Γιώργος Σκαφιδάς
O Πολ Ιντον έγραφε το καλοκαίρι του 2022, στον ιστοχώρο «the New Arab», για τις σχέσεις μεταξύ Ιράκ και Τουρκίας που έχουν υποχωρήσει σε «ιστορικό χαμηλό».
Μόλις λίγες ημέρες πριν, στις 20 Ιουλίου, εννέα άμαχοι Ιρακινοί, μεταξύ αυτών και ένα βρέφος ενός έτους, είχαν πέσει νεκροί από τουρκικές βολές πυροβολικού στην περιοχή του Νταχούκ στο ημιαυτόνομο Ιρακινό Κουρδιστάν.
Δεν ήταν η πρώτη φορά που «αδέσποτα» τουρκικά πυρά έπλητταν αμάχους στο Βόρειο Ιράκ. Κάτι ανάλογο είχε συμβεί και τον Ιανουάριο του 2019, με αποτέλεσμα τότε να χάσουν τη ζωή τους έξι πολίτες κατά τη διάρκεια τουρκικής αεροπορικής επιδρομής στο Νταχούκ, αλλά και τον Ιούνιο του 2020, όταν τουρκικό αεροπορικό πλήγμα τραυμάτισε έξι αμάχους στη Σουλεϊμανίγια. Ήταν, όμως, η πρώτη φορά που τα θύματα δεν ήταν Κούρδοι αλλά στην πλειονότητά τους σιίτες Άραβες τουρίστες, προερχόμενοι από περιοχές του νοτίου και κεντρικού Ιράκ.
Εξαγριωμένοι από τις απώλειες της 20ης Ιουλίου του 2022, πολλοί Ιρακινοί είχαν βγει τότε στους δρόμους διαδηλώνοντας ενάντια στην τουρκική επιθετικότητα. Ο κουρδικής καταγωγής Ιρακινός υπουργός Εξωτερικών, Φουάντ Χουσεΐν, είχε φτάσει μάλιστα τότε ως και το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, καλώντας την Τουρκία «να σταματήσει να προκαλεί δεινά σε βάρος του λαού του Ιράκ». Σύμφωνα με όσα είχε καταγγείλει τότε ο Χουσεΐν, η Τουρκία είχε προχωρήσει σε 22.700 παραβιάσεις της ιρακινής κυριαρχίας από το 2018 και έπειτα.
Από εκείνη την τουρκοϊρακινή κρίση του 2022 δεν έχουν περάσει, πια, ούτε δύο χρόνια. Κι όμως, ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν βρέθηκε αυτήν την εβδομάδα σε Βαγδάτη και Ερμπίλ, πραγματοποιώντας επαφές σε φαινομενικώς καλό κλίμα.
Για τον Τούρκο ηγέτη, αυτή ήταν η πρώτη επίσημη επίσκεψη στο Ιράκ έπειτα από ένα διάστημα 13 -ως επί το πλείστον «δύσκολων» για τις τουρκοϊρακινές σχέσεις- ετών. Η προηγούμενη φορά που εκείνος είχε βρεθεί στο Ιράκ ήταν το μακρινό 2011, ενώ στο μεσοδιάστημα υπήρξαν και επισκέψεις που είχαν προγραμματιστεί μεν (για παράδειγμα του Ερντογάν στη Βαγδάτη τον Σεπτέμβριο του 2023) αλλά τελικώς ακυρώθηκαν ή αναβλήθηκαν λόγω διαφωνιών.
Τουρκία και Ιράκ έχουν «συγκρουστεί» τα περασμένα χρόνια με αιχμή μια σειρά από αγκάθια τα οποία σχετίζονται κυρίως με:
τη δράση του PKK, το οποίο διατηρεί «βάσεις» εντός του Ιράκ τη στρατιωτική δράση που έχει μονομερώς αναλάβει η Τουρκία εντός των ιρακινών συνόρων, ενάντια στο PKK το νερό των ποταμών Τίγρη και Ευφράτη (που η Τουρκία οικειοποιείται μέσα από ένα πλέγμα από φράγματα/δεξαμενές και υδροηλεκτρικά εργοστάσια – βλ. Anatolia Project GAP, Ataturk Dam, Ilisu Dam κ.ά. – κοντά στα τουρκικά σύνορα με τη Συρία και το Ιράκ, περιορίζοντας έτσι σημαντικά τις ποσότητες των υδάτων που καταλήγουν στις γειτονικές χώρες)
τους πετρελαιαγωγούς (που έχουν κλείσει είτε επειδή υπέστησαν φθορές που ακόμη δεν έχουν επιδιορθωθεί, είτε επειδή βρέθηκαν στο επίκεντρο δικαστικών μαχών λόγω διαφωνιών σχετικών με τα έσοδα και τις εξουσίες/αρμοδιότητες στο τρίγωνο Βαγδάτης-Αγκυρας-Ερμπίλ) την ύψους 1,5 δισ. δολ. αποζημίωση που έχει κληθεί να καταβάλει η Τουρκία στη Βαγδάτη έπειτα από περυσινή απόφαση του Διεθνούς Διαιτητικού Δικαστηρίου του Διεθνούς Εμπορικού Επιμελητηρίου (για εισαγωγές πετρελαίου από το Βόρειο Ιράκ χωρίς την έγκριση της Βαγδάτης).
«Δευτερευόντως», σημεία τριβής έχουν αναδυθεί, επίσης, γύρω από τη δράση της παράταξης PUK (Πατριωτική Ένωση Κουρδιστάν) την οποία η τουρκική πλευρά κατηγορεί για σχέσεις με το PKK, αλλά και γύρω από τους Τουρκομάνους του Ιράκ (του Κιρκούκ, της Μοσούλης) μέσω των οποίων η Άγκυρα επιδιώκει να ενισχύσει την επιρροή της στην περιοχή, ενώ εχθρικές είναι παράλληλα και οι τάσεις ανάμεσα στις ιρακινές σιιτικές πολιτοφυλακές και στην Τουρκία.
Κι όμως, παρά τα αγκάθια, ο Ερντογάν βρέθηκε αυτήν την εβδομάδα σε Βαγδάτη και Ερμπίλ, συνοδευόμενος από πολυπληθή ομάδα Τούρκων υπουργών και αξιωματούχων (Φιντάν, Γκιουλέρ, Καλίν κ.ά.). Κατά την επίσκεψή του μάλιστα στη Βαγδάτη, ο Τούρκος πρόεδρος υπέγραψε συνολικά 26 συμφωνίες/μνημόνια κατανόησης.
Τα βασικά θέματα στην ατζέντα των τουρκοϊρακινών επαφών ήταν τέσσερα: το PKK, το νερό των ποταμών, οι πετρελαιαγωγοί και το μεγαλεπήβολο Development Road project.
Για τους Ιρακινούς, τα πιο πιεστικά/σημαντικά ζητήματα είναι εκείνα της απρόσκοπτης υδροδότησης και της επαναλειτουργίας των πετρελαιαγωγών.
Για τους Τούρκους από την άλλη πλευρά, στην κορυφή της ατζέντας βρίσκεται η μάχη ενάντια στο PKK, αλλά και η προώθηση έργων τύπου «Development Road».
Έπειτα από επίμονες τουρκικές πιέσεις (ενδεικτική η επίσκεψη των Φιντάν, Γκιουλέρ, Καλίν στην ιρακινή πρωτεύουσα τον περασμένο Μάρτιο), η Βαγδάτη αποκήρυξε πρόσφατα το PKK ως «banned organization in Iraq» («οργάνωση που έχει απαγορευθεί στο Ιράκ») και «απειλή για την ασφάλεια» («security threat»), ενώ παράλληλα πληθαίνουν πια και οι «φήμες» που θέλουν τις τουρκικές δυνάμεις να προχωρούν σε μια ευρεία στρατιωτική επιχείρηση εναντίον του PKK, μεταξύ άλλων και στα εδάφη του Ιράκ, μέσα στους επόμενους μήνες (άνοιξη-καλοκαίρι 2024).
Η Τουρκία έχει αναπτύξει, μονομερώς, αξιοσημείωτη στρατιωτική δράση εντός των συνόρων του Ιράκ και του Ιρακινού Κουρδιστάν ήδη από τη δεκαετία του 1990, ενώ ο Ερντογάν δεν έχει κρύψει ότι θα ήθελε να παγιώσει μια ουδέτερη (ή μήπως τουρκική, πιο ορθά) ζώνη πλάτους 30 με 40 χλμ. εντός της ιρακινής μεθορίου στα σύνορα με την Τουρκία, με το βλέμμα στραμμένο όχι μόνο στο PKK αλλά και στην προοπτική αποχώρησης των Αμερικανικών δυνάμεων από τη Συρία και το Ιράκ… που εμπνέει πρόσθετες προσδοκίες περιφερειακής ενίσχυσης στην τουρκική πλευρά.
Όσο για το Development Road project, εκείνο είναι ένα μεγαλεπήβολο έργο οδικών/σιδηροδρομικών υποδομών μήκους 1.200 χλμ. και κόστους 17 δισεκατομμυρίων δολαρίων, που θα συνδέει τον Περσικό Κόλπο με την Τουρκία μέσω Ιράκ. Το εν λόγω πρότζεκτ, στο οποίο συμμετέχουν επίσης Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και Κατάρ, θα μπορούσε να ιδωθεί ως ανταγωνιστικό στον India-Middle East-Europe Economic Corridor/IMEC που είχε παρουσιαστεί πέρυσι κατά τη Σύνοδο Κορυφής της G20 στο Νέο Δελχί.
Αναφερόμενος στο Development Road project ωστόσο, ο Μουράτ Γεσιλτάς έγραφε τον περασμένο Μάρτιο στην «ερντογανική» Daily Sabah ότι υπάρχουν προκλήσεις και δυσκολίες. «Αυτό το φιλόδοξο σιδηροδρομικό και οδικό έργο συναντά διάφορες προκλήσεις, ειδικά σε σχέση με τη στάση των περιφερειακών παραγόντων. Το Ιράν, μια σημαντική περιφερειακή δύναμη, δεν έχει ακόμη πάρει μια οριστική θέση απέναντι σε αυτό το έργο, ούτε θετική ούτε αρνητική. Ομοίως, το ενδιαφέρον άλλων χωρών του Κόλπου παραμένει περιορισμένο. Μέχρι σήμερα, οι ΗΠΑ δεν έχουν εκφράσει την υποστήριξή τους. Επιπλέον, το ενδεχόμενο να μπορέσουν Άγκυρα και Βαγδάτη να καλύψουν από μόνες τους τα κόστη αυτού του έργου δείχνει αμφίβολο», έγραφε ο Γεσιλτάς.
Αλλά και στο μέτωπο της καταπολέμησης του PKK, υπάρχουν «σκιές», καθώς το Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν δεν έχει ακόμα θεωρηθεί «τρομοκρατική οργάνωση» στο Ιράκ, όπου τα μέλη του αντιμετωπίζονται ως «αιτούντες πολιτικό άσυλο» (political asylum seekers)…
πηγή
Οι απόψεις που αναφέρονται στο κείμενο είναι προσωπικές του αρθρογράφου και δεν εκφράζουν απαραίτητα τη θέση του Ellada simera.
Οι απόψεις που αναφέρονται στο κείμενο είναι προσωπικές του αρθρογράφου και δεν εκφράζουν απαραίτητα τη θέση του Ellada simera.
Δημοσίευση σχολίου