Του Κωνσταντίνου Λουκόπουλου
Η πρόσφατη απόφαση του Υπουργού Εξωτερικών κ. Γεραπετρίτη να τοποθετήσει επιτέλους Πρέσβη στην Τρίπολη της Λιβύης έχει αναμφίβολα θετικό πρόσημο, ιδιαίτερα όταν ο νέος Πρέσβης κ. Νικόλαος Γαριλίδης είναι και αραβομαθής με θητεία και στην γειτονική Αίγυπτο. Επισημαίνεται εμφατικά το τελευταίο διότι μαζί με την διπλωματική εκπροσώπηση της χώρας μας σε μία Πρωτεύουσα μία χώρας με πολλές ιδιαιτερότητες είναι αναγκαίο ο επικεφαλής της εκεί Πρεσβείας να μπορεί ο ίδιος «να διαβάζει» και να κατανοεί το τι συμβαίνει. Είναι όμως υπερβολικά αν όχι αφελή τα όσα λέχθηκαν, ότι δηλαδή με αυτήν την διπλωματική αναβάθμιση θα …επανεκκινήσουν σε άλλη βάση οι σχέσεις μας με αυτήν την γειτονική χώρα της Βόρειας Αφρικής για την οποία για πολλά χρόνια αδιαφορήσαμε.
Στην Ελλάδα αρχίσαμε να ασχολούμαστε με την Λιβύη μετά το στρατηγικό αιφνιδιασμό που υπέστη η Κυβέρνηση το 2019 με την υπογραφή του Τουρκολιβυκού Μνημονίου! Η στάση μας απέναντι σε αυτή συνδέθηκε έκτοτε αναπόφευκτα στενά με αυτό το αγκάθι που όσο και στην ρητορική μας επικρατούσαν έωλες φράσεις «όπως το πετάξαμε στο καλάθι των αχρήστων», δυστυχώς υφίσταται και είναι ανηρτημένο στην οικεία σελίδα της Διεύθυνσης Ωκεάνιων Υποθέσεων του ΟΗΕ.
Δεν έχουμε όμως αντιληφθεί κάτι πολύ σημαντικό. Την τουρκική διείσδυση! Η Τουρκία η οποία θεωρεί την Λιβύη κομβική χώρα για την ηγεμονική της στρατηγική στην ΝΑ Μεσόγειο και το Δόγμα της Γαλάζιας Πατρίδας, έχει πλέον πατήσει για τα καλά όχι με το ένα αλλά και με τα δύο πόδια της εκεί. Απόρροια αυτού ήταν και το Τουρκολιβυκό Μνημόνιο! Έχει «τουρκοποιήσει» σε πολύ μεγάλο βαθμό την Δυτική Λιβύη (Τριπολιτάνια) και έχει ρίξει εδώ και μήνες με τη βοήθεια των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων γέφυρες στην Ανατολική (Κυρηναϊκή), όπως και τα ΗΑΕ στην Τριπολιτάνια με τη βοήθεια της Τουρκίας προκειμένου να δημιουργήσει και σε αυτήν την παραδοσιακά εχθρική σε αυτήν περιοχή, ερείσματα.
Ας γίνουμε όμως πιο συγκεκριμένοι. Με ένα πολυάριθμο κλιμάκιο της ΜΙΤ που εγκατέστησε ο Χακάν Φιντάν, τωρινός Υπουργός Εξωτερικών όταν ήταν Αρχηγός της, με όλα τα ΜΜΕ στην Δυτική Λιβύη να ελέγχονται από το… «κλιμάκιο» του Διευθυντού Στρατηγικής Επικοινωνίας της Τουρκικής Προεδρίας, Φαχρετίν Αλτούν, ο οποίος είναι στην ουσία ο Τούρκος «Γκέμπελς», με πάνω από 1000 στελέχη των Τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων και με αρκετούς μισθοφόρους τι άλλο θα μπορούσαμε να πούμε!
Στην αεροπορική βάση Αλ Ουατίγια υπάρχει μόνιμη τουρκική στρατιωτική δύναμη ενώ ναυλοχούν Φρεγάτες του Τουρκικού Στόλου, είτε στην Μισράτα είτε στο λιμάνι Αλ Κχούμς το οποίο σύμφωνα με πληροφορίες θα παραχωρηθεί ως βάση αλλά και ως εμπορικός λιμένας στην Άγκυρα. Μην ξεχνάμε ότι σήμερα κάπου 120 χιλ Λίβυοι, συγκεντρωμένοι μεταξύ Τριπόλεως και Μισράτα, γνωστοί και ως «Κούλογλι» δηλώνουν περήφανοι για την οθωμανική και τουρκική καταγωγή τους.
Η Τουρκία ευνοείται από την συνεχιζόμενη χαοτική κατάσταση στην Λιβύη και έχει καταστήσει ολοκληρωτικά εξαρτώμενη από αυτήν, την λεγόμενη Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας (GNU) του εκλεκτού και εμπορικού συνεταίρου της οικογένειας Ερντογάν Αμπντελχαμίντ Νταμέιμπα. Η κυβέρνηση αυτή είναι βέβαια αναγνωρισμένη από τον ΟΗΕ και την ΕΕ έστω και αν έχει χάσει την νομιμοποίηση της μετά την αποτυχία της να οργανώσει και να πραγματοποιήσει εκλογές τον Δεκέμβριο του 2021. Από δίπλα της βέβαια η Σύμμαχος και Εταίρος μας στην ΕΕ Ιταλία που το μόνο που την ενδιαφέρει είναι να κάνει μπίζνες το ιταλικό ενεργειακό μεγαθήριο ΕΝΙ και να μην κινούνται οι παράνομες προσφυγικές ροές προς αυτήν.
Κρίνεται σκόπιμο να επισημανθεί ότι στην Λιβύη η έννοια έθνους υπολείπεται αυτής της φυλής! Έχουμε πληθώρα φυλών (7 είναι οι κύριες και κάπου άλλες 40 οι μικρότερες) και φατριών και αναλόγως συμφερόντων συνάπτουν συμμαχίες, κάποιες πρόσκαιρες και καιροσκοπικές οι οποίες ευλόγως δεν είναι σταθερές. Δεν υπάρχουν ομογενοποιημένοι κανονικοί Στρατοί, αλλά παραστρατιωτικές ομάδες με φυλάρχους και μισθοφόρους.
Έχουμε έναν διαρκή πόλεμο που υποφώσκει όλων εναντίον όλων («Bellum omnium contra omnes»). Υπάρχουν δύο διοικήσεις μία στην Τρίπολη και μία στην Βεγγάζη που ελέγχουν την Δυτική και Ανατολική Λιβύη αντίστοιχα ενώ στις νότιες περιοχές της χώρας που συνορεύουν με το Τσαντ και τον Νίγηρα δρουν πολέμαρχοι από τις τοπικές φυλές Τούμπου και στα νοτιοδυτικά προς την Αλγερία ένοπλοι Τουαρέγκ.
Τους τελευταίους μήνες υπάρχουν ζυμώσεις μετά από σοβαρές πιέσεις για να καταλήξουν οι δύο βασικές πλευρές της Λιβύης (ακολουθούμενες περιστασιακά από τις ανάλογες φυλές και φατρίες») σε συμφωνία πάνω σε ένα κοινά αποδεκτό σχέδιο Συντάγματος και στον εκλογικό νόμο. Έχει συγκροτηθεί μία επιτροπή, η λεγόμενη «Μικτή Επιτροπή 6+6» που αποτελείται από 6 αντιπροσώπους από την Βουλή των Αντιπροσώπων του Τομπρούκ και 6 από το Ανώτατο Συμβούλιο του Κράτους (HCS) που θεωρείται κάτι ως …Γερουσία !
Στην αρχή του καλοκαιριού δημιουργήθηκαν κάποιες ελπίδες για μία τελικά συμφωνία μετά την αρχική που έγινε στο Μαρόκο μεταξύ των δύο Προέδρων, του Αγκίλα Σάλεχ της Βουλής και του Χαλέντ Αλ Μίσρι του Προέδρου του Συμβουλίου ο οποίος εδώ και ένα χρόνο είχε αποστασιοποιηθεί και από το Νταμπέιμπα και από τους Τούρκους. Σε αυτήν την συμφωνία είχε εναντιωθεί ο Νταμπέιμπα αλλά και η Άγκυρα, καθόσον προέβλεπε και την παράδοση της εξουσίας και τον σχηματισμό κυβέρνησης για να διενεργήσει τις πολυθρύλητες εκλογές. Μετά όμως την οριακή εκλογή την 6 Αυγούστου στην Προεδρία του Ανωτάτου Συμβουλίου του Μοχάμεντ Τακάλα χάρη στις ψήφους του Πρωθυπουργού της Τρίπολης Νταμπέιμπα η συμφωνία είναι μάλλον… νεκρή!
Ο Νταμπέιμπα υποστηριζόμενος ισχυρά πρωτίστως από την Τουρκία και δευτερευόντως από την Ιταλία λόγω «της μπίζνας» που κάνει με την Ρώμη επιμένει σε έναν εκλογικό νόμο που τον …βολεύει και ιδιαίτερα να οργανώσει τις εκλογές (προεδρικές και βουλευτικές) η κυβέρνηση του! Ας μην ξεχνάμε ότι η εντολή που είχε λάβει ήταν να διενεργήσει εκλογές το 2021 ως μεταβατικός πρωθυπουργός με τον όρο να μην είναι υποψήφιος σε αυτές. Για τον λόγο αυτό από πολλά μέρη εντός και εκτός Λιβύης θεωρούν ότι έχει χάσει κάθε νομιμοποίηση για να παραμένει στην θέση αυτή.
Ο γνωστός Λίβυος Αναλυτής του RUSI Τζαλέλ Χαρτσάουι επισημαίνει ότι μετά τις τελευταίες εξελίξεις η κατάσταση στην Λιβύη γίνεται πιο περίπλοκη και από τις θεσμικές επαφές του Σάλεχ με τον Αλ Μίσρι να πάμε σε εξωθεσμικές μεταξύ των οικογενειών Νταμπέιμπα και Χάφταρ! Αυτές τις επαφές παρεμπιπτόντως τις ευνοούν τα ΗΑΕ και η Τουρκία που όπως όλα δείχνουν έχουν βρει ένα «modus operanti». Παρενθετικά να θυμίσουμε ότι η Κυβέρνηση μας επαφιόταν για πολύ καιρό μαζί με την Αίγυπτο και στα ΗΑΕ μέχρι που αυτά «πήραν από το χέρι την Τουρκία» και την πήγαν στην Κυρηναϊκή! Από κοντά βέβαια παρακολουθεί και ο Ειδικός Απεσταλμένος του ΓΓ/ΟΗΕ Αμπντουλάγι Μπατίλυ αλλά φαίνεται ανήμπορος να παρέμβει.
Όλοι μιλούν για κατ’ ευφημισμό για εκλογές αλλά στο βάθος γνωρίζουν ότι θα τελειώσει ακόμα ένας χρόνος και δεν θα έχουν πραγματοποιηθεί. Η ρευστότητα συνεχίζεται, το χάος υπάρχει και πολύ συχνά έχουμε αιματηρές συγκρούσεις μεταξύ παραστρατιωτικών ομάδων που αφθονούν ιδιαίτερα στην Τριπολιτάνια. Όπως οι πρόσφατες στην Τρίπολη και στα περίχωρα της, μεταξύ της «444 Ταξιαρχίας και της Ειδικής Δύναμης Αποτροπής» (ονόματα!) με τουλάχιστον 50 νεκρούς και κάπου 100 τραυματίες και τις οποίες η Κυβέρνηση Νταμπέιμπα παρακολούθησε ως …παρατηρητής αδύναμη να παρέμβει!
Η Άγκυρα με τους πράκτορες της και την ισχυρή στρατιωτική και πολιτική παρουσία όσο διαιωνίζεται αυτή η κατάσταση τόσο πιο πολύ ισχυροποιείται στην Λιβύη. Πολλοί Λίβυοι στην Τριπολιτάνια μάλιστα υποστηρίζουν ότι θα πρέπει η χώρα τους να αναζητήσει ένα μοντέλο ενότητας με την Τουρκία σε στρατιωτικό, οικονομικό και πολιτιστικό επίπεδο, ενώ σε πολλά σχολεία έχει αρχίσει και διδάσκεται η Τουρκική σαν δεύτερη γλώσσα. Ταυτόχρονα οι Τούρκοι «παίζουν» το χαρτί της «δυτικής δύναμης» στην Λιβύη που αναχαιτίζουν την ρωσική εξάπλωση και ελέγχουν τις ισλαμιστικές τρομοκρατικές ομάδες. Κάτι που μάλλον ευχαριστεί τους Αμερικάνους.
Αντί επιλόγου επισημαίνεται ότι είμαστε αναγκασμένοι να εξετάζουμε την κατάσταση στη Λιβύη με βάση το «ποιος είναι το λιγότερο κακό» για τη χώρα μας. Όποια κατάσταση και αν προκύψει όπως όλα δείχνουν, αυτή δεν πρόκειται να «εξαλείψει» από πλευράς Λιβύης το Τουρκολιβυκό Μνημόνιο και να έλθει σε απευθείας διαπραγμάτευση για την οριοθέτηση ΑΟΖ/Υφαλοκρηπίδας μεταξύ των χωρών μας, ούτε θα εξαλείψει την διαρκώς αυξανόμενη τουρκική επιρροή στην χώρα.
Η Ελλάδα αναντίρρητα θα πρέπει να είναι παρούσα και είναι προς το συμφέρον της η σταθερότητα στην περιοχή. Ποια σταθερότητα όμως; Αυτή που επιδιώκει να δημιουργήσει η Τουρκία μέσω ελεγχόμενων εκλογών και η οποία ας το κατανοήσουμε ότι πέρα από τους ευσεβοποθισμούς και τις ψευδαισθήσεις κύκλων της Αθήνας παραμένει απειλή για τα συμφέροντα μας. Όπως μάλιστα τονίσει στην σχετική μου αρθρογραφία ίσως, να έχει έλθει η ώρα να εξετάσουμε το κατά πόσο μας συμφέρει άραγε μία ενοποιημένη Λιβύη κάτω από την επιρροή της Τουρκίας ή ύπαρξη μίας αυτόνομης οντότητας και γιατί όχι ανεξάρτητης στα ανατολικά στην Κυρηναϊκή που είναι και απέναντι μας!
Δημοσίευση σχολίου