα F-35», έχουν προταθεί από τουρκικής πλευράς διάφορες λύσεις για την υπέρβαση του προβλήματος:
Υιοθέτηση του «μοντέλου των ελληνικών S-300» (που κατά τους Τούρκους δεν είναι συνεχώς ενεργοποιημένα), η ενεργοποίηση των S-400 μόνο κατόπιν πρότερης ενημέρωσης των ΗΠΑ, ο έλεγχος των ΗΠΑ επί της χρήσης τους με καθεστώς παρόμοιο αυτού που ισχύει για τα F-16 του Πακιστάν. Προς το παρόν ουδεμία εξ αυτών έχει γίνει αποδεκτή από τις ΗΠΑ, που εμμένουν στην πλήρη απομάκρυνση των συστημάτων.
Στο παρελθόν Αμερικανοί αξιωματούχοι είχαν επανειλημμένα καταστήσει σαφές ότι μοναδικός τρόπος για την επίλυση του ζητήματος είναι η πλήρης απομάκρυνση των συστημάτων S-400 από την τουρκική επικράτεια, ενώ είχαν επίσης προειδοποιήσει την Τουρκία να μην τα ενεργοποιήσει. Εφόσον το δημοσίευμα της Cumhuriyet ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, η πενταετής αποθήκευση των συστημάτων αποδεικνύει ότι η Τουρκία έλαβε πολύ σοβαρά υπόψη την προειδοποίηση των ΗΠΑ.
Πάντως το δημοσίευμα δεν μπορεί να θεωρηθεί κεραυνός εν αιθρία καθώς είναι προφανές ότι η επίλυση του ζητήματος των S-400 / F-35 περιλαμβάνεται στην ατζέντα της πολιτικής επαναπροσέγγισης με τις ΗΠΑ και Δύση που εφαρμόζει η Τουρκία μετά την οικονομική κρίση και τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.
Μόλις τον περασμένο Ιανουάριο, η υπηρεσιακή αναπληρώτρια υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Βικτόρια Νούλαντ είχε δηλώσει ότι η Ουάσιγκτον «θα ήταν στην ευχάριστη θέση να καλωσορίσει την Τουρκία πίσω στην οικογένεια των F-35» εάν η Άγκυρα επέλυε με ικανοποιητικό τρόπο το ζήτημα των S-400. Η δήλωση είχε ερμηνευθεί ως ευανάγνωστο μήνυμα ότι η αναστολή της συμμετοχής της Τουρκίας στο πρόγραμμα του F-35 είναι δυνατό να αντιστραφεί.
Στις 5 Αυγούστου 2024, ο επιχειρηματίας Τζαβίτ Τσαγκλάρ, γεννηθείς το 1944 στην Κομοτηνή, ο οποίος το 1991-1993 υπηρέτησε ως υπουργός Επικρατείας σε διαδοχικές κυβερνήσεις της Τανσού Τσιλέρ, σε συνέντευξη του στην τουρκική εφημερίδα T24, πρότεινε την πώληση των συστημάτων S-400 σε φιλικές προς τη Ρωσία χώρες ώστε να οι ΗΠΑ να αποδεχθούν το τουρκικό αίτημα για την πώληση μαχητικών F-16 (της διαμόρφωσης Viper) και την επιστροφή της Τουρκίας στο πρόγραμμα του F-35. Αφού εξαίρεσε το Αζερμπαϊτζάν με το οποίο η Τουρκία έχει στενότατες πολιτικές, στρατιωτικές και οικονομικές σχέσεις, ονομάτισε τις Ινδία και Πακιστάν ως πιθανούς αγοραστές και προεξόφλησε τη «συγχώρεση» της Ρωσίας σε μία τέτοια περίπτωση.
Σημειώνεται ότι ο Τσαγκλάρ είχε σημαντική συνεισφορά στην αποκατάσταση των τουρκο-ρωσικών σχέσεων μετά την κατάρριψη, πλησίον της τουρκο-συριακής μεθορίου, ρωσικού μαχητικού Su-24 Fencer από τουρκικό F-16 στις 24 Νοεμβρίου 2015, και για αυτό τον λόγο τον Νοέμβριο του 2017 ο πρόεδρος Πούτιν του απένειμε παράσημο.
Με βεβαιότητα δεν μπορεί να εκτιμηθεί αν η διαδοχή των ανωτέρω γεγονότων αποτελεί ένδειξη άτυπης διαδικασίας διαπραγμάτευσης στο παρασκήνιο. Πάντως από τις 17 Ιουλίου 2019, όταν μόλις πέντε ημέρες μετά την πρώτη παράδοση υλικών του συστήματος S-400 στην Τουρκία, ο Λευκός Οίκος εξέδωσε τη δήλωση σύμφωνα με την οποία «η απόφαση της Τουρκίας να αγοράσει ρωσικά συστήματα αεράμυνας S-400 καθιστά αδύνατη τη συνέχιση της εμπλοκής της με τα F-35», έχουν προταθεί από τουρκικής πλευράς διάφορες λύσεις για την υπέρβαση του προβλήματος:
Υιοθέτηση του «μοντέλου των ελληνικών S-300» (που κατά τους Τούρκους δεν είναι συνεχώς ενεργοποιημένα), η ενεργοποίηση των S-400 μόνο κατόπιν πρότερης ενημέρωσης των ΗΠΑ, ο έλεγχος των ΗΠΑ επί της χρήσης τους με καθεστώς παρόμοιο αυτού που ισχύει για τα F-16 του Πακιστάν. Προς το παρόν ουδεμία εξ αυτών έχει γίνει αποδεκτή από τις ΗΠΑ, που εμμένουν στην πλήρη απομάκρυνση των συστημάτων.
Η Τουρκία και το F-35
Στις 11 Ιουλίου 2002 η Τουρκία υπέγραψε με την αμερικανική κυβέρνηση το μνημόνιο κατανόησης (MOU) για τη συμμετοχή στη φάση ανάπτυξης και επίδειξης του F-35 ως εταίρος επιπέδου 3 με υποχρέωση συνεισφοράς 175 εκατ. δολάρια ΗΠΑ και εφόσον απαιτηθεί, πρόσθετης συνεισφοράς έως 75 εκατ. δολαρίων ΗΠΑ. Υπενθυμίζεται ότι τα τέλη της δεκαετίας του 1990 πρόσκληση συμμετοχής ως εταίρος επιπέδου 3 έναντι συνεισφοράς 150 εκατ. δολαρίων είχε λάβει και η χώρα μας, που όμως δεν την αποδέχθηκε.
Η αρχική τουρκική πρόθεση αφορούσε την προμήθεια 100 μαχητικών F-35A, ενώ στη συνέχεια, πριν την αναστολή της συμμετοχής της στο πρόγραμμα, είχε εκφράσει ενδιαφέρον και για την έκδοση F-35B προκειμένου να εξοπλίσει το πλοίο αμφιβίων επιχειρήσεων TCG Anadolu (L-400) και το μελλοντικό τουρκικό αεροπλανοφόρο. Το εκτιμώμενο συνολικό ύψος των συμβάσεων βιομηχανικού έργου που θα ανατίθετο στην τουρκική βιομηχανία είχε εκτιμηθεί σε 12 δις δολάρια.
Σύμφωνα με έκθεση του Γραφείου Κυβερνητικής Λογοδοσίας των ΗΠΑ (GAO: General Accountability Office), μετά την απόφαση αναστολής της συμμετοχής της Τουρκίας στο πρόγραμμα, ανατέθηκαν σε εναλλακτικούς προμηθευτές συμβάσεις για τα 1.005 μέρη (του αεροσκάφους και του συστήματος πρόωσης) που παρήγαγε η τουρκική βιομηχανία που συνέχισε να τα παράγει μέχρι και Σεπτέμβριο του 2022.
Μαχητικό αεροσκάφος πέμπτης γενιάς F-35A που παράχθηκε από την Lockheed Martin για την τουρκική Αεροπορία (THK), αλλά δεν παραδόθηκε ποτέ…
Η ελληνική διάσταση
Η τυχόν επανείσοδος της Τουρκίας στο πρόγραμμα του F-35 ακυρώνει πλήρως το γεωπολιτικό σκέλος των προσδοκώμενων κερδών της ελληνικής πλευράς από την προμήθεια του μαχητικού και επιδεινώνει το περιβάλλον ασφαλείας της χώρας. Το F-35B, όπως και οι υπόλοιπες εκδόσεις του μαχητικού αποτελεί πλατφόρμα πρώτου πλήγματος, επί του Anadolu και του μελλοντικού τουρκικού αεροπλανοφόρου, συνιστά ενίσχυση της απειλής καθώς παρέχει τη δυνατότητα αιφνιδιαστικής προσβολής των ελληνικών F-35A, που όπως έχει ανακοινωθεί θα εδρεύουν στην αεροπορική βάση της Ανδραβίδας, στη Δυτική Ελλάδα, από πρόσθετες κατευθύνσεις.
Εάν η Αθήνα είχε πρόθεση να διαπραγματευτεί σκληρά θα έπρεπε να εμφανιστεί ότι επανεξετάζει εκ βάθρων τις αποφάσεις της για το F-35 καθώς και την αλλαγή του παρόντος δόγματος που αποκλείει πρώτο πλήγμα, με σκοπό να εκμαιεύσει από τις ΗΠΑ την απαγόρευση της πώλησης των F-35B στην Τουρκία είτε άλλα ανταλλάγματα για να εξισορροπήσει την ενίσχυση της απειλής.
Όμως φαίνεται να παρακολουθεί παθητικά την απέλπιδα προσπάθεια του βαθέος κράτους των ΗΠΑ να μην απωλέσει «γεωπολιτικά» την Τουρκία. Δυστυχώς, μη δείχνοντας αντανακλαστικά και διάθεση αποτροπής δυνητικά ζημιογόνων εξελίξεων η Αθήνα στέλνει το πιο λάθος μήνυμα στην Ουάσιγκτον, καθώς ενισχύει την αμερικανική πεποίθηση ότι οι εκ των υστέρων αντιδράσεις της Αθήνας μπορούν εύκολα να ρυθμιστούν. Λάθος μηνύματα στέλνονται επίσης σε Ιερουσαλήμ και Κάιρο και μάλιστα τη στιγμή που η Τουρκία επιχειρεί την έστω και μερική εξομάλυνση των σχέσεων της με την Αίγυπτο.
πηγή
Οι απόψεις που αναφέρονται στο κείμενο είναι προσωπικές του αρθρογράφου και δεν εκφράζουν απαραίτητα τη θέση του Ellada simera.
Οι απόψεις που αναφέρονται στο κείμενο είναι προσωπικές του αρθρογράφου και δεν εκφράζουν απαραίτητα τη θέση του Ellada simera.
Δημοσίευση σχολίου