Το AUKUS σηματοδοτεί ένα σημείο καμπής στην παγκόσμια γεωπολιτική που θα έχει ντόμινο σε διάφορα μέρη του κόσμου – ένα από τα οποία είναι η Ανατολική Μεσόγειος.
Του Κωνσταντίνου Αποστόλου-Κατσαρού
Στον απόηχο της συμφωνίας του AUKUS, τα κράτη μέλη της ΕΕ πρέπει να συμβιβαστούν με την απώλεια υπεροχής και τη μετατόπιση του γεωστρατηγικού κέντρου βάρους των ΗΠΑ προς την Ανατολή για να αντιμετωπίσουν τον κινεζικό επεκτατισμό. Η παλιά ευρωκεντρική δυτική αρχιτεκτονική ασφαλείας βρίσκεται ουσιαστικά σε χάος, παρεμποδίζοντας και την ακεραιότητα του ΝΑΤΟ. Η αναδυόμενη συμμαχία "Quad" μεταξύ ΗΠΑ, Η.Π.Α., Αυστραλίας, Ινδίας και Ιαπωνίας μειώνει τη σημασία του ΝΑΤΟ στον Ινδο-Ειρηνικό. Οι Γάλλοι και άλλοι παραδοσιακοί σύμμαχοι και εταίροι – μέλη της ΕΕ και του ΝΑΤΟ – εμφανίστηκαν συλλογικά πιο εξοργισμένοι από την Κίνα, τονίζοντας τον αδέξιο σχηματισμό του AUKUS που επιταχύνθηκε από την πανωλεθρία αποχώρησης από το Αφγανιστάν. Το AUKUS σηματοδοτεί ένα σημείο καμπής στην παγκόσμια γεωπολιτική που θα έχει ντόμινο σε διάφορα μέρη του κόσμου – ένα από τα οποία είναι η Ανατολική Μεσόγειος.
Μετά το διπλωματικό πλήγμα της αποχώρησης του AUKUS και της Άνγκελα Μέρκελ από την πολιτική πρώτης γραμμής, η πρώτη αντίδραση της Γαλλίας ήταν να ενισχύσει τους δεσμούς της με την Ελλάδα και να αυξήσει την παρουσία της στην Ανατολική Μεσόγειο υπογράφοντας μια συμφωνία επανεξοπλισμού που εκσυγχρονίζει το Ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό και δεσμεύεται για μια σημαντική Συμφωνία Αμυντικής Βοήθειας. Η τελευταία περιλαμßάνεται ρήτρα αμοιβαίας αμυντικής συνδρομής –παρόμοια με τη ρήτρα αμοιβαίας άμυνας (άρθρο 42.7 ΣΕΕ) της Συνθήκης της Ευρωπαϊκής Ένωσης – σε περίπτωση επίθεσης σε ένα από τα δύο κράτη στο έδαφός της .
Αναλυτές σημειώνουν μια σχέση μεταξύ του AUKUS και της αμερικανικής στήριξης προς τη Γαλλία για να επιδιώξει έναν πιο προορατικό ρόλο στην Ανατολική Μεσόγειο μέσω της γαλλο-ελληνικής συμφωνίας που αλλάζει το παιχνίδι και ενισχύει τις ελληνικές ένοπλες δυνάμεις με τρεις φρεγάτες Belharra (+1 επιλογή). Η Αθήνα είχε προηγουμένως παραγγείλει 18 μαχητικά αεροσκάφη Rafale και σκοπεύει να αποκτήσει άλλα έξι στο μέλλον.
Η Γαλλία έχει ήδη δείξει την πρόθεσή της να στηρίξει την Ελλάδα εναντίον της Τουρκίας κατά τη διάρκεια παρατεταμένης κρίσης 82 ημερών, η οποία έφερε την Ελλάδα και την Τουρκία (δύο ιστορικούς αντιπάλους και μέλη του ΝΑΤΟ) στο χείλος της σύγκρουσης. Το 2020, οι Τούρκοι ανέπτυξαν το σεισμικό ερευνητικό σκάφος Oruç Reis συνοδευόμενο από στολίσκο πολεμικών πλοίων για τη διεξαγωγή ερευνών στην ελληνική υφαλοκρηπίδα (όπως περιγράφεται στη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας – UNCLOS III)που η Τουρκία ισχυρίζεται με το αβάσιμο ναυτικό δόγμα Mavi Vatan (Γαλάζια Πατρίδα). Το Mavi Vatan αντιτίθεται στις διατάξεις της UNCLOS III και βασίζεται στην αυθαίρετη υπόθεση ότι όλα τα νησιά στερούνται του δικαιώματος άσκησης δικαιοδοσίας στην υφαλοκρηπίδα. Ωστόσο, το Δίκαιο της Θάλασσας είναι δεσμευτικό για όλα τα κράτη στο βαθμό που αντιπροσωπεύει το εθιμικό διεθνές δίκαιο, και παρόλο που η Τουρκία δεν έχει υπογράψει το δίκαιο, πρέπει να συμμορφωθεί με αυτό.
Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν επέκρινε ανοιχτά τη δραστηριότητα της Τουρκίας στην ελληνική και κυπριακή υφαλοκρηπίδα/αποκλειστική οικονομική ζώνη (ΑΟΖ) δήλωσε: «Δεν θεωρώ ότι τα τελευταία χρόνια η στρατηγική της Τουρκίας είναι η στρατηγική ενός συμμάχου του ΝΑΤΟ... όταν έχετε μια χώρα που επιτίθεται στις αποκλειστικές οικονομικές ζώνες ή στην κυριαρχία δύο μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης." Αντίθετα, σε άλλη περίπτωση, διευκρίνισε ότι «η Γαλλία ήταν πολύ σαφής. Όταν έγιναν μονομερείς ενέργειες στην ανατολική Μεσόγειο, τις καταδικάσαμε με λόγια και ενεργήσαμε στέλνοντας φρεγάτες». Μετά την υπογραφή της γαλλο-ελληνικής συμφωνίας στο Μέγαρο των Ηλυσίων, σημείωσε επίσης ότι "θα βοηθήσει στην προστασία της κυριαρχίας, της ανεξαρτησίας, της εδαφικής ακεραιότητας και των δύο κρατών".
Στον απόηχο της συμφωνίας του AUKUS, τα κράτη μέλη της ΕΕ πρέπει να συμβιβαστούν με την απώλεια υπεροχής και τη μετατόπιση του γεωστρατηγικού κέντρου βάρους των ΗΠΑ προς την Ανατολή για να αντιμετωπίσουν τον κινεζικό επεκτατισμό. Η παλιά ευρωκεντρική δυτική αρχιτεκτονική ασφαλείας βρίσκεται ουσιαστικά σε χάος, παρεμποδίζοντας και την ακεραιότητα του ΝΑΤΟ. Η αναδυόμενη συμμαχία "Quad" μεταξύ ΗΠΑ, Η.Π.Α., Αυστραλίας, Ινδίας και Ιαπωνίας μειώνει τη σημασία του ΝΑΤΟ στον Ινδο-Ειρηνικό. Οι Γάλλοι και άλλοι παραδοσιακοί σύμμαχοι και εταίροι – μέλη της ΕΕ και του ΝΑΤΟ – εμφανίστηκαν συλλογικά πιο εξοργισμένοι από την Κίνα, τονίζοντας τον αδέξιο σχηματισμό του AUKUS που επιταχύνθηκε από την πανωλεθρία αποχώρησης από το Αφγανιστάν. Το AUKUS σηματοδοτεί ένα σημείο καμπής στην παγκόσμια γεωπολιτική που θα έχει ντόμινο σε διάφορα μέρη του κόσμου – ένα από τα οποία είναι η Ανατολική Μεσόγειος.
Μετά το διπλωματικό πλήγμα της αποχώρησης του AUKUS και της Άνγκελα Μέρκελ από την πολιτική πρώτης γραμμής, η πρώτη αντίδραση της Γαλλίας ήταν να ενισχύσει τους δεσμούς της με την Ελλάδα και να αυξήσει την παρουσία της στην Ανατολική Μεσόγειο υπογράφοντας μια συμφωνία επανεξοπλισμού που εκσυγχρονίζει το Ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό και δεσμεύεται για μια σημαντική Συμφωνία Αμυντικής Βοήθειας. Η τελευταία περιλαμßάνεται ρήτρα αμοιβαίας αμυντικής συνδρομής –παρόμοια με τη ρήτρα αμοιβαίας άμυνας (άρθρο 42.7 ΣΕΕ) της Συνθήκης της Ευρωπαϊκής Ένωσης – σε περίπτωση επίθεσης σε ένα από τα δύο κράτη στο έδαφός της .
Αναλυτές σημειώνουν μια σχέση μεταξύ του AUKUS και της αμερικανικής στήριξης προς τη Γαλλία για να επιδιώξει έναν πιο προορατικό ρόλο στην Ανατολική Μεσόγειο μέσω της γαλλο-ελληνικής συμφωνίας που αλλάζει το παιχνίδι και ενισχύει τις ελληνικές ένοπλες δυνάμεις με τρεις φρεγάτες Belharra (+1 επιλογή). Η Αθήνα είχε προηγουμένως παραγγείλει 18 μαχητικά αεροσκάφη Rafale και σκοπεύει να αποκτήσει άλλα έξι στο μέλλον.
Η Γαλλία έχει ήδη δείξει την πρόθεσή της να στηρίξει την Ελλάδα εναντίον της Τουρκίας κατά τη διάρκεια παρατεταμένης κρίσης 82 ημερών, η οποία έφερε την Ελλάδα και την Τουρκία (δύο ιστορικούς αντιπάλους και μέλη του ΝΑΤΟ) στο χείλος της σύγκρουσης. Το 2020, οι Τούρκοι ανέπτυξαν το σεισμικό ερευνητικό σκάφος Oruç Reis συνοδευόμενο από στολίσκο πολεμικών πλοίων για τη διεξαγωγή ερευνών στην ελληνική υφαλοκρηπίδα (όπως περιγράφεται στη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας – UNCLOS III)που η Τουρκία ισχυρίζεται με το αβάσιμο ναυτικό δόγμα Mavi Vatan (Γαλάζια Πατρίδα). Το Mavi Vatan αντιτίθεται στις διατάξεις της UNCLOS III και βασίζεται στην αυθαίρετη υπόθεση ότι όλα τα νησιά στερούνται του δικαιώματος άσκησης δικαιοδοσίας στην υφαλοκρηπίδα. Ωστόσο, το Δίκαιο της Θάλασσας είναι δεσμευτικό για όλα τα κράτη στο βαθμό που αντιπροσωπεύει το εθιμικό διεθνές δίκαιο, και παρόλο που η Τουρκία δεν έχει υπογράψει το δίκαιο, πρέπει να συμμορφωθεί με αυτό.
Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν επέκρινε ανοιχτά τη δραστηριότητα της Τουρκίας στην ελληνική και κυπριακή υφαλοκρηπίδα/αποκλειστική οικονομική ζώνη (ΑΟΖ) δήλωσε: «Δεν θεωρώ ότι τα τελευταία χρόνια η στρατηγική της Τουρκίας είναι η στρατηγική ενός συμμάχου του ΝΑΤΟ... όταν έχετε μια χώρα που επιτίθεται στις αποκλειστικές οικονομικές ζώνες ή στην κυριαρχία δύο μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης." Αντίθετα, σε άλλη περίπτωση, διευκρίνισε ότι «η Γαλλία ήταν πολύ σαφής. Όταν έγιναν μονομερείς ενέργειες στην ανατολική Μεσόγειο, τις καταδικάσαμε με λόγια και ενεργήσαμε στέλνοντας φρεγάτες». Μετά την υπογραφή της γαλλο-ελληνικής συμφωνίας στο Μέγαρο των Ηλυσίων, σημείωσε επίσης ότι "θα βοηθήσει στην προστασία της κυριαρχίας, της ανεξαρτησίας, της εδαφικής ακεραιότητας και των δύο κρατών".
Τα διεκδικημένα θαλάσσια σύνορα της Τουρκίας ανά το Δόγμα της «Γαλάζιας Πατρίδας» (Πηγή: TRTWorld)
Η παρέμβαση της Γαλλίας δεν αποτέλεσε έκπληξη, καθώς έχει ανταγωνιστικά συμφέροντα με την Τουρκία για τη Συρία, το Λίβανο και την Αφρική. Όπως εξήγησεο καθηγητής Γεωπολιτικής Κώστας Γρίβας, η Γαλλία έχει μεγάλη παρουσία και σημαντικά γεωπολιτικά συμφέροντα στην Αφρική. Το στρατηγικό της βάθος βρίσκεται στην Αφρική, ενσωματώνοντας περισσότερα από τα γαλλόφωνα κράτη.
Η Μεσόγειος γεφυρώνει τη Γαλλία με την αφρικανική ήπειρο· Ως εκ τούτου, είναι επιτακτική ανάγκη να διατηρηθεί ο έλεγχός του, ιδίως μετά την ανακάλυψη των ενεργειακών πόρων που ανακαλύφθηκαν πρόσφατα και προσελκύουν μεγάλο ενδιαφέρον. Αυτό φέρνει τη Γαλλία πιο κοντά στην Ελλάδα και την Κυπριακή Δημοκρατία σε μια προσπάθεια περιορισμού του επεκτατισμού της Τουρκίας που έμεινε αναπάντητη από την αδυναμία της ΕΕ να φυλάξει τα εξόχως απόκεντρα σύνορά της.
Η παρέμβαση της Γαλλίας δεν αποτέλεσε έκπληξη, καθώς έχει ανταγωνιστικά συμφέροντα με την Τουρκία για τη Συρία, το Λίβανο και την Αφρική. Όπως εξήγησεο καθηγητής Γεωπολιτικής Κώστας Γρίβας, η Γαλλία έχει μεγάλη παρουσία και σημαντικά γεωπολιτικά συμφέροντα στην Αφρική. Το στρατηγικό της βάθος βρίσκεται στην Αφρική, ενσωματώνοντας περισσότερα από τα γαλλόφωνα κράτη.
Η Μεσόγειος γεφυρώνει τη Γαλλία με την αφρικανική ήπειρο· Ως εκ τούτου, είναι επιτακτική ανάγκη να διατηρηθεί ο έλεγχός του, ιδίως μετά την ανακάλυψη των ενεργειακών πόρων που ανακαλύφθηκαν πρόσφατα και προσελκύουν μεγάλο ενδιαφέρον. Αυτό φέρνει τη Γαλλία πιο κοντά στην Ελλάδα και την Κυπριακή Δημοκρατία σε μια προσπάθεια περιορισμού του επεκτατισμού της Τουρκίας που έμεινε αναπάντητη από την αδυναμία της ΕΕ να φυλάξει τα εξόχως απόκεντρα σύνορά της.
Ανταγωνιστικές αξιώσεις ΑΟΖ στην Ανατολική ΜεσόγειοΟι Τούρκοι, όπως ήταν αναμενόμενο, εξέφρασαν την απογοήτευσή τους για τη νεοσυσταθείσα γαλλο-ελληνική στρατηγική συμμαχία ασκώντας πίεση στην Ελλάδα και την Κυπριακή Δημοκρατία. Τουρκικές φρεγάτες εμπόδισαν το μαλτέζικο ερευνητικό σκάφος Nautical Geo που μισθώθηκε για τη διεξαγωγή ερευνών σχετικά με τον αγωγό αερίου EastMed. Το πλοίο επιχείρησε να εργαστεί στην ελληνική υφαλοκρηπίδα και την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη(οριοθετημένη με την Αίγυπτο) και την κυπριακή ΑΟΖ(οριοθετημένη με την Αίγυπτο). Η Τουρκία, ωστόσο, διεκδικεί τον ίδιο ηπειρωτικό εαυτό με το δόγμα Μάβι Βατάν.
Με αυξημένη στρατιωτική παρουσία, οι Τούρκοι στόχευσαν και κατάφεραν να αναγκάσουν τους Αμερικανούς σε μια ακόμη δήλωση ισάξιας. Εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ δήλωσε ότι οι ΗΠΑ «ενθαρρύνουν όλα τα κράτη να επιλύσουν ζητήματα θαλάσσιας οριοθέτησης μέσω ειρηνικού διαλόγου και σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο», μια ανακοίνωση που παραβλέπει το γεγονός ότι η τουρκική φρεγάτα παρεμπόδισε το έργο του Ναυτικού Γεωτρήσεις σε ελληνικές και κυπριακές οριοθετημένες ΑΟΖ.
Υποδομές φυσικού αερίου στην Ανατολική Μεσόγειο.Η Άγκυρα τροφοδότησε εντάσεις για να δοκιμάσει την αξιοπιστία της γαλλο-ελληνικής συμμαχίας και τη δέσμευση των κρατών που εμπλέκονται στον EastMed. Σε παλαιότερη δήλωσή του, ο Τούρκος Πρέσβης στην Αθήνα Μπουράκ Οζουγκεργκίν ανέφερε ότι «η αιτία των προβλημάτων μας [μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας] είναι η Κύπρος και η τριμερής συμφωνία [Ελλάδα-Κυπριακή Δημοκρατία-Ισραήλ] για τον EastMed». Από την άλλη, ο Πρεσβευτής του Ισραήλ στην Αθήνα, Γιόσι Αμράνι, προέβη σε διφορούμενη δήλωση σχετικά με τον αγωγό διευκρινίζοντας ότι "εάν δεν το κάνουμε τώρα, δεν θα είναι ρεαλιστικό αργότερα".
Οι Αμερικανοί εξέφρασαν επίσης σκεπτικισμό σχετικά με το κόστος σκοπιμότητας και κατασκευής του αγωγού. "Βασικά υποστηρίζουμε την ιδέα ενός αγωγού - είναι πολύ ελκυστικό. Το ερώτημα είναι αν είναι οικονομικά βιώσιμο", δήλωσε Αμερικανός αξιωματούχος . "Εάν ο αγωγός κάνει το αέριο πολύ ακριβό στην Ευρωπαϊκή αγορά αυτή τη στιγμή, προφανώς αυτό πρέπει να εξεταστεί", πρόσθεσε. Οι επιφυλάξεις αυτές σιώπησε μετά τις ισραηλινές επεμβάσεις.
Ο αγωγός EastMed αντιμετώπιζε πάντα προβλήματα με τα κοιτάσματα φυσικού αερίου που απαιτούνται για τη στήριξή του. Η ισραηλινο-αιγυπτιακή συμφωνία για την κατασκευή υποθαλάσσιου αγωγού φυσικού αερίου από το ισραηλινό πεδίο αερίου Λεβιάθαν (αρχικά προοριζόταν να παραδοθεί μέσω του EastMed) σε εγκαταστάσεις υγροποίησης στην Αίγυπτο και παρόμοια σχέδια μεταφοράς μεγάλων ποσοτήτων φυσικού αερίου από το κυπριακό φυσικό πεδίο της Αφροδίτης (που επίσης είχε σχεδιαστεί για να τροφοδοτείται μέσω του EastMed) στην Αίγυπτο, εγείρει περαιτέρω αμφιβολίες για το έργο.
Ο Δρ Charles Ellinas, ένας μη μόνιμος ανώτερος συνεργάτης με το Παγκόσμιο Ενεργειακό Κέντρο του Ατλαντικού Συμβουλίου, αντιτείνει ότι "λόγω της περιορισμένης ποσότητας αερίου στο Λεβιάθαν, δεν είναι εφικτό για άλλους αγωγούς από το Ισραήλ στην Αίγυπτο να συνυπάρξει με τον EastMed".
Ανεξάρτητα από τις πιθανές ελλείψεις του EastMed, δίνει μια μοναδική ευκαιρία να αξιολογηθεί η νέα γαλλο-ελληνική συμμαχία. Η χρήση του προτεινόμενου αγωγού μπορεί να αποδειχθεί πολύτιμο εργαλείο για τον περιορισμό του ρεβιζιονιστικού δόγματος Mavi Vatan. Το αν ο EastMed είναι τεχνο-οικονομικά εφικτός ή όχι είναι ανεξάρτητα από την ανάγκη να τον υπερασπιστούμε επιτόπου. Αυτό σχετίζεται με το δικαίωμα της Ελλάδας να επεκτείνει μονομερώς τα χωρικά της ύδατα από 6 σε 12Nm (σύμφωνα με τις διατάξεις της UNCLOS III) καθώς και να ασκήσει τα κυριαρχικά της δικαιώματα και δικαιοδοσία επί της υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ που αμφισβητεί προκλητικά η Τουρκία.
Από την πλευρά της Γαλλίας, η υπεράσπιση των δικαιωμάτων της Ελλάδας (αλληλένδετα με αυτά της Κυπριακής Δημοκρατίας) που απορρέουν από το Δίκαιο της Θάλασσας εξυπηρετεί τον μακροπρόθεσμο γεωστρατηγικό της στόχο για τη ναυτική υπεροχή και τον έλεγχο της Μεσογείου.
Κοινή γαλλο-ελληνική δράση για την υπεράσπιση των συνεχιζόμενων εργασιών του EastMed θα στείλει σαφές μήνυμα στην Τουρκία. Αντίθετα, αφήνοντας αναπάντητη την τουρκική επιθετική παρεμπόδιση της Ναυτικής Γεωστρατηγικής θα μείωνε την αξιοπιστία του γαλλοελληνικού συμφώνου που σφυρηλάτησε σε κοινή αντιπαλότητα με την Τουρκία. Επιπλέον, η νέα στρατηγική συμφωνία μπορεί να λειτουργήσει ως πρόσχημα για την υιοθέτηση μιας αναγκαίας συγκρουσιακής προσέγγισης κατά του τουρκικού ρεβιζιονισμού και των νεο-αυτοκρατορικών τάσεων που είναι γνωστό ότι εξετάζουν ισχυρά μέτρα και όχι ήπιες διπλωματικές στρατηγικές.
Σε κάθε περίπτωση, η κατάσταση της ασφάλειας στην περιοχή επιδεινώνεται ραγδαία. Ο Ömer Çelik (εκπρόσωπος τύπου του Κόμματος AK του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν) δήλωσε στις 5 Οκτωβρίου 2021, ότι το δόγμα Μάβι Βατάν είναι η «κόκκινη γραμμή» της Τουρκίας. Λίγες ημέρες αργότερα, ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας Μεβλούτ Τσαβούσογλου σήκωσε το γάντι για τη γαλλο-ελληνική συμμαχία και αύξησε τη ζέστη στα ύδατα της Μεσογείου ανακοινώνοντας ότι η Άγκυρα μπορεί να κηρύξει την ΑΟΖ της Τουρκίας. Πώς θα αντιδράσουν οι Έλληνες και οι Γάλλοι στις τουρκικές προσπάθειες υπονόμευσης της νεοσυσταθείσας συμμαχίας;
Δημοσίευση σχολίου