Τέλειωσε μια εποχή… ποια θα είναι η επόμενη ημέρα
Ο ρωσικός πόλεμος κατά της Ουκρανίας και η αυξανόμενη αντιπαλότητα ΗΠΑ-Κίνας θα έχουν βαθιά επίδραση στο μέλλον της παγκόσμιας πολιτικής οργάνωσης, εξηγεί νέα ανάλυση του Carnegie Europe.Η ελπίδα της Δύσης για ένα διεθνές σύστημα βασισμένο στη Δημοκρατία, το κράτος Δικαίου και την πολυμερή συνεργασία - η οποία είχε ήδη χάσει την τροχιά της τα τελευταία χρόνια- φαίνεται πλέον εντελώς μη ρεαλιστική.
Οι τρέχουσες τάσεις και τα πρόσφατα στρατηγικά έγγραφα δείχνουν προς μια περαιτέρω αύξηση του γεωπολιτικού ανταγωνισμού, τον αυξανόμενο οικονομικό προστατευτισμό και κατακερματισμό και τη χαλάρωση των δομών της διεθνούς τάξης.
Ωστόσο, η οικονομική αλληλεξάρτηση και οι διακρατικοί δεσμοί θα παραμείνουν πιθανότατα αρκετά ισχυροί ώστε να αποτρέψουν την πλήρη πτώση στην αναρχία και τον αχαλίνωτο ανταγωνισμό.
Ακόμη και έτσι, υπάρχει μεγάλος κίνδυνος να πληγεί σοβαρά η ικανότητα αντιμετώπισης των παγκόσμιων προκλήσεων, όπως η κλιματική αλλαγή, η παγκόσμια φτώχεια και οι παγκόσμιες απειλές για την υγεία.
Το τέλος μιας εποχής
Σε ομιλία του τον Οκτώβριο του 2022 σε φοιτητές, ο επικεφαλής των εξωτερικών υποθέσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Josep Borrell, παρομοίασε την Ευρώπη με κήπο, αποκαλώντας την περιοχή "τον καλύτερο συνδυασμό πολιτικής ελευθερίας, οικονομικής ευημερίας και κοινωνικής συνοχής που μπόρεσε να οικοδομήσει η ανθρωπότητα".
Αντιπαρέβαλε την Ευρώπη με τον υπόλοιπο κόσμο, λέγοντας: "Το μεγαλύτερο μέρος του κόσμου είναι μια ζούγκλα και η ζούγκλα θα μπορούσε να εισβάλει στον κήπο".
Τα σχόλια αυτά προκάλεσαν διαμαρτυρίες, ιδίως από αξιωματούχους και ειδήμονες του Παγκόσμιου Νότου, οι οποίοι κατηγόρησαν τον Borrell για ρατσισμό και "νεοαποικιοκρατική" αλαζονεία.
Ο Borrell ζήτησε αργότερα συγγνώμη και δήλωσε ότι τα σχόλιά του δεν είχαν σκοπό να έχουν ρατσιστικές, πολιτιστικές ή γεωγραφικές συνδηλώσεις.
Είχε απλώς θελήσει να αντιπαραβάλει μια διεθνή τάξη που βασίζεται σε αρχές αποδεκτές από όλους με μια διεθνή τάξη που βασίζεται στη θέληση του ισχυρότερου, ή "το νόμο της ζούγκλας".
Ο Borrell επεσήμανε επίσης ότι ο όρος "ζούγκλα" είχε χρησιμοποιηθεί και από άλλους συγγραφείς, συμπεριλαμβανομένων των νεοσυντηρητικών των ΗΠΑ.
Αυτό ήταν πιθανότατα μια αναφορά στο βιβλίο του Robert Kagan του 2018, The Jungle Grows Back (Η ζούγκλα ξαναφυτρώνει): America and Our Imperiled World.
Το βιβλίο του Kagan, το οποίο γράφτηκε κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης του Donald Trump, ισοδυναμεί με μια αυστηρή προειδοποίηση για τις συνέπειες μιας υποχώρησης των ΗΠΑ από τις παγκόσμιες ευθύνες τους.
Ο Kagan γράφει ότι χωρίς αποφασιστική αμερικανική ηγεσία, τα έθνη θα επιστρέψουν σε παραδοσιακά πρότυπα συμπεριφοράς και ο κόσμος θα υποτροπιάσει στην αταξία, το σκοτάδι και το χάος.
Τόσο η ομιλία του Borrell όσο και το βιβλίο του Kagan αποτελούν παραδείγματα της διαδεδομένης αντίληψης ότι πλησιάζει το τέλος της μεταψυχροπολεμικής τάξης και ότι τα επιτεύγματα μιας σχετικά ειρηνικής και ομαλής ιστορικής περιόδου βρίσκονται σε σοβαρό κίνδυνο.
Προκλήσεις για τη φιλελεύθερη και βασισμένης σε κανόνες τάξη
Μέχρι περίπου το 2008, το μάντρα του δυτικού λόγου για τη διεθνή πολιτική ήταν μια φιλελεύθερη και βασισμένη σε κανόνες παγκόσμια τάξη που βασιζόταν στην οικονομία της αγοράς, τη δημοκρατία και την πολυμερή διπλωματία.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες και η ΕΕ θεωρούσαν τους εαυτούς τους ως τους κύριους υποστηρικτές μιας τέτοιας τάξης, η οποία, όπως ήλπιζαν, θα συμπεριλάμβανε τελικά το μεγαλύτερο μέρος του κόσμου.
Έκτοτε, η πίστη σε αυτό το όραμα έχει μειωθεί δραματικά.
Η διάθεση των ΗΠΑ για παγκόσμια ηγεσία μειώθηκε, εν μέρει για εσωτερικούς πολιτικούς λόγους και εν μέρει ως απάντηση στους πολέμους στο Αφγανιστάν και το Ιράκ.
Εν τω μεταξύ, η Κίνα συνέχισε την οικονομική και πολιτική της άνοδο και έγινε μια ηγετική τεχνολογική και εμπορική δύναμη.
Οι προσδοκίες ότι η αυξημένη ευημερία της Κίνας θα οδηγούσε σε πολιτική φιλελευθεροποίηση αποδείχθηκαν λανθασμένες.
Αντιθέτως, η κινεζική ηγεσία έγινε πιο αυταρχική, μισαλλόδοξη στη διαφωνία και εμμονική με την απόλυτη κυριαρχία του Κομμουνιστικού Κόμματος.
Μια διεκδικητική εξωτερική πολιτική, που τροφοδοτείται από την εθνικιστική προπαγάνδα και τη συνεχή στρατιωτική ενίσχυση, υπογραμμίζει τώρα τη φιλοδοξία της Κίνας να γίνει η κυρίαρχη δύναμη στην Ασία.
Την ίδια στιγμή, η Ρωσία μετατράπηκε σε μια επιθετική αναθεωρητική δύναμη.
Όπως έδειξε ο πόλεμος της Ρωσίας στη Γεωργία το 2008, η προσάρτηση της Κριμαίας και η επέμβαση στο Ντονμπάς το 2014 και η εισβολή της στην Ουκρανία το 2022, η ηγεσία στη Μόσχα είναι αποφασισμένη να αντιστρέψει ορισμένες από τις απώλειες της δεκαετίας του 1990, να αυξήσει το έδαφος της Ρωσίας και να δημιουργήσει ισχυρές ζώνες επιρροής.
Η μείωση της διεθνούς δέσμευσης της Ουάσινγκτον διεύρυνε τον χώρο ελιγμών των ισχυρότερων κρατών του Παγκόσμιου Νότου -μεταξύ των οποίων η Αίγυπτος, η Ινδία, το Ιράν, το Πακιστάν, η Σαουδική Αραβία και η Τουρκία- τα οποία έγιναν όλο και πιο δυναμικοί παίκτες στη διεθνή πολιτική.
Σφυρηλάτησαν νέους συνασπισμούς, ενίσχυσαν την πολιτική και οικονομική τους επιρροή και αύξησαν τη στρατιωτική τους επιρροή.
Μερικές φορές αυτό είχε ως αποτέλεσμα περιφερειακούς αγώνες για την ηγεμονία, αναγκάζοντας τις πιο αδύναμες χώρες να κάνουν αυτό που έκαναν πάντα: να αναζητούν ασφάλεια είτε συμμαχώντας με μεγαλύτερες δυνάμεις είτε ισορροπώντας μεταξύ τους. Διαβάστε την συνέχεια στην πηγή
Δημοσίευση σχολίου