Γράφει ο Κώστας Στούπας
Τις τελευταίες μέρες η ισοτιμία του ευρώ, για πρώτη φορά τα τελευταία 20 και πλέον χρόνια, έπεσε κάτω από το 1 προς 1. Τούτο προμηνύει τις δύσκολες μέρες που έρχονται για την Ευρώπη. Όταν πάνω από την παγκόσμια οικονομία μαζεύονται “μαύρα σύννεφα” τα διεθνή κεφάλαια αναζητούν καταφύγιο στο δολάριο.
Στα “πρωϊνάδικα” της ενημέρωσης διατείνονται πως η υποτίμηση ενός νομίσματος βοηθάει τις εξαγωγές και ως εκ τούτου δημιουργεί θέσεις εργασίας και ανάπτυξη. Αν ίσχυε αυτό η Ζιμπάμπουε θα ανταγωνιζόταν την Ελβετία και τις ΗΠΑ σε ανάπτυξη. Αυτό βέβαια ορισμένες φορές συμβαίνει, αλλά συνήθως υπό κάποιες προϋποθέσεις οι οποίες μάλλον δεν υπάρχουν στην περίπτωσή μας…
Η Ευρώπη δεν είναι αυτάρκης. Εισάγει ενέργεια και πρώτες ύλες και εξάγει υπηρεσίες και έτοιμα προϊόντα. Οι εισαγωγές που χρειάζεται η ευρωπαϊκή οικονομία τιμολογούνται σε δολάρια και με την ανατίμηση του δολαρίου απαιτούν περισσότερα ευρώ.
Η περαιτέρω ανατίμηση των πρώτων υλών που εισάγει η Ευρώπη ενισχύουν τον εισαγόμενο πληθωρισμό. Αυτό θα κάνει την προσπάθεια της ΕΚΤ για τιθάσευση του πληθωρισμού ακόμη πιο δύσκολη. Η ΕΚΤ έχει καθυστερήσει να αυξήσει τα επιτόκια παρά το γεγονός πως ο πληθωρισμός καλπάζει. Αυτό συμβαίνει γιατί η οικονομική ανάκαμψη είναι εύθραυστη και πολλές χώρες είναι “πνιγμένες” στα χρέη.
Μέχρι τώρα οι “περιστέρες” είχαν το πάνω χέρι στις αποφάσεις της ΕΚΤ. Οι εξελίξεις ενισχύουν τις θέσεις των “γερακιών”. Η ΕΚΤ αναγκάζεται από τις εξελίξεις να προχωρήσει σε σημαντικές αυξήσεις επιτοκίων. Η εξέλιξη αυτή θα αυξήσει τις πιθανότητες μιας οικονομικής ύφεσης.
Οι εξελίξεις που αφορούν την άνοδο του πληθωρισμού και την υποτίμηση του ευρώ θα δυσκολέψουν την εξεύρεση φθηνού χρήματος για τα κράτη και τις τράπεζες της ευρωπαϊκής περιφέρειας. Από την άλλη πλευρά η μείωση των ρωσικών εισαγωγών ενέργειας τους επόμενους Ευρώπης απειλεί να “παγώσει” νοικοκυριά και επιχειρήσεις.
Οι συνέπειες αυτού του ενδεχομένου θα είναι απροσδιόριστα καταστροφικές. Η ελληνική οικονομία επιβιώνει χάρη στον τουρισμό και τις μεταφορές κεφαλαίων από Ε.Ε. και ΕΚΤ. Αν οι χώρες της Ε.Ε. μπουν σε ύφεση, οι τουριστικές αφίξεις θα μειωθούν. Αν οι νομισματικές συνθήκες αλλάξουν, οι ροές κεφαλαίων προς τη χώρα μας επίσης θα μειωθούν.
Στην Ελλάδα υπάρχει η “μακαριότητα” πως αφού το χρέος είναι “παρκαρισμένο” με χαμηλά επιτόκια σε Ευρωπαϊκούς Θεσμούς” είμαστε θωρακισμένοι απέναντι στην κρίση. Πάνω-κάτω τα ίδια πίστευαν και μετά το κραχ του 2008. Δυο χρόνια αργότερα ακολούθησε η χρεοκοπία.
Η μακαριότητα των προβλέψεων…
Όσοι θυμούνται τις προβλέψεις των “αρμοδίων” στην Ελλάδα και το εξωτερικό για την οικονομία πριν από έναν περίπου χρόνο δικαίως θα μπορούσαν ελεύθερα να πανικοβληθούν. Ούτε ο πληθωρισμός ούτε η άνοδος των ενεργειακών τιμών αποδείχτηκαν πρόσκαιρες λόγω των προσωρινών διαταραχών των εφοδιαστικών αλυσίδων λόγω επιδημίας.
Το φθινόπωρο του ’21 όταν ο πληθωρισμός για πρώτη φορά μετά από πολλά χρόνια σκαρφάλωσε πάνω από το 3% η κυρίαρχη πεποίθηση ήταν πως μέχρι το τέλος του χρόνου θα είχε “ισοπεδωθεί”… Λίγους μήνες αργότερα, τον Δεκέμβριο, είχε φτάσει στο 5,1% και τον Μάιο του ’22 στο 11,3%.
Στις ΗΠΑ ο πληθωρισμός από 5,5% στις αρχές του Φθινοπώρου του ’21 πήγε περί το 7,5% στο τέλος του χρόνου και τον Ιούνιο του ’22 εκτοξεύθηκε στο 9,1%. Με βάση τις προβλέψεις που υπήρχαν πριν έναν χρόνο τώρα θά ‘πρεπε να βρισκόμαστε στην αρχή ενός μακροχρόνιου ανοδικού οικονομικού κύκλου. Μάλλον το αντίστροφο συμβαίνει…
Το πιθανότερο είναι πως βρισκόμαστε στην αρχή ενός μακροχρόνιου καθοδικού κύκλου. Η κρατούσα πεποίθηση είναι πως τις προβλέψεις τις ανέτρεψε η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Μάλλον το αντίθετο συμβαίνει. Η γεωπολιτική ένταση που προκαλούν οι “αναθεωρητικές” δυνάμεις είναι αποτέλεσμα της οικονομικής και πολιτικής φθοράς που παρουσιάζει η Δύση.
Οι τραπεζίτες και πολιτικοί εδώ και πολλά χρόνια αρνούνται να αναλάβουν τις ευθύνες τους. Από το 2000 και μετά προσπαθούσαν να συντομεύσουν τον χρόνο κάθε κυκλικής ύφεσης στην οικονομία. Έτσι κατάφεραν να δημιουργήσουν μια σειρά “φουσκών” εκ των οποίων κάθε επόμενη ήταν μεγαλύτερη από την προηγούμενη.
Παράλληλα έχουν δημιουργήσει ένα αυξανόμενο πλήθος από νοικοκυριά, επιχειρήσεις και κράτη που είναι “ζόμπι”. Οντότητες δηλαδή που δεν είναι σε θέση να καλύψουν τις δανειακές τους υποχρεώσεις αν τα επιτόκια επανέλθουν σε κάποιου είδους κανονικότητα. Την “φούσκα” των “dot.coms” του 2000 ακολούθησε η “φούσκα” των ακινήτων του 2008. Μετά το 2000 η FED προκειμένου να συντομεύσει την ύφεση κράτησε τα επιτόκια περισσότερο απ’ όσο έπρεπε κοντά στο μηδέν.
Μετά το κραχ του 2008, επειδή τα μηδενικά επιτόκια δεν ήταν αρκετά, οι Κεντρικές Τράπεζες ξεκίνησαν τα προγράμματα “Ποσοτικών Χαλαρώσεων”. Το 2020 προέκυψε η πανδημία του “Covid-19” όπου οι οικονομίες έπρεπε να “κλείσουν” κατά διαστήματα για μήνες.
Τις τελευταίες δεκαετίες στη Δύση μοιράζουν κυριολεκτικά επιδόματα και “θαλασοδάνεια”. Η ευημερία με δανεικά δημιούργησε “φούσκες” και αύξησε τις ανισότητες. Οι ανισότητες έχουν προκαλέσει κοινωνικά και πολιτικά ρήγματα.
Από την άλλη πλευρά η άκοπη ευημερία και τα “δωρεάν χρήματα” έχουν διαβρώσει τον χαρακτήρα του δυτικού ανθρώπου. Τα κρατικά χρέη παντού εκτοξεύθηκαν ενώ μια μεγάλη μερίδια του πληθυσμού εθίστηκε στα επιδόματα και αρνείται να επιστρέψει στην εργασία.
Ακόμη και χρεοκοπημένες χώρες όπως η Ελλάδα κατάφεραν να αυξήσουν το δημόσιο χρέος κατά 30-40 δισ. Η Ιταλία ακολουθεί κατά πόδας με χρέος περί το 150% του ΑΕΠ και η Γαλλία με χρέος πάνω από 110%. Η άνοδος των ακροαριστερών υπό τον Μελανσόν και των ακροδεξιών της Λεπέν δεν αφήνουν πολλά περιθώρια για δημοσιονομική πειθαρχία.
Ο κάκιστος σχεδιασμός της ενεργειακής μετάβασης μείωσε τις επενδύσεις για την ανάπτυξη νέων κοιτασμάτων υδρογονανθράκων και αυτό είχαν σαν συνέπεια τη μείωση της προσφοράς ταχύτερα από την αναμενόμενη μείωση της ζήτησης.
Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία επιδείνωσε την κατάσταση. Ο πόλεμος στην Ουκρανία μοιάζει να είναι ο πρώτος κρίκος μιας αλυσίδας γεωπολιτικών συγκρούσεων. Ο κύκλος αυτός των αναταράξεων βρίσκεται στην αρχή και δεν είναι απίθανο να κορυφωθεί με μια μεγάλη αναμέτρηση Ανατολής και Δύσης για διανομή των παγκόσμιων ζωνών επιρροής.
Η Ελλάδα λόγω των γνωστών διαφορών με την Τουρκία, έχει αυξημένες πιθανότητες ξαφνικά να βρεθεί στη διακεκαυμένη ζώνη αυτών των “θερμών” εξελίξεων. Ακόμη και μια “θερμή” αναμέτρηση λίγων ημερών θα μπορούσε να έχει συνέπειες για την οικονομία οι οποίες θα είναι αισθητές για χρόνια… Δύσκολοι καιροί…
Δημοσίευση σχολίου